Tüm dünyayı etkisi altına alan Covid-19 pandemisi iş hayatını da derinden etkilemiş, işverene iş sağlığı ve güvenliği tedbirleri bakımından çeşitli sorumluluklar yüklemiştir. Bu yazıda başlıca işverenin koronavirüs kapsamında alması gereken tedbirlere ve hangi yollara başvurabileceğine değinilecektir.
İşyerinde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanmasına ilişkin olarak 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu uygulama alanı bulmuştur. İlgili kanunun “İşverenin genel yükümlülüğü” başlığı altında yer alan 4. Madddesi’nde; “(1) İşveren, çalışanların işle ilgili sağlık ve güvenliğini sağlamakla yükümlü olup bu çerçevede; a) Mesleki risklerin önlenmesi, eğitim ve bilgi verilmesi dâhil her türlü tedbirin alınması, organizasyonun yapılması, gerekli araç ve gereçlerin sağlanması, sağlık ve güvenlik tedbirlerinin değişen şartlara uygun hale getirilmesi ve mevcut durumun iyileştirilmesi için çalışmalar yapar. b) İşyerinde alınan iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerine uyulup uyulmadığını izler, denetler ve uygunsuzlukların giderilmesini sağlar. c) Risk değerlendirmesi yapar veya yaptırır. ç) Çalışana görev verirken, çalışanın sağlık ve güvenlik yönünden işe uygunluğunu göz önüne alır. d) Yeterli bilgi ve talimat verilenler dışındaki çalışanların hayati ve özel tehlike bulunan yerlere girmemesi için gerekli tedbirleri alır. (2) İşyeri dışındaki uzman kişi ve kuruluşlardan hizmet alınması, işverenin sorumluluklarını ortadan kaldırmaz. (3) Çalışanların iş sağlığı ve güvenliği alanındaki yükümlülükleri, işverenin sorumluluklarını etkilemez. (4) İşveren, iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerinin maliyetini çalışanlara yansıtamaz.” şeklinde düzenlenmiştir.
Ayrıca, Türk Borçlar Kanunu madde 417’de belirtildiği üzere, işveren iş sağlığı ve güvenliği tedbirleri almaktan sorumludur ve işçilerin sağlığını korumakla yükümlüdür.
İlgili kanun hükümleri göz önünde bulundurulduğunda, işverenin koronavirüs önlemleri kapsamında işyerinde koruyucu tedbirler almak, maske kullanımını sağlamak, sosyal mesafenin korunabilirliği denetlemek, hijyen tedbirleri konusunda gerekli malzemeleri temin etmek kontrolünü sağlamak gibi yükümlülükleri olduğu görülecektir.
İşyerlerinde yeni tip koronavirüse karşı alınması gereken önlemler bildirisi, TC Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı tarafından yayınlanmış olup, şu şekildedir. (https://ailevecalisma.gov.tr/covid19)
- Çalışanların işe başlamadan önce temassız ateş ölçerle kontrol edilmesi ve ateşi olanların işyeri hekimine yönlendirilmesi gerekir.
- İşyeri genelinde çalışanların sosyal mesafesini sağlamak için uygun bir çalışma modeli geliştirilmelidir.
- Çalışanların hasta olduklarında evde kalmalarını teşvik eden, öksürük ve hapşırma görgü kurallarını içeren ve el hijyeninin önemini anlatan afiş/poster/talimatlar işyerinin girişine ve herkesin görebileceği diğer alanlara asılmalıdır.
- Çalışanlara tek kullanımlık mendiller ve biyolojik atıklar için ayrı çöp torbaları sağlanmalı; temizlik personeline, çöplerin içeriğine temas edilmeden boşaltılması için gerekli uygulamalar yaptırılmalıdır.
- Çalışanlar, işyeri ortamına girmeden ve çalışma sırasında en az 20 saniye boyunca sabun ve suyla ellerini yıkamaları konusunda bilgilendirilmelidir, su ve sabuna erişim olmadığı takdirde alkol bazlı bir el dezenfektanı kullanarak ellerini sık sık temizlemeleri sağlanmalıdır.
- İşyerinde çalışanların kullanımı için yeterli temizlik malzemeleri bulundurulmalıdır. El hijyenini teşvik etmek için dezenfektanlar ortak alanlarda bulundurulmalıdır. Hassas risk gruplarında yer alan çalışanların mümkünse evden çalışmaları sağlanmalıdır.
- Bir çalışanın COVID-19 olduğu tespit edilirse, işverenler diğer çalışanları için COVID-19’a maruz kalma olasılıkları konusunda bilgilendirme yapmalı ve sağlık kuruluşları ile irtibata geçmelidir.
- Çalışanların ruhsal sağlığını korumak adına psikososyal risk etmenleri değerlendirilerek doğru ve etkin bilgilendirme ile tedbirlerin alınması sağlanmalıdır. Güncel bilgilerin takibi için güvenilir bilgi kaynakları (Sağlık Bakanlığı, DSÖ gibi) kullanılmalıdır.
- Çalışanlara verilecek olan iş sağlığı ve güvenliği eğitimleri uzaktan eğitim şeklinde, işyeri temizliği ve düzeni, hijyen ve psikososyal risk faktörleri konuları önceliklendirilerek verilmelidir. Eğitimlerde aile ve toplumsal yaşama ilişkin öneriler de yer almalıdır.
İşverenin alması gereken tedbirlerin yanı sıra işçilerin de tedbirler konusunda talepte bulunma eksikliklerin giderilmesini isteme hakları bulunmaktadır. Kaldı ki, yukarıda belirtilen önlemleri almayarak yükümlülüklerini aksatan işveren, bu durumda İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu madde 13 gereğince, işçinin çalışmaktan kaçınma hakkı olduğunu göz önünde bulundurmalıdır.
Bununla birlikte, işveren İş Kanunu madde 25/3’te yer alan zorlayıcı sebep nedeniyle (“Zorlayıcı sebepler: İşçiyi işyerinde bir haftadan fazla süre ile çalışmaktan alıkoyan zorlayıcı bir sebebin ortaya çıkması”) sözleşmeyi feshetme hakkına sahiptir. Eğer zorlayıcı sebep işçinin çevresinde ortaya çıkarsa ve bir haftadan fazla süre ile çalışmaktan alıkoyarsa, bu işveren açısından zorunlu sebep olarak kabul edilir ve iş akdine haklı nedenle son verilebilir. Eğer zorlayıcı neden aşılabilir durumda ise sözleşmeyi feshetmek yerine iş ilişkisinin sürdürülmesi yoluna gidilebilir.
