Mısır Yüksek Anayasa Mahkemesi tarafından 26-30 Ocak 2025 tarihlerinde düzenlenen toplantıda Başkan Kadir Özkaya’ya, Anayasa Mahkemesi Başkanvekili Hasan Tahsin Gökcan, Anayasa Mahkemesi Üyeleri Recai Akyel, Yusuf Şevki Hakyemez ve Selahaddin Menteş ile Başraportör Abdullah Çelik eşlik etti.

Başkan Özkaya, “Halkların Kalkınmasında Anayasal Denetimin Rolü” ana temalı toplantının ilk oturumunda yaptığı konuşmada, Türk Anayasa Mahkemesinin olağanüstü hâl (OHAL) tecrübesini anlattı.

“Anayasa Mahkemeleri, İnsanı ve Devleti Adalet Temelinde Yaşatma Ortak Amacını Gerçekleştirmek Üzere Varlık Kazandırılan Kurumlardır”

Anayasa mahkemelerinin insanı ve devleti, adalet temelinde yaşatma ortak amacını gerçekleştirmek üzere varlık kazandırılan kurumlar olduğunu ifade eden Başkan Özkaya, “Dolayısıyla Anayasa mahkemelerinin asli görevi, temel hak ve özgürlükleri güvence altına alarak, egemenlik yetkisinin kullanımını demokratik ilkeler çerçevesinde belirleyen ve toplumsal sözleşme olarak adlandırılan anayasaların işlevselliğini sağlamaktır.” dedi.

Bu görev noktasında OHAL yönetimlerinin anayasa hukuku bakımından özel bir önem arz ettiğini belirten Başkan Özkaya, OHAL yönetimlerinin olağanüstü durumlara ilişkin hukuk kurallarının uygulandığı, bu uygulamaların hukuki denetime tabi olduğu istisnai ancak yine hukuk içinde yürüyen rejimler olduğunu söyledi.

Türk Anayasa Mahkemesinin birçok kararında bu hususların ifade edildiğini vurgulayan ve söz konusu kararlara değinen Başkan Özkaya, “Olağanüstü yönetimler kaynağını Anayasa’da bulan, anayasal kurallara göre yürürlüğe konulan, yasama ve yargı organlarının denetiminde varlıklarını sürdüren rejimlerdir. Ayrıca olağanüstü yönetimlerin amacı, anayasal düzeni korumak ve savunmak olmalıdır. Bu nedenle olağanüstü hâl, yürütme organına önemli yetkiler vermesine, hak ve özgürlükleri de önemli ölçüde sınırlandırmasına karşın sonuçta hukuki bir rejimdir.” ifadelerini kullandı.

“FETÖ’nün Devlet İçinden Tasfiyesi Amacıyla Olağanüstü Tedbirler Devreye Sokulmuştur”

Anayasa Mahkemesi Başkanı Özkaya, Türkiye’de son olarak 15 Temmuz 2016 tarihinde yaşanan darbe girişiminin ardından OHAL rejiminin uygulandığını belirtti. Terör örgütü FETÖ’nün millete ve devlete karşı menfur bir saldırıyla darbe girişiminde bulunduğunu, bu darbe girişimin yine devletin ve milletin kararlı duruşu ve direnişiyle sonuçsuz bırakıldığını aktaran Başkan Özkaya, “Hain örgütün yıllarca kamu kurumlarına sızmış olması, örgütün atipik yapılanması ve kripto taktikleri çok daha kapsamlı ve titiz bir mücadeleyi gerekli kılmıştır. Bu kapsamda 20 Temmuz 2016 tarihinde Anayasa’nın verdiği yetki kullanılarak hükûmet tarafından Olağanüstü Hal Kanunu kapsamında bütün ülkede 21 Temmuz 2016 tarihinden başlamak üzere OHAL ilan edilmiş ve OHAL 18 Temmuz 2018 tarihinde sona ermiştir. Süreç içerisinde OHAL’in ilanıyla birlikte mevcut tehlikenin bertaraf edilmesi ve örgütün devlet içinden tasfiyesi amacıyla olağanüstü tedbirler devreye sokulmuştur.” dedi.

“Türkiye’de OHAL Tedbirleri Anayasal İlke ve Esaslara Uygun Şekilde Alınmış ve Uygulanmıştır”

Söz konusu dönemdeki tedbirlerin anayasal ilke ve esaslara uygun şekilde alındığını ve uygulandığını vurgulayan Başkan Kadir Özkaya, “Başta yürütme, yasama ve yargı kurumları olmak üzere devletimizin bütün kurumları kendilerine anayasa ve yasalarla yüklenmiş olan fonksiyonlarını yine anayasa ve yasalara uygun olarak icra etmişlerdir. OHAL tedbirlerini tesis eden kararnameler, kararname olarak yargısal denetime tabi tutulmamış ise de Meclisin onayına sunularak kanunlaşmasının ardından anayasal denetime tabi tutulmuşlardır. Dolayısıyla OHAL tedbirleri hukuki çerçevede tesis edilmiş ve yargı denetimine konu olmuştur.” şeklinde konuştu.

Başkan Özkaya ayrıca, Anayasa Mahkemesinin olağanüstü hâl tedbirine ilişkin bir olağanüstü hâl kararnamesini anayasal denetim yoluyla inceleyememesine rağmen somut ve kişisel olarak uygulanmasına ilişkin işleme yönelik süreci, bireysel başvuru kapsamında denetlediğini ifade etti.

Anayasa Mahkemesinin OHAL tedbirlerine ilişkin hem norm denetiminde hem de bireysel başvuruda çok önemli kararlar verdiğine dikkat çeken ve bu kararlardan örnekler paylaşan Başkan Özkaya, OHAL döneminde temel hak ve özgürlüklerin sınırlandırılması rejimi bağlamında âdeta bir içtihat külliyatı oluşturulduğunu kaydetti.

Başkan Özkaya, konuşmasının sonunda dünyanın her bir yerinde bir an önce adil ve sürekli nitelikli bir barışın tesis edilmesi, yeryüzünde en kısa sürede ahlaki değerlere, adalete dönülmesi ve adaletin hâkim kılınması temennilerini dile getirdi.

Öte yandan toplantıya katılan Anayasa Mahkemeleri ve Yüksek Mahkemeleri ile Anayasa Konseyleri Başkanları, Mısır Cumhurbaşkanı Abdülfettah el Sisi tarafından ağırlandı.

Anayasa Mahkemesi Başkanı Kadir Özkaya ve beraberindeki heyet, Mısır’daki temasları kapsamında Türkiye’nin Kahire Büyükelçiliğini de ziyaret ederek Büyükelçi Salih Mutlu Şen ile bir araya geldi.