Türk medeni kanunumuza göre evlilikte yasal mal rejimi, “Edinilmiş Mallara Katılma’’ rejimidir. Diğer mal rejimi türleri; ‘’Mal Ayrılığı Rejimi’’, ‘’Paylaşmalı Mal Ayrılığı Rejimi’’ ve ‘’Mal Ortaklığı Rejimi’’ dir. Kişiler evlendikleri tarihte aksi bir anlaşma yapmadıkları sürece edinilmiş mallara katılma rejimine tabi olurlar. 01.01.2002 tarihinden önceki evlilikler ‘’Mal Ayrılığı’’ rejimine tabiydi. Bu tarihten önce evlenenlerin mal rejimi sona ererken, Mal Ayrılığı rejimi uygulanır. Türk Medeni Kanunu 225 maddesine göre, mal rejimi eşlerden birinin ölümü veya başka bir mal rejiminin kabulüyle sora erer. Mahkemece evliliğin iptal veya boşanma sebebiyle sona erdirilmesine veya mal ayrılığına geçilmesine karar verilmesi hallerinde, mal rejimi dava tarihinde geçerli olmak üzere sona erer. Maddeden anlaşıldığı üzere bu konuları detaylıca ele alalım.
1-Eşlerden birinin ölümü nedeniyle mal rejiminin sona erme hali:
Eşlerden biri olağan bir ölüm sonucu vefat etmişse eşin ölüm tarihinde, ölüm karinesi halinde ölüm kaydının düşülmesi ön koşulu ile tehlike hali ya da kaybolma tarihinde, gaiplik kararının da mahkeme kararıyla verilmesi koşuluyla en son haber alma tarihi ya da tehlike tarihi, mevcut mal rejiminin son bulduğu an olarak kabul edilmektedir. Gaiplik durumunda evliliğin feshi için dava açılması şarttır. Kişinin ölmesi nedeniyle miras paylaşımı da söz konusu olmaktadır. Yargıtay, edinilmiş mallara katılma rejiminin tasfiyesini, terekenin paylaşılmasının ön şartı olarak değerlendirmektedir. Yargıtay’a göre, “Ölümle sona eren edinilmiş mallara katılma rejiminin tasfiyesi, ölen eşin terekesinin paylaşılmasının bir ön koşulu olarak ortaya çıkmaktadır. Katılma alacağı terekenin öncelikle ve peşin ödenmesi gereken borçlar arasında yer almaktadır”. Çünkü ancak bundan sonra ölen eşin terekesi hesaplanabilir.
2-Eşlerin boşanması veya evliliğin iptali nedeniyle mal rejiminin sona erme hali:
Eşler, boşanmanın kabulü şartıyla, mahkemeye başvurdukları tarihte mal rejimi sona erer. Boşanma davası kesinleştikten sonra mal tasfiyesine geçilir. Mal tasfiyesinin gerçekleştirilebilmesi için de ayrıca dava açılması gerekir. Aynı şekilde Evliliğin iptali sebepleri varsa kişiler Evliliğin iptalinin kesinleşmesi şartıyla, mahkemeye başvurdukları tarihte mal rejimi sona erer.
3-Eşlerin anlaşarak veya mahkeme kararıyla mal rejiminin sona erme hali:
Eşler evlilik birliği içinde anlaşarak noterde onaylama veya düzenleme şeklinde mal ayrılığına geçebilirler. Taraflar evlenme başvurusu sırasında hangi mal rejimini seçtiklerini yazılı olarak da bildirebilirler.
Türk medeni kanunun 206. Maddesine göre, Eşlerden birinin Mal rejiminin dönüştürülmesi davası açarak da mal rejiminin değiştirilmesi mümkündür. Haklı bir sebep varsa hakim, eşlerden birinin istemi üzerine, mevcut mal rejiminin mal ayrılığına dönüşmesine karar verebilir. Aşağıdaki hallerde haklı bir sebebin varlığı kabul edilir:
1- Diğer eşe ait malvarlığının borca batık veya ortaklıktaki payının haczedilmiş olması,
2- Diğer eşin, istemde bulunanın veya ortaklığın menfaatlerini tehlikeye düşürmüş olması,
3- Diğer eşin, ortaklığın malları üzerinde bir tasarruf işleminin yapılması için gereken rızasının haklı bir sebep olmadan esirgemesi,
4- Diğer eşin, istemde bulunan eşe malvarlığı, geliri, borçları veya ortaklık malları hakkında bilgi vermekten kaçınması,
5- Diğer eşin sürekli olarak ayırt etme üçünden yoksun olması.
Eşlerden birisinin Türk Medeni Kanunu 206. maddesine dayanarak mal rejiminin dönüştürme davası açması halinde; yargılama neticesinde aile mahkemesi hakimi , davanın kabulüne karar verdiği takdirde mal ayrılığı rejimini davanın açıldığı tarihten itibaren geçerli olacaktır.
Görevli ve Yetkili Mahkeme
Görevli mahkeme Aile mahkemesidir. Yetkili mahkeme ise, eşlerden birinin ölümü nedeniyle mal rejimi tasfiyesinde, ölen eşin son yerleşim yeri mahkemesi kesin yetkilidir. Boşanma, Evliliğin iptaline ilişkin Mal rejimi tasfiyesi davasında, bu davaların açıldığı yer mahkemesi yetkilidir. Mal rejiminin dönüştürülmesi davasında ise yetkili mahkeme, eşlerden birinin yerleşim yeri mahkemesidir.
Av. Melike ÜNVER
