Sınır Dışı Etme (Deport) Nedir?
Sınır dışı etme (deport) kararını kaldırma, yabancıların bir ülkede yasa dışı olarak bulunması veya oturum iznini kaybetme riskiyle karşı karşıya olmaları durumunda geri gönderilmeleri sürecidir. Bu süreçle ilgili birçok soru ve belirsizlik ortaya çıkabilir. Bu makalede, deport kaldırma hakkında sıkça sorulan sorulara ve bu konudaki cevaplara detaylı bir şekilde yer vereceğiz.
Sınır Dışı (Deport) Edilebilecek Kişiler Kimlerdir?
Deport kaldırma, yasa dışı yollarla bir ülkede bulunan veya oturum iznini kaybeden yabancıların geri gönderilmesini ifade eder. Yabancının kanuna aykırı olarak ülkede bulunuyor olması ve bu durumun tespit edilerek ülkesine gönderilmesi sürecini 6458 sayılıl Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu düzenlenmiştir. Bu kanunun 54. maddesinde, hakkında deport kararı verilebilecek kişilere yer verilmiştir. Aşağıda açıkladığımız durumlarda yabancılar hakkında sınır dışı etme kararı alınır:
- İşlediği suç nedeniyle hapis cezasına mahkûm edilen yabancı koşullu salıverilme hakkını kazanınca veya cezasının infazı tamamlanınca sınır dışı edilir.
- Yabancı kişi terör örgütü yöneticisi veya üyesi ya da destekleyicisi ise,
- Yabancı kişi çıkar amaçlı suç örgütü yönetcisi veya üyesi ya da destekleyicisi ise,
- Yabancı Türkiye’ye giriş, vize ve ikamet izinleri için yapılan işlemlerde gerçek dışı bilgi ve sahte belge kullanmış ise,
- Türkiye’de bulunduğu süre zarfında geçimini meşru olmayan yollandan sağlayan yabancılar,
- Kamu düzeni veya kamu güvenliği ya da kamu sağlığı açısından tehdit oluşturanlar, yani umuma açık yerde kavga edip huzuru bozanlar, bulaşıcı hastalığı bulunanlar vb
- Vize veya vize muafiyeti süresini on gündün fazla aşan yabancılar veya vizesi iptal edilen yabancılar,
- İkamet izni iptal edilen yabancılar,
- İkamet izni bulunmasına rağmen ikamet izni süresi bitmesinden itibaren kabul edilebilir bir gerekçe olmadan ikamet izni süresini 10 günden fazla ihlal eden yabancılar,
- Yabancı kişinin çalışma izni olmadığının tespit edilmesi halinde,
- Türkiye’ye kanuna uygun giriş yapmayan yabancılar, Türkiye’den kanuna uygun çıkış yapmayan yabancılar,
- Yabancının hakkında Türkiye’ye giriş yasağı varolmasına rağmen Türkiye’ye geldiği tespit edilenler,
- Yabancının uluslararası koruma başvurusu reddedildiği durumda, uluslararası korumadan yararlanamıyor ise veya uluslararası başvurusu reddedilmiş ise,
- Yabancı uluslararası koruma başvurusunu geri çekmiş ise veya başvurusu geri çekilmiş sayılan ise,
- Yabancının uluslararası koruma statüsü sona ermiş veya iptal edilmiş ve Türkiye’de kalma hakkı bulunmayanlar,
- Yabancının ikamet izni uzatma başvurusu reddedilmiş ve on gün içinde Türkiye’den çıkış yapmamış ise,
- Yabancı, uluslararası kurum ve kuruluşlar tarafından tanımlanan terör örgütleriyle ilişkili olduğu değerlendirildiyse,
Yabancı hakkında sınır dışı etme (deport) kararı alınır.
Yabancı mülteci durumunda olup iltica başvurusunda bulunmuş olsa dahi eğer terör örgütü yöneticisi veya üyesi ya da destekleyicisi ise, kamu düzeni veya kamu güvenliği ya da kamu sağlığı açısından tehdit oluşturuyor ise, uluslararası kurum ve kuruluşlar tarafından tanımlanan terör örgütleriyle ilişkili ise, bu yabancı hakkında sınır dışı etme kararı verilir.
Sınır Dışı (Deport) Edilemeyecek Kişiler Kimlerdir?
Sınır dışı edilemeyecek kişiler Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunun 55. maddesinin 1. fıkrasında düzenlenmiştir. Bu maddeye göre;
- Yabancı kişinin sınır dışı edilerek gönderileceği ülkede ölüm cezasına veya işkenceye ya da insanlık dışı onur kırıcı ceza, muameleye maruz kalma ihtimali ile birlikte bu ihtimali güçlendiren belirtiler var ise; İran’da yargılanacak bir kadın aktör gibi
- Yabancının ciddi sağlık sorunları var ise veya yaşlılıktan dolayı ya da hamilelikten dolayı seyahat etmesi sağlığı için tehlikeli olacak ise,
- Yabancının hayati tehlikesi olan hastalığın tedavi süreci ülkemizde devam etmekte iken sınır dışı edileceği ülkede tedavi imkanı bulunmuyor ise,
- Yabancı insan ticareti suçunun mağdurlarından ise,
- Yabancı psikolojik, fiziksel veya cinsel şiddet mağduru olup tedavisi ülkemizde devam ediyor ise,
Her yabancı için yukarıda saydığımız durumlar ayrı ayrı değerlendirilir. Bu kişilerden belirli adreste ikamet etmeleri istenebilir. Bu kişilerden belirlenen şekil ve sürede bildirimde bulunmaları da istenebilir.
Kanunda belirtilen durumlarda bulunan kişiler hakkında deport kararı verilemeyecektir.
Geçmişte yaşanılan savaş durumunda Suriye vatandaşları, günümüzde yaşanılan Ukrayna vatandaşları hakkında ülkemizde sınır dışı etme kararlarının idare mahkemesi tarafından iptal edilmektadir. Türkiye Cumhuriyetinin tarafı olduğu Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi gereğince ülke sınırların içerisinde bulunan tüm insanların haklarını koruma yükümlülüğü bulunmaktadır. Aynı şekilde sınır dışı edilerek ülkesine gönderildiği takdirde ölüm tehlikesi bulunan, işkence veya onur kırıcı muamele görecek olan yabancı kişilerin deport edilmesi mümkün değildir. Örneğin Afganistan’a gönderildiği takdirde idam edilecek bir sanatçı deport edilmemelidir.
Yabancı hakkında sınır dışı etme (deport) kararı verildiyse kararın tebliğ tarihinden itibaren 7 (yedi) gün içerisinde yabancı kişinin veya yakınlarının idare mahkemesinde bu karanı iptali davasını açmaları gerekir. Davayı açtıklarına dair mahkemeden alacakları derkenarı kararı veren makama yani il göç idaresine bildirmeleri gerekir.
Deport Kararı ve Sınır Dışı Edilme Süreci Nasıldır?
Yabancılar hakkında yukarıda anlatılan sebepler ileri sürülerek sınır dışı etme (deport) kararı verilebilir. Deport kararları, idari işlemin iptali davası açılarak idare mahkemesi kararı ile kaldırılabilir. Deport kararının tebliğ edilmesinden itibaren 7 gün içerisinde dava açmak gerekmektedir. Deport kararı verilen yabancının iki seçeneği vardır. Birinci seçeneği ülkesine döner ve ülkesinde deport kararının iptalini, giriş yasağı süresinin dolmasını bekleyebilir. İkinci seçeneği ise ülkesine dönmeden deport kararının iptalini talep edebilir.
İdari Gözetim Kararı Nedir?
Hakkında deport kararı verilen yabancılar için 6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunun 57/2. maddesi gereğince koşulları uygunsa valilik tarafından idari gözetim kararı verilecektir. Valilik geri gönderme merkezine gönderilmek üzere idari gözetim kararını şu durumlarda verebilir:
- Yabancı kişinin kaçma veya kaybolma ihtimali var ise,
- Yabancı kişi sahte veya asılsız belge kullanmış ise,
- Yabancı kişi kabul edilebilir mazereti olmamasına rağmen Türkiye’den çıkması için tanınan sürede çıkmamış ise,
- Yabancı kişi kamu sağlığı veya kamu güvenliği bakımından tehdit oluşturuyor ise,
- Yabancı kişi kanuna aykırı olarak Türkiye’ye giriş veya çıkış yapmış ise,
Valilik tarafından verilen idari gözetim kararı 48 saat içerisinde kolluk görevlileri tarafından uygulanmaktadır. Kolluk görevlileri idari gözetim kararının verildiği tarihten itibaren 48 saat içerisinde yabancı kişiyi önce sağlık kontrollerinin yapılması için hastaneye, sonra geri gönderme merkezine götürmektedir.
Yabancı kişi geri gönderme merkezinde en fazla 6 AY süre ile tutulabilir. Yabancı kişi bu süreden daha fazla geri gönderme merkezinde tutulamaz. Ancak yabancı kişi yetkililer ile işbirliği yapmaz yani ülkesi ile ilgili doğru bilgi ve belge vermez ise prosedür tamamlanamadığı için bu süre 6 AY daha uzatılabilir.
İdari gözetim kararında idari gözetim süresinin uzatılması her ay yapılan değerlendirme ve gerekçeyle birlikte yabancı kişiye, yasal temsilcisine veya avukatına tebliğ edilir. Yabancı kişinin avukatı yok ise yabancı kişinin kendisine veya yasal temsilcisine idari gözetim kararının sonuçları, bu karara karşı itiraz edebileceği, itiraz süresi ve usulü anlatılır.
Geri Gönderme Merkezinde Sağlanması Gereken Olanaklar Nelerdir?
- Geri gönderme merkezinde tutulan yabancı kişilere acil ve temel sağlık hizmetleri ücretsiz olarak verilir.
- Geri gönderme merkezinde tutulan yabancının ailesine, yasal temsilcisine, notere, avukata ulaşma ve bunlar ile görüşme yapabilme, telefon hizmetine erişme hakkı vardır.
- Yabancı kişinin vatandaşı olduğu ülkenin konsolosluk görevlileri ile ve Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği yetkilileri ile görüşme olanağı sunulur.
- Çocukların üstün menfaati gözetilerek aileler farklı yerde barındırılabilinir.
- Çocukların eğitim hayatının aksamaması için Milli Eğitim Bakanlığınca gerekli tedbirler alınır.
Geri gönderme merkezinde alıkonulan yabancı kişiler için en kısa zamanda ve bütçe durumuna göre uçak biletleri alınarak ülkelerine gönderilmektedir. Deport kararı verilerek geri gönderme merkezine götürülen yabancı kişi eğer deport kararına karşı iptal davası açmamış ise; Türkiye’de kalma ihtimali yoktur, ülkesine gönderilecektir.
Yabancı kişi deport kararının iptal edilmesi için yürütmeyi durdurma talepli dava açmış ise; mahkeme talebi değerlendirerek deport kararının yürütülmesini durdurma kararı verebilir. Bu durumda iptal davası sonuçlanıncaya kadar yabancı kişi sınır dışı (deport) edilemez, Türkiye’de kalmaya devam edebilecektir.
İdari Gözetim Kararına İtiraz Nasıl Yapılır?
İdari gözetim kararına karşı itiraz dilekçe ile Sulh ceza hakimliğine yapılır. Yabancı kişi geri gönderme merkezi yetkililerine de iş bu dilekçeyi verebilir. Idare bu dilekçeyi derhal sulh ceza hakimliğine ulaştırır. Idari gözetim kararına itiraz etmek idari gözetimi durdurmayacaktır. Sulh ceza hakimi itiraz dilekçesini 5 GÜN içerisinde sonuçlandırıp kesin olarak karar verecektir. Yabancı kişi idari gözetim kararını gerektiren koşulların ortadan kalktığı veya değiştiği nedeniyel yeniden itiraz edebilir.
İdari Gözetim Kararı Yerine Verilen Alternatif Tedbirler Nelerdir?
Valilik deport kararı verilen yabancı kişi için idari gözetim kararı yerine alternatif yükümlülükler de verebilir. Valilik yabancının kaçma ihtimalinin olmadığını kanaat getirir ise; belli adreste ikamet etme veya belirlenecek sürede ve şekilde bilidirimde bulunma yükümlülüğü getirebilir. İdari gözetim kararı verilmeyen yabancı kişi hakkında alternatif yükümlülük olarak teminat, elektronik izleme, kamu yararına hizmetlerde gönüllü olmak şartıyla görev yapma, aile temelli geri dönüş gibi tedbirlerin bir veya birkaçı uygulanabilir. Yabancı kişi için idari gözetim kararı verilmeyerek alternatif yükümlülük verildiğinde bu tedbir en fazla 24 AY uygulanabilir.
İdari Gözetim Kararı Yerine Verilen Alternatif Tedbir Kararına İtiraz Edilir mi?
Hakkında idari gözetim kararı yerine alternatif tedbir verilen yabancı kişi, bu tedbire uymaz ise; idari gözetim altına alınabilir. Alternatif tedbir kararına karşı Sulh ceza hakimliğine itiraz yoluna gidilebilinir. Sulh ceza hakimi bu itirazı 5 gün içerisinde inceleyerek kararını verecektir. Bu karar kesin niteliktedir.
Sınır Dışı Etme (Deport) Kararı Nedir?
Deport kararını il göç idaresi müdürlüğü veya yabancı kişinin yaşadığı il valiliği tarafından verilmektedir. Deport kararı ile yabancı kişi sınır dışı edilmekte ve hakkında giriş yasağı konulmaktadır. Hakkında deport kararı verilen yabancı kişinin Türkiye’ye yeniden girebilmesi için deport kararının kaldırılması gerekir. Deport kararı yabancı kişinin pasaportuna işlenmektedir. Deport kararı veren ülke bu karar ile o kişiyi ülkesinde istemediğini ve ülkesinden ayrılması gerektiğini açıklamaktadır. Pasaportta yer alan deport kaydı yabancı kişinin sonraki hayatında yapacağı yolculuklarda karşısına çıkabilecek ve adli sorgulamalara neden olabilecek ağır sonuçları olan bir kayıttır.
Terke Davet Prosedürü Nedir?
Yabancı kişi deport kararının olumsuz sonuçlarından etkilenmemek için terke davet prosedürü ile deport kararının pasaportuna işlenmesini önleyebilmektedir. Terke davet prosedürünün uygulanmasını isteyen yabancı kişinin Türkiye’de kalma şansı bulunmamaktadır. Şöyle ki; yabancı kişi kolluk kuvvetlerine şahsen başvurarak sınırdşı edilmek yerine terke davet edilmesini talep ederek geri gönderme merkezine gitmeden ülkemizden ayrılabilir. Yabancı kişiye Türkiye’den ayrılması için en az 15 GÜN en fazla 30 GÜN süre tanınmaktadır. Yabancı kişi için terke davet prosedürünün uygulanmasını istemek deport edilmekten çok daha lehine olan uygulamadır. Yabancı kişi bu prosedür ile geri gönderme merkezine gitmek zorunda kalmayacak ve pasaportunda deport kaydı bulunmayacaktır. Şunu önemle belirtelim ki; her yabancı kişinin terke davet prosedürünün uygulanması talebi idare tarafından kabul edilmek zorunda değildir. Idare bu talebi isteyen yabancı kişinin durumunu, geçmişini değerlendirerek talebi kabul veya reddedebilir. Idarenin bu konuda takdir hakkı vardır.
Terke Davet Prosedürü Hangi Yabancılara Uygulanmaz?
Her terke davet prosedürü uygulanmasını isteyen yabancı kişiye bu usul uygulanmaz. Deport kararı verilen yabancı kişinin kaçma ve kaybolma ihtimali var ise, ülkemize giriş veya çıkış kurallarını ihlal etmişse, sahte evrak kullanmış ise, kamu düzeni, kamu güvenliği veya kamu sağlığı açısından tehdit oluşturuyorsa, terör örgütü yöneticisi, üyesi, destekleyicisi veya çıkar amaçlı suç örgütü yöneticisi, üyesi veya destekleyicisi ise terke davet prosedürü uygulanmayacaktır.
Sınır Dışı Etme (Deport) Kararına Nasıl İtiraz Edilir?
Eğer sınır dışı etme (deport) kararıyla karşı karşıya kaldıysanız, itiraz etme hakkınız vardır. Sınır dışı etme (deport) kararına itiraz etmek için belirli bir süre verilir ve bu süre içinde itiraz dilekçesi hazırlanmalıdır. İtiraz süresi ve gereklilikleri ülkenin göç mevzuatına bağlı olarak değişiklik gösterebilir.
Yabancı kişi, yasal temsilcisi veya avukatı, sınır dışı etme (deport) kararına karşı, kararın tebliğinden itibaren yedi gün içinde idare mahkemesine yürütmeyi durdurma talepli iptal davası açabilir. Mahkemede dava açan kişi, sınır dışı etme kararını veren makama da (il göç idaresine) dava açtığına dair mahkemeden aldığı derkenarı bildirir. Mevzuata göre mahkeme yapılan bu başvuruları on beş gün içinde sonuçlandırması gerekir. Uygulamada mahkemeler iş yoğunluğu nedenleriyle on beş gün içinde karar verememektedirler.
İptal dava dilekçesi, gerekçeli olarak hazırlanmalı ve ilgili belgelerle desteklenmelidir.
Sınır Dışı Etme (Deport) Kararının İptali Davasında Görevli ve Yetkili Mahkeme?
Sınır dışı etme kararı idari bir karardır. Bu nedenle idari kararın iptali davasında idare mahkemesi görevlidir. Yetkili mahkeme ise; sınır dışı etme kararını veren valiliğin bulunduğu ildeki idare mahkemesi yetkilidir.
Deport kararı nedenine bağlı olarak yabancı kişiye verilen kodun kaldırılması için dava açılmalıdır. Kodun kaldırılması için açılacak davada görev ve yetki kuralı deport kararı ile aynıdır. Kodu veren idarenin bulunduğu yerdeki idare mahkemesinde dava açılmalıdır.
Deport Kaldırma İşlemi Nasıl Yapılır?
Deport kararı ile birlikte yabancı kişi hakkında Türkiye’ye giriş yasağı da verilmektedir. Yabancı kişiye ve durumuna göre farklı sürelerde olmak üzere 1 ay ile 5 yıl arasında giriş yasağı verilmektedir. Yabancı kişi giriş yasağı süresi dolmadan Türkiye’ye giriş yapamaz. Deport kaldırma işlemi iki yoldan yapılmaktadır. Deport kaldırma işleminde birinci yol; meşruhatlı vize alarak daport kararını kaldırmak ve ülkeye girebilmektir. İkinci yol deport kararına karşı iptal davası açmaktır. Mahkeme deport kararını iptaline karar verdiğinde yabancı kişi giriş yasağı süresinin dolmasını beklemeden Türkiye’ye giriş yapabilir.
Yabancı kişi evlilik, eğitim, araştırma, tedavi gibi nedenleri belgeleyerek meşruhatlı vize için başvuru yapabilir. Meşruhatlı vize için başvuru nedenleri belgelenmez ise talep ret olunacaktır.
Yabancı kişi terör örgütü üyeliği veya devlet aleyhine faaliyet göterme nedeniyle deport edilmiş ise meşruhatlı vize talebi her koşulda red olunur. Bu kişiler sınır dışı edilme kararına karşı iptal davası açtığında; mahkeme davanın kabulüne karar vererek deport kararını iptal ettiği zaman Türkiye’ye girebileceklerdir.
Her deport kararı evlilik yöntemiyle ya da diğer nedenler ile başvurulan meşruhatlı vize ile kalkmamaktadır.
Deport Cezası Nasıl Belirlenir?
Deport kaldırma ücreti, ülkeye geri gönderilen yabancıdan alınan bir maliyettir. Bu ücret, ülkenin göç politikalarına ve mevzuatına bağlı olarak farklılık gösterebilir. Deport kaldırma ücreti, genellikle yabancının durumuna, sürece ve geri gönderildiği ülkeye göre belirlenir. Ücret, uçuş masraflarını, geri gönderme işlemlerini ve diğer ilgili maliyetleri kapsayabilir. Örneğin vize ihlali yapan yabancı kişinin ceza olarak bir ücret ödemesi gerekir. Bu ceza yıllık ikamet izninin iki katı olarak hesaplanır.
Evlilik Nedeni ile Deport Kaldırmak İçin Ne Yapmalıyım?
Eğer bir yabancı olarak evlilik nedeni ile deport kaldırma talebinde bulunduysanız, evliliğinizin yasal olarak tanınması ve belgelendirilmesi önemlidir. Evlilik belgelerinizi güncellemek ve ilgili göç müdürlüğüne sunmak, deport kaldırma sürecinde size yardımcı olabilir.
Av. Melek ACU
