POLİS HUKUKU KAPSAMINDA ÖN ALAN ARAŞTIRMASI

Suç işlenmeden önce işlenmek üzere olan suçların araştırılması yöntemidir. Ön alan araştırması ile ifade edilmek istenen suçun işlenip tamamlanması durumunda adli görev kapsamında failin belirlenmesi söz konusu iken henüz bir suçun işlenmesinden önceki durumda kolluğun temel görevinden söz edilir. Bu aşamada devletin adli görevi dışındaki görevinden söz edilir. Yani suç işlemek için kurulan bir suç örgütünün henüz işlemediği suçlar söz konusu ise kolluğun önleyici görevi devreye girer. Demek ki suçun işlenmiş olması halinde adli görev kapsamından söz edilmektedir. Ön alan araştırmasında ise örgüt suçlarında yarışan görevden söz edilmektedir.

Suç öncesi durumu araştıran polisin burada tehlikeyi önleyebilmek için 2559 sayılı Polis Vazife Ve Salȃhiyet Kanunu (PVSK) 2. maddesinin 1. fıkrası kapsamında aldığı tedbirleri PVSK EK – 7. madde kapsamında da araştırması söz konusudur.

Kolluğa suç işlemeden önce soyut rizikolara karşı ve/veya gelecekteki bir ceza muhakemesi için müdahale olanakları verilmesi, aslında polisin zorlayıcı yetkisinin vaktinden önce uygulanması sonucunu doğurur bu da kolluğun sadece ve doğrudan amacı olan kamu güvenliği ve düzeninin idame ettirilmesi amacını taşır.[1]

Polisin tehlikeyi önlemek görevi suçun takibi için tedbir almak, suçu önlemek ve bunun yanında gelecekteki tehlikeleri önleyebilmek amacıyla hazırlıklar yapmak olarak anlaşılmaya başlanmıştır. Bu durum ceza hukukunda failin topluma kazandırılması görüşünün yerini “suçun önlenmesi için korkutma” görüşüne bırakması sonucunu doğurmuştur.[2]

Tehlikenin önlenmesi görevi kanunen Polis’e verilmiştir. Polis tehlikeyi önlerken iki hususa dikkat etmelidir. İlk olarak ileride işlenecek olan suçların muhakemesinde kullanılabilecek “ delilleri önceden hazırlamak”, ikincil olarak da ileride işlenecek olan suçların “işlenmesini önlemektir.” Doktrinde beyaz alan, siyah alan ve gri alandan söz edilmektedir. Ön alan araştırmaları gri alan içerisinde yer alır.

Tehlikenin “somut bir tehlike” olması gerekir. İşte “beyaz alanı” oluşturan Polis Hukuku (tehlikenin önlenmesi ve bastırılması) ile “siyah alanı” oluşturan suç işlendikten sonra başlayan ve kovuşturma evreleri arasında yer alan “gri alan”, “ön alan araştırmalarından” oluşan bir hukuk dalıdır.[3]

Burada suç öncesi durumdan söz edildiği için gizlilik ilkesi gündeme gelir ve kolluğun istihbarat yetkisi söz konusu olur. Yani burada başlangıç şüphesi olmadığı için ceza muhakemesi hukuku kapsamında soruşturma evresi başlamamıştır. Fakat araştırma yapılması zorunlu olduğu için CMK madde 158/6 çerçevesinde C. Savcısı inceleme yapar ve Soruşturmaya Yer Olmadığı Kararı verilir.

Örgüt suçları söz konusu olduğu zaman, polis tarafından yapılan ön alan araştırmaları, değişik bir boyut kazanır. Örgüt oluşturmak başlı başına bir suçtur. Örgütün işlediği suçların araştırılması, C. savcısının görev alanındadır. Ancak, örgütün var olup olmadığının araştırılması, ön alan araştırması olarak, polisin görevine girer. Gri alan bakımından hangi organın görevli olduğunu belirlerken, “yapılan araştırmaların ağırlık noktası” ölçütü kullanılır, somut olayda yapılan ön alan araştırmasının ağırlıklı amacı, “delil elde etmek” ise, adli görev söz konusu olur. Fakat bir örgütün başka suçlar işlemesinin önlenmesi amacı ağırlık kazanıyorsa, Polis Hukuku uygulanır[4].

Sonuç olarak soruşturma başlamadan önce yapılan istihbari çalışmalara ön alan araştırması denilmektedir. Örgüt suçlarında suç işlenmeden evvel işlenmek üzere olan suçların araştırılmasıdır. Oklahoma Bombacısı Timothy McVeigh – Yüksek Mahkeme ABD örneği bu konunun anlaşılması bakımından en önemli vakıalardandır.

(Bu köşe yazısı, Avukat Maşallah MARAL tarafından www.hukukihaber.net sitesinde yayınlanması için kaleme alınmıştır. Kaynak gösterilse dahi köşe yazısının tamamı özel izin alınmadan kullanılamaz. Ancak alıntılanan köşe yazısının bir bölümü, aktif link verilerek kullanılabilir. Yazarı ve kaynağı gösterilmeden kısmen ya da tamamen yayınlanması şahsi haklara ve fikri haklara aykırılık teşkil eder.)

------------------------------

[1] ÖZBEK Veli Özer, Ceza Muhakemesi Hukuku, Ankara 2006 s.164