Miras bırakanın saklı pay miktarını aşarak ölüme bağlı veya sağlar arası yaptığı kazandırmaların yasal sınırı aşan kısmı için saklı payı olan mirasçının, haklarını ve miras paylarını korumak amacıyla açtığı dava türüne Tenkis Davası denmektedir. Saklı paylı mirasçılar, miras payı üzerinde en azından belli bir oranda hak sahibidirler ve bu haktan ‘saklı pay’ adı verilen paylarını hukuki olarak talep etme hakkına sahiptirler.
Görüldüğü üzere miras bırakan, malvarlığı üzerinde dilediği gibi tasarrufta bulunma hakkına sahip değildir. Miras bırakanın, saklı pay hakkı bulunan mirasçılarının haklarını gözeterek malvarlığı üzerinde tasarrufta bulunması gerekmektedir. Miras bırakanın sağlığında yapılan bir miras sözleşmesi veya vasiyetname bırakarak üçüncü bir kişiye karşılıksız kazandırma yapabilir. Bu durumda saklı paylı mirasçılar, miras bırakanın üçüncü bir kişiye yaptığı kazandırmanın saklı paylarını aşması durumunda saklı paylarını aşan kısmı talep edebilmektedirler. Bu talep uygulamada ‘tenkis davası’ olarak adlandırılmaktadır.
Miras Bırakanın ölmesi ile saklı pay sahiplerinin bu hakları hukuk düzeni tarafından korunmaktadır. Saklı pay mirasçılarının miras hakkı, dokunulamayan ve miras bırakanın hür iradesi ile dahi olsa ortadan kaldırılamayan bir hak olduğundan hukuk düzeni tarafından korunmaktadır.
KİMLER - NEREDE TENKİS DAVASI AÇABİLİR
Tenkis davasında yasal mirasçıların miras payları koruma altına alınmaktadır. Koruma altına alınan mirasçılar saklı pay sahipleridir ve sadece onlar tenkis davası açabilir. Saklı paylı mirasçılar; miras bırakanın altsoyu, anne ve babası, sağ olan eşidir ve saklı pay hakkına sahip bu mirasçılar tarafından miras bırakanının vefatı ile Miras bırakanın son yerleşim yerindeki Asliye Hukuk Mahkemesinde tenkis davasını ikame edebilmektedirler.
TENKİS DAVASI KİMLERE KARŞI AÇILABİLİR?
Miras bırakanın saklı pay kurallarını ihlal ederek kazandırma yaptığı ve tasarruflarından yararlanan kişiler aleyhine açılabilir. Dolayısıyla davalılar mirasçılar olabileceği gibi mirasçılar dışındaki üçüncü kişilere karşıda bu dava açılabilmektedir.
TENKİS DAVASI NE ZAMAN AÇILABİLİR?
TMK m.571 uyarınca Tenkis Davasının açılabilmesi için iki süre öngörülmüştür; mirasçıların saklı paylarının zedelendiğini öğrendikleri tarihten itibaren 1 yıl, her halde mirasın açılması tarihinin üzerinden 10 yıl geçmekle dava açma hakkı ortadan kalkar. Tenkis davasının ileri sürülmesinde sürelerin başlangıcı miras bırakanın ölümü ile başlamaktadır.
TENKİS DAVASINDA KORUNAN HUKUKİ DEĞER NEDİR?
Tenkis davalarının uygulamada Tasarrufun iptali davası olarak bilinen davalar ile karıştırılmaması gerekir. Tenkis davasında yasal sınırlar belirlenerek, tasarrufun kapsamı mahkeme kararı ile değiştirilmektedir.
Miras bırakanının vefatının ardından Terekedeki aktif ve pasif mal varlıkları belirlenerek yasal mirasçıların kanunen öngörülen payları çıkarıldıktan sonra kalan miktar miras bırakanın tasarrufta bulunabileceği malvarlığıdır. Terekedeki bütün mal, hak ve alacaklar tenkise tabidir ancak dava yolu ile tespit edilip, ispatlanması gerekir. Saklı pay mirasçıları saklı paylarının ihlal edildiğine dair ispat etmek ile yükümlüdür.
TENKİS TALEBİ NASIL İLERİ SÜRÜLEBİLİR?
Dava veya defi yolu ile ileri sürülebilir; Dava açılması için gereken koşullar;
1- Miras bırakanın ölmüş olması
2- Miras bırakanın mirasta yapabileceği tasarruf oranının aşılmış olması
3- Saklı paylı mirasçıların haklarının zedelenmiş olması
4- Karşılıksız kazandırma ve tasarruf yapılmış olması
Tenkise tabi kazandırmaların bir kısmı ölümle bir kısmı miras bırakanın sağlığında yapılmış olabilir. Ölüme bağlıların tamamı, sağlar arası yapılar ise sınırlı bir şekilde tenkise tabidir.
SAKLI PAY ORANI NEDİR?
Miras payları esas alınarak saklı pay oranları belirlenmektedir.
- Altsoy için yasal miras payının ½
- Ana ve babadan her biri için yasal miras payının ¼
- Sağ olan eş için, altsoy veya ana, baba zümresiyle birlikte mirasçı olması halinde yasal miras payının tamamı
- Diğer hallerde miras payının ¾
SONUÇ OLARAK
İleri sürülen davada hâkim tarafından Tenkis davasının kabulüne karar verilmesi halinde, yapılan kazandırma ve tasarruflar geçmişe etki eder ve mahkeme kararı ile pay sahiplerinin yasal paylarına ulaşmaları sağlanır. İkinci bir durum ise tenkis işleminin kabulüne göre saklı paylar tamamlanıncaya kadar en yeni tarihlisinden en eski tarihlisine kadar miras bırakanın geçmişe doğru tasarrufları ve sağlar arası kazandırmaları tenkise tabi olarak yapılır. Ancak kamu tüzel kişileri ile kamu yararlı dernek ve vakıflara yapılan kazandırma ve tasarruflar en son tenkise tabi tutulur.
