1. Telif Haklarının Hukuki Dayanağı
Türk hukukuna göre müzik eserleri, FSEK madde 1/B, b fıkrası kapsamında “eser” olarak kabul edilir ve eser sahibinin hususiyetini taşıdığı ölçüde FSEK madde 8 uyarınca koruma altına alınır.
Dijital müzik platformları aracılığıyla eserlerin paylaşımı ve dinlenmesi durumunda şu hukuki sorular gündeme gelir:
- Platformlar, eser sahiplerinden gerekli izinleri alarak mı müzik eserlerini yayınlıyor?
- Kullanıcılar, eserleri yalnızca kişisel kullanım amacıyla mı dinliyor yoksa başka şekillerde mi paylaşıyor?
FSEK madde 22, eser sahiplerinin izinsiz çoğaltma ve yayma faaliyetlerinden korunmasını düzenler. Bu nedenle dijital müzik platformlarının, telif haklarını ihlal etmemek adına eser sahiplerinden lisans almaları gereklidir. Aksi durumda, bu platformlar hukuki yaptırımlarla karşılaşabilir.
2. Telif Haklarına Dair Riskler ve Dijital Müzik Platformlarının Hukuki Sorumluluğu
Dijital müzik platformları, hukuki olarak hem fırsatlar hem de riskler barındırır:
- Telif Hakları İhlali Riski:
Lisanslama süreçlerinde eksiklikler yaşanması veya eser sahiplerinin onayının alınmaması durumunda, FSEK madde 71 uyarınca cezai ve hukuki yaptırımlar söz konusu olabilir. Platformların, eser sahiplerinden hem mali hem de manevi haklar açısından gerekli izinleri almaları şarttır.
- Eser Sahiplerinin Gelir Kaybı:
FSEK madde 80, eser sahiplerinin mali haklarını düzenler. Dijital müzik platformlarının gelir dağılımı, özellikle bağımsız sanatçılar açısından adil bulunmamaktadır. Bu durum, eser sahiplerinin gelir kaybı yaşamasına neden olabilir.
3. İçtihatlarla Dijital Müzik Platformlarının Değerlendirilmesi
Türkiye’de dijital müzik platformlarına dair net bir içtihat bulunmasa da FSEK kapsamında verilen bazı kararlar, bu konuda ışık tutmaktadır:
2019/2436 E. - 2020/3742 K. Sayılı Yargıtay kararında bu şu şekilde ifade edilmiştir:
“Yargıtay, dijital platformlarda bir eserin izinsiz paylaşılmasının, eser sahibinin mali ve manevi haklarını ihlal ettiğini açıkça belirtmiştir. Bu karar, dijital müzik platformlarının eser sahiplerine karşı sorumluluklarını artırmaktadır.”
4. Dijital Müzik Platformlarının Hukuki Temeli ve Lisanslama Süreci
Dijital müzik platformlarının, eser sahiplerinin haklarını koruması için lisanslama sürecine dikkat etmeleri gereklidir. Bu süreçte önemli olan noktalar:
- Mali Hakların Devri: Dijital müzik platformlarının Türkiye’deki lisanslama süreçlerinde, eser sahiplerinin mali haklarının devrine ilişkin açık rızalarının alınması gereklidir (FSEK madde 52).
- Kullanıcıların Sorumluluğu: Müzik eserlerinin yalnızca kişisel kullanım amacıyla dinlenmesi, FSEK madde 37 kapsamında kişisel kullanım istisnası olarak değerlendirilir. Ancak, bu eserlerin izinsiz paylaşılması veya kopyalanması durumunda telif hakkı ihlali meydana gelir.
5. Eser Sahiplerinin Haklarının Korunması İçin Öneriler
Eser sahiplerinin dijital müzik platformları üzerinden haklarının daha iyi korunabilmesi için:
- Şeffaf Gelir Dağılımı: Platformların gelir paylaşımını şeffaf hale getirmesi ve eser sahiplerine adil bir kazanç sağlaması önemlidir.
- Hukuki Bilinçlendirme: Sanatçıların, lisans sözleşmelerini hukuki danışmanlık alarak imzalamaları ve haklarını devrederken dikkatli olmaları gereklidir.
- FSEK Güncellemeleri: Dijital platformlara yönelik özel düzenlemeler, eser sahiplerinin haklarını koruma konusunda daha etkili bir yasal zemin yaratabilir.
Neticeten, dijital müzik platformları, müzik endüstrisinde erişimi demokratikleştirirken, fikri mülkiyet hukuku açısından çeşitli zorluklar doğabilmektedir. Türkiye’de FSEK ve ilgili içtihatlar, eser sahiplerinin haklarını koruma altına alırken, dijital çağın hızla değişen dinamiklerine uyum sağlamak için ek düzenlemelere ihtiyaç duyulmaktadır. Eser sahiplerinin haklarını koruyacak politikalar ve adil bir gelir modeli hem sanatçılar hem de müzik endüstrisinin sürdürülebilirliği için önem taşımaktadır.
Av. Abdullah Emre ERBAY
