Dünyanın her yerinde 15 Mart günü Dünya Tüketiciler Günü olarak kutlanmaktadır. Birleşmiş Milletler'in 1985 yılında aldığı kararla 15 Mart günü, Dünya Tüketici Hakları Günü olarak kabul edilmiştir. Ülkemizde ise her yıl 15 Mart Dünya Tüketiciler Günü'nün içinde bulunduğu hafta 15-21 Mart Tüketiciyi Koruma Haftası olarak kutlanmaktadır.

Tüketicinin korunması ile ilgili olarak anayasamızın 172. maddesinde; “Devlet, tüketicileri koruyucu ve aydınlatıcı tedbirleri alır, tüketicilerin kendilerini koruyucu girişimlerini teşvik eder” demektedir.

Tüketici derken, tüketiciyi müşteriden ayırmak gerekiyor.

Tüketici bir ürün ya da hizmeti nihai kullanım amacıyla satın alan kişidir. Yani, tüketici son kullanıcıdır. Müşteri ise, belirli bir işletmeden düzenli aralıklarla alışveriş gerçekleştiren kişidir.

Müşteri kavramı daha yerel ve insani bir boyutu taşır; müşteri ile satıcı arasında ilişki daha sıcak ve samimidir. Eğer bir yerin müşterisi iseniz oraya uğradığınızda sınırlı da olsa söyleşi olanağı bulabilir, çay kahve bile içebilirsiniz. Satıcı istediğiniz ürün geldiğinde size haber verebilir. Müşteri olduğunuz iş yeri size bir bakkal defteri bile açabilir, veresiye alışveriş olanağı sağlayabilir.

Tüketici her şeyin ekonomik ilişkilere indirgendiği bir kesimdir. Tüketicinin ilişkisi daha çok satıcı ile değil vitrinledir. Müşteri ile satıcı karşılıklı konuşur, pazarlık eder ama tüketici olarak girdiğiniz bir markette yalnızca kameralarla izlenirken raflara ve etiketlere bakarsınız.

Etiketlere bakıp indirimli ya da uygun diye bir ürünü satın alarak kasaya yöneldiğinizde sizden etiketteki fiyattan daha fazlasını isteyebilirler. Siz bilinçli bir tüketici iseniz, tüketici yasasını hatırlatır kasada gördüğünüz fiyatı değil, direnirseniz rafta-tezgahta gördüğünüz fiyatı ödemek hakkınızdır.

İndirimli ürünlere çok dikkat etmek gerekir. Çünkü yazık ki bazı marketlerimiz son kullanma günü geçmiş ürünleri satmakta sakınca görmemektedir. Yine özellikle yumurta başta olmak üzere indirimler; son kullanma tarihine çok az bir süre kalmış ürünlerde yapılmaktadır. Eğer son kullanma tarihini okumazsanız bunun farkına varamazsınız. Ürünlerin son kullanma tarihleri ise bazen ambalajdaki başka yazıların üzerine yazılmakta veya silik yazıldığı için okunamamaktadır.

Tüketici bazen aldığı ürünün fiyatının değişmediğini görürken sevinmekte ancak dikkat etmezse fiyatları artmamış görünen ürünlerin gramajlarının azaltıldığının farkına varmamaktadır.

Aynı marka ürünlerin fiyat etiketleri marketlerde farklılıklar göstermekte olduğundan zamanı ve yürüme gücü olan tüketiciler market market gezip etiket incelemesi yapmakta ya da ucuz satılan bazı kurumlardan alışveriş yapabilmek için geceden kuyruğa girmek zorunda kalmaktadır.

Eskiden Avrupa’da meyvenin taneyle, sebzenin, etin gramla alındığını bilirdik.

Tane ve gramla alma konusunda Avrupa’ya benzedik. Benzedik ama farklarımız var; onlar tasarruf kültürü nedeni ile öyle alışveriş yaparken biz yoksulluk nedeni ile bu yöntemi seçtik. Üstelik onlarda çıktı ürün ve çöpten toplama yokken bizde çok yaygın olmasa bile akşam saatlerinde pazarlarda yoksul tüketicilerin artan sebze ve meyveleri aldıklarına tanık olmaktayız. İhraç ettiğimiz bazı ürünler sağlığa aykırı diye ülkeye geri gönderildiğinde bu ürünlerin pazarlandığı da ileri sürülmektedir.

 Arı görmemiş balın, süt görmemiş peynirlerin satıldığı söylenmektedir.

Tüketici için en olumsuzu satın alma gücünün azalmasıdır. Enflasyonun önlenemediği dönemlerde tüketici zeytinyağını, ayçiçeği yağını bardakla, eti, peyniri gramla, portakal elmayı tane ile satın almak zorunda kalmaktadır. Bu yıl ramazan ayında sofralarımızda bulundurmaya çalıştığımız hurmanın bile taneyle satılacağı söylenmektedir.

Zaten balık, kuru yemiş ve benzeri şeylerin yanından geçilmiyor.

İşte böyle bir ortam içinde televizyonlarda balıkla beslenin; badem, ceviz, fındık, fıstık yiyin tavsiyeleri ile programlar yapılıyor.

Bu programlarda yapılan yemek tariflerinde kullanılan bazı malzemelerin adları tüketici tarafından bilinmiyor. Tarifi yapılan yemeklerin bir kısmı Fransız mutfağından bir kısmı İtalyan, İspanya veya Çin mutfağından.

Yoksul ve alım gücü zayıf tüketiciler için hem besleyici ve hem de ekonomik tarifleri içeren bir program yok.

Mal ve hizmeti sunanı daha güçlü, kendisini daha yalnız ve zayıf olarak değerlendirmektedir. Tüketici kendisine sunulan mal ve hizmetlerin fiyatı, kalitesi ve yararlılık düzeyleri gibi konulardaki yeterli ve doğru bilgiye sahip değilken karşı taraf bu konularda bilgi sahibidir.

İşte bu nedenle tüketicinin almış olduğu mal ve hizmetten ötürü uğradığı zararlardan korunmaları için yasalara ve birlikte olmaya gereksinimleri vardır.

İnsanların bilinçli ve doğru tüketmesi ülkelerin kalkınması ve gelişmesindeki en önemli etkenlerden birisidir. Üretimin kalitesi, ancak bilinçli tüketim alışkanlıklarıyla ve bilinçli tüketicinin tercihleri ile yükseltilebilir. Bu nedenle de ekonomiye yön veren ve taraf olan tüketicilere büyük sorumluluklar düşmektedir. Bu kapsamda, tüketiciler, yasaların kendilerine tanıdığı hakları kullanmaktan çekinmemeli, hukukçulardan yardım almalı ve hak arandıkça haksızlıkların azalacağını daima dikkate almalıdır.

Türkiye İstatistik Kurumu 2025 yılı Şubat ayına ilişkin enflasyon rakamını yüzde 39.05 olarak açıklandı. Emekli ve sabit gelirli tüketici peynirden yumurtaya, maydanozdan soğana kadar her şeye gelen zamların altında ezilmekte zaten etin, peynirin ise yanına yaklaşamamaktadır.

Artık tüketici bir fincan kahvenin fiyatının 50 TL’den başlaması nedeni ile mahalle kahvehanesine gidememekte, bir fincan kahve içmek için arkadaşları ile bir araya gelememektedir.

Tüketicilerin hakları yeterince korunamamaktadır. Başta beslenmeyle ilgili ürünler olmak üzere aşırı fiyatlar ve kiralar artık tüketici için çekilemez boyutlara ulaşmıştır. Asgari ücretli ve emekli zor durumdadır. Gıda güvenliği yoktur. Derin yoksulluk etkisi her kesim ve öğrenciler için de söz konusudur.

Ramazan dolaysı ile kurulan iftar çadırlarına bir yandan seviniyor ve diğer yandan üzülüyorum. İnsanların saat 17.00 itibarı ile gerçekten çok uzun kuyruklarda dakikalarca beklemesi üzücü değil mi? Keşke vatandaşlarımız evde iftar edebilmek olanağını bulabilseler di ve bu kuyruklarda soğukta-sıcakta olarak beklemek zorunda olmasalardı!

Tüketici tükenirken Koruma Haftanız kutlu olsun dileğimizi gönül rahatlığı ile iletmek isterdik.