MAKALE

DR. CEM TECİMER’İN SÜLEYMAN PAŞA’NIN KANUN-İ ESASİ MÜSVEDDESİ YAZISINA YANLIŞ-DOĞRU CETVELİ KOYMAK[1] yahut ADVANCED OLARAK BELİRTTİĞİ OSMANLI TÜRKÇESİ SEVİYESİNİ[2] YENİDEN DÜŞÜNMEK

27.03.2025 - 00:04 Okunma Süresi: 13 Dk

Dr. Cem Tecimer’in Süleyman Paşa’nın Kanun-i Esasi Müsveddesi başlıklı yazısı[3] Türkçe’nin 1928’den evvelki yazımı konusunda yazarının advanced seviyede bilgisi olduğu iddiasına rağmen yanlışlarla doludur.

Yazının sonuna konan ekte bu yanlışların doğruları gösterilmiştir. Yapılan yanlışların miktarı ve türü yazarın eski yazıyı, iddia ettiği advanced düzeyde bilip bilmediği hususunda ciddi şüphe uyandırmaktadır. Zira geçen asrın başında tab’ olunmuş bir kitapta dahi bu derecede yanlışlar yapılması, kalemle yazılmış bir metni okuyabilmek konusunda bunların çok ötesinde eksiklik bulunacağının habercisidir.

Diğerlerinin yanında, yazar izafet kesresi olan “-i”nin, metinde ayrıca ve açıkça her defasında “yâ” harfi ile de gösterilmesine rağmen, uzun ünlüden sonra “-yı, -yi”, kısa ünlüden sonra “-ı, -i” şeklinde yazılacağını bilmemektedir. Ayrıca basit bir ism-i mef’ûl olan ve “ittihâm olunan” manasındaki “müttehem”i, metnin bağlamından açıkça anlaşılmasına rağmen iki ayrı yerde “müttehim” şeklinde okumuştur.

Bir kişinin eski yazıyı bilip bilmemesi, uzman olduğunu iddia ettiği alana göre mazur görülebilir veya ayıplanabilir. Fakat aşağıda gösterilen hataları yapan birinin, üniversitesindeki profilinde seviyesini advanced olarak iddia etmesi en azından akademik ahlâk ile bağdaşmaz. Bir sâhada yetkinlik iddiasında bulunurken bağa destursuz girilmemelidir.[4]

EK: YANLIŞ-DOĞRU CETVELİ

No.	Tecimer’in “Süleyman Paşa’nın Kanun-i Esasi Müsveddesi”ndeki Yanlış	Doğru
1.	“Madde 2 — Selâtin-i devlet-i Osmaniye rûy-i arzda bulunan bilcümle ehl-i İslâmın halifesi ve tebaa-i devlet-i Osmaniyenin padişahıdır.”[5]	Metinde “devlet-i aliyyenin” yazmaktadır.[6]
2.	“Madde 3 — Devlet-i Osmaniye din-i mübin-i Muhammedî üzerine mebni ve müesses olup dâhil-i kalemrev hükûmeti bulunan memalikte her nevi ashab-ı edyan dahi taabbüdate müteallik kâffe-i hususatta hürriyet-i mezhebiyeyi haizdirler.”[7]	Metindeki ibare “dâhil-i kalemrev-i hükûmeti” şeklinde okunur.[8]
3.	“Madde 6 — Vükela ve memurin nasp ve tayini ve unvan ve nişan itası selâtin-i Osmaniye tarafından icra olunur. Ve icra-i ahkâm-i şeriye ve kavanin için lazım gelenlere emir kendi taraflarından verilir.”[9]	Metinde “icra-yı ahkâm-ı şeriye” yazmaktadır.[10]
4.	“Madde 11 — Vükela-i devlet padişahların icraatından dolayı Divan-ı Memalik tarafından mesul tutulurlar.”[11]	Metinde “vükela-yı devlet” yazmaktadır.[12]
5.	“Madde 13 — Selâtin-i Osmaniye bir müttehimi affetmek iktidarını haiz iseler de o töhmetin veya cinayetin icap ettiği ceza-i nakdi ve diyet-i şahsiyi affa muktedir değillerdir.”[13]	Metindeki ibare “müttehemi” şeklinde okunur.[14] Fâil-mef’ûl kavramlarını bilenlerin bu hatayı yapması mümkün değildir.[15] Ayrıca metinde “ceza-yı nakdî” yazmaktadır.[16]
6.	“Madde 14 — Selâtin-i Osmaniye Divan-ı Memalik tarafından mahkûm olan bir müttehimi affedemezler.”[17]	Metindeki ibare “müttehemi” şeklinde okunur.[18]
7.	“Metinde sehven “dipan” diye geçiyor.”[19]	Metinde “dpvan” yazmaktadır.[20]
8.	“Madde 22 — Divan-ı Memalik azası yüz yirmi kişiden ibaret olup aza-i mumaileyhim emlak ve ticaret ve fünun ve maarif mebuslarıdır.”[21]	Metinde “aza-yı mumaileyhim” yazmaktadır.[22]
9.	“Madde 23 — … Diyar-ı Bekir …”[23]	Metindeki ibare geçen asrın başında artık “Diyarbekir” şeklinde[24] okunur.[25]
10.	“Madde 23 — … Sis Katolikosluğuna …”[26]	Metinde sözcüğün Ermenicede ve dolayısıyla Türkçede kullanıldığı şekli olan “katoğikos” yazmaktadır.[27]
11.	“Madde 23 — … Melkâni Rum Katoliği …”[28]	Metinde doğru olarak[29] “Melkâî” yazmaktadır.[30]
12.	“Madde 23 — … Karadağ Kenezliğinden …”[31]	Metinde doğru olarak “Knezliğinden” yazmaktadır.[32]
13.	“Madde 25 — Mebusların hiçbir töhmet ve cinayet ashabından olmamaları ve hükûmet aleyhine kıyam etmemiş veyahut onlarla hem efkâr bulunmuş takımdan olmamaları şarttır.”[33]	Metinde doğru olarak “kıyam etmiş” yazmaktadır.[34]
14.	“Madde 27 — Mebusandan biri esna-i memuriyetinde bir töhmet ettiği hâlde sıfat-ı mebusiyetini zayi eder.”[35]	Metinde “esna-yı memuriyetinde” yazmaktadır.[36]
15.	“Madde 28 — Mebusan kendi ayinlerince devlete sadakat edeceklerine kasem etmedikçe ita-i rey salahiyetini haiz değildirler.”[37]	Metinde “ita-yı rey” yazmaktadır.[38]
16.	“Madde 30 — … bazı fıkraatı …”[39]	Fıkra sözcüğün cem’i,[40] metinde doğru olarak “fıkarâtı” şeklinde yazılmıştır.[41]
17.	“Madde 32 — Ahkâm-ı adliye daima nam-ı hazret-i padişahiye olarak ita-i hükmeder.”[42]	Metinde “ita-yı hükmeder” yazmaktadır.[43]
18.	“Madde 33 — … Şura-i Devletin …”[44]	Metinde “Şura-yı Devletin” yazmaktadır.[45]
19.	“Madde 35 — Vükela-i devlet …”[46]	Metinde “Vükela-yı devlet” yazmaktadır.[47]
20.	“Madde 35 — … Divan-ı Memalikin müşarünileyhimi itham salahiyeti vardır.”[48]	Metinde “Divan-ı Memalikin vükela-yı müşarünileyhimi itham salahiyeti vardır.” yazmaktadır.[49] Vükela sözcüğü unutulmuştur.
21.	“Madde 37 — Divan-ı Memalikin otuz nefer kadar aza-i resmisi olup bunlar kazaskerle ve müşiran ile ümera-i berriye ve bahriyeden ve bazı ricalden mürekkeptir. Bunlarla Divan-ı Memalik azası yüz elliye baliğ olur.”[50]	Metinde “aza-yı resmisi”, “kazaskerler” ve “ümera-yı berriye” yazmaktadır.[51]
22.	“Madde 42 — … eşya-i zatiyelerine …”[52]	Metinde “eşya-yı zatiyelerine” yazmaktadır.[53]

Şahap ALTUNHAN

-----------------

[1] Cem Tecimer, “Erdoğan Teziç’in Anayasa Hukuku Kitabına Yanlış-Doğru Cetveli Koymak”, www.anayasa.gen.tr/tecimer-6.pdf (Yayın Tarihi: 28 Şubat 2025).

[2] Tecimer’in Osmanlı Türkçesi seviyesini advanced olarak belirttiği üniversite profili için bkz. https://web.archive.org/web/20250326070439/https://hls.harvard.edu/graduate-program/sjd-program/current-s-j-d-candidates-and-recent-graduates-2/cem-tecimer-2/

[3] Cem Tecimer, “Süleyman Paşa’nın Kanun-i Esasi Müsveddesi”, www.anayasa.gen.tr/tecimer-7.pdf (Yayın Tarihi: 25 Mart 2025).

[4] Orhan Şaik Gökyay, Destursuz Bağa Girenler, İstanbul, Dergâh, 1982.

[5] Tecimer, op. cit., s.4.

[6] Süleymanpaşazade Sami Bey, Süleyman Paşa Muhakemesi, İstanbul, Matbaa-i Ebuzziya, 1328 [1912], s.63.

[7] Tecimer, op. cit., s.4.

[8] Süleymanpaşazade Sami Bey, op. cit., s.63.

[9] Tecimer, op. cit., s.4.

[10] Süleymanpaşazade Sami Bey, op. cit., s.63.

[11] Tecimer, op. cit., s.4.

[12] Süleymanpaşazade Sami Bey, op. cit., s.63.

[13] Tecimer, op. cit., s.5.

[14] Süleymanpaşazade Sami Bey, op. cit., s.63.