1. Meslek Hastalıkları ve Fiziksel Faktörler

Meslek hastalıkları, çalışanların iş ortamında maruz kaldığı fiziksel, kimyasal ve biyolojik etkenler nedeniyle ortaya çıkan hastalıklardır. Fiziksel faktörler arasında hava koşulları, havalandırma, aydınlatma, gürültü, titreşim, basınç ve radyant enerji yer alır. Bu faktörler arasında en çok rastlanan meslek hastalıklarından biri gürültüye bağlı işitme kaybıdır.

Türkiye’de yapılan araştırmalar, gürültü yoğun işlerde çalışan kişilerin işitme kaybı oranlarına odaklanmıştır. Örneğin, İzmir’de gerçekleştirilen bir çalışmada, 10 ila 99 işçisi bulunan 7 farklı dökümhanede gürültüye bağlı işitme kayıpları incelenmiştir. Araştırma sonuçlarına göre, dökümhanede 5 yıl veya daha az çalışanlarda gürültüye bağlı işitme kaybı %7.5 olarak tespit edilirken, 11 yıl ve daha fazla çalışanlarda bu oran %18.2’ye yükselmiştir. Görüşülen işçilerin %93.1’i kulak koruyucu kullanmadığını ifade etmiştir. Kulak koruyucusu verilmemesini sebep olarak gösteren işçilerin oranı ise %67.9’dur.

Türkiye’de gürültüye bağlı işitme kaybı vakalarının 200.000’i aştığı belirtilmektedir. İşitme kaybının yol açtığı diğer sağlık sorunları da göz önünde bulundurulduğunda, iş güvenliği önlemlerinin uygulanması büyük önem arz etmektedir. Gürültüye bağlı işitme kaybı gibi meslek hastalıklarının önlenmesi mümkündür. Bu kapsamda alınması gereken başlıca önlemler şunlardır:

- Gürültülü ortamlarda çalışan işçilere uygun kulak koruyucularının sağlanması

- Çalışanlara gürültünün zararları ve korunma yolları hakkında eğitim verilmesi

- Çalışma süresinin sınırlandırılması ve dönüşümlü çalışma sistemine geçilmesi

- Gürültüyü azaltan teknolojik makinelerin tercih edilmesi

- Ses emici paneller ve yansımayı önleyici kaplamalar kullanılarak gürültünün kontrol edilmesi

- Çalışma alanlarında düzenli ses ölçümleri yapılarak maruziyetin sürekli takip edilmesi

2. Meslek Hastalığı Sonucu Hak Kazanma Koşulları

Bir işçinin gürültüye bağlı işitme kaybının meslek hastalığı olarak değerlendirilmesi ve haklarından yararlanabilmesi için aşağıdaki koşulları sağlaması gerekmektedir:

- Gürültülü bir iş ortamında en az iki yıl çalışmış olması

- Çalıştığı ortamda gürültü seviyesinin 85 dB’in üzerinde olması

- İşten ayrıldıktan sonraki 6 ay içinde işitme kaybı ile ilgili başvuruda bulunması

Bu şartları sağlayan işçiler, işitme kaybının meslek hastalığı olarak tespit edilmesi halinde tazminat ve diğer haklardan yararlanma imkanına sahip olurlar.

3. Yargıtay kararlarında şu şekildedir;

Yargıtay 10. Hukuk Dairesi 2020/7125 E., 2021/7347 K.

Dava, sigortalının davalı iş yerinde geçen çalışmaları sırasında işitme kaybı rahatsızlığı oluşup oluşmadığı, bu rahatsızlığın mesleki olup olmadığı ve bu nedenle maluliyetinden doğan maddi ve manevi tazminatın ödetilmesine karar verilmesi istemine ilişkindir. işe başladığını, davacının çalıştığı testerenin aşırı gürültüsünden dolayı kulaklarının ağır işittiğini, sağ kulağının orta derecede işitme kaybına uğradığını, işverenin davacıya kulaklık vermediğini, kulaklarından rahatsızlandığını ileri sürerek 1.000,00-TL maddi, 50.000,00-TL manevi tazminatın davalıdan tahsiline karar verilmesini talep etmiştir. Alınan raporlarda Somut olayda, İstanbul Sosyal Güvenlik Müdürlüğü‘nün 23/12/2014 tarihli kararında davacının işitme kaybının mesleki olduğu ve % 18 oranında sürekli iş göremezliğinin bulunduğunun tespit edildiği, keza SSYSK‘nın 25/11/2015 tarihli kararında da davacının işitme kaybının mesleki olduğu ve düzeltme kaydıyla % 19 oranında sürekli iş göremezliğinin bulunduğunun tespit edilmiştir. Ancak ilk derece mahkemesi davayı reddetmiştir. Yargıtay bu ret kararını hukuka aykırı bularak ilk derece mahkemesine yeniden yargılamak üzere dosyayı göndermiştir.

4. Gürültü Kaynaklı İşitme Kaybı

 Gürültüye uzun süre maruz kalmaya bağlı olarak iç kulakta bulunan duyusal hücrelerin zarar görmesi ve kulak salyangozunda meydana gelen yıpratıcı değişiklikler nedeniyle işitme kaybı ortaya çıkabilir. Bu süreç iki aşamada gerçekleşir:

- İşitme Yorgunluğu: Geçici işitme kaybı olarak tanımlanır ve işitme duyusu zamanla normale dönebilir.

- Belirti Dönemi: İşitme kaybı geri döndürülemez hale gelir ve kalıcı işitme kaybı gelişir.

5. Gürültü Kaynaklı Meslek Hastalığı Tehlikesi Taşıyan İşler:

- Kaporta, perçin ve çekiçleme işleri

- Metallerin haddelenmesi, perdahlanması, yüzey işlemleri

- Buhar kazanlarındaki taşların temizlenmesi

- Hava basınçlı kum püskürtme ve metal püskürtme işleri

- Zımbalama, perçinleme ve kakma işlemleri

- Yüksek sesli testereler ve planya makineleri

- Dokuma tezgahlarında mekik vurması ve tekstil makineleri

- Maden cevherlerinin parçalanması ve kırma değirmenleri

- Titreşimli elekler ve bilyalı değirmenler

- Metal taşıyıcıların otomatik yüklenmesi

- Taş kesme işlemleri

- Gaz türbinleri, kompresörler ve aspiratörler

- Buldozer, ekskavatör ve şahmerdan kullanımı

- Motor bakım ve test işlemleri

- Demiryolu, deniz yolu ve havayolu araçlarının motor makineleri

- Havayolu çalışanları (yer personeli, makinistler, uçuş ekibi)

- Motorlu testerelerle ağaç kesimi

- Müzisyenler

6. Sonuç
Gürültüye bağlı işitme kaybı, önlenebilir bir meslek hastalığı olup, uygun önlemlerle riskler minimize edilebilir. SGK istatistiklerine göre kayıtlı meslek hastalığı vakalarının azlığı, bildirim eksikliği ve yetersiz kayıt sistemleriyle ilişkilendirilebilir. Bu nedenle, istatistiklerin düzgün tutulması ve yayınlanması önlemlerin etkinliğini artıracak önemli bir faktördür.

Av. Şeyma ERDEM