6 Şubat 2023’te meydana depremde hayatını kaybedenlere Allah'tan rahmet, yakınlarına başsağlığı, yaralananlara acil şifalar diliyorum.
Bu çalışmada genel olarak Zorunlu Deprem Sigorası ele alınmış olup depremde konutları hasar görenlerin sahip olduğu haklar ve bu hasarlar için DASK’a başvurma yöntemi konuları işlenmiştir.
Genel Olarak Zorunlu Deprem Sigortası:
2000 yılında kurulan Doğal Afet Sigortaları Kurumu (DASK)’nun edindirme, uygulama ve yönetiminden sorumlu olduğu Zorunlu Deprem Sigortası, infilak, yer kayması ve tsunami gibi afetlerin meydana getirebileceği maddi zararların sigorta bedelince karşılanmasını teminen yaptırılan bir sigorta türüdür. Zorunlu Deprem Sigortası’na DASK’ın ülke genelinde birlikte çalıştığı sigorta şirketleri, bunlara bağlı acenteler ve banka şubelerinden başvurulabilir: Satış Ağı bilgisine https://dask.gov.tr/satis-agi-sigorta-sirketleri.html adresinden ulaşılabilir.
Zorunlu Deprem Sigortasına Başvuru İçin Gerekli Bilgi ve Belgeler:
1. Sigortalının adı, adresi, telefonu, cep telefonu, T.C. kimlik numarası, vergi kimlik numarası (Tüzel kişiler için)
2. Sigortalanacak binanın açık adresi tapu bilgileri, inşa yılı, yapı tarzı, toplam kat sayısı, bulunduğu kat, hasar durumu,
3. Meskenin (dairenin) brüt yüzölçümü (m2), kullanım şekli
4. Unutmamak gerekir ki, Zorunlu Deprem Sigortası tümüyle beyan esasına dayanır; dolayısıyla yanlış beyandan doğabilecek maddi kayıplar, sigortalının sorumluluğundadır.
5. Bu bilgi ve belgelerle yukarıda belirtilen kurumlar herhangi birine başvurulması durumda kolayca Zorunlu Deprem Sigortası yaptırılabilir.
Sigorta Priminin Hesaplanması:
Yıllık olarak düzenlenen poliçelerin prim tutarları konutun yapı tarzına, brüt yüz ölçümüne, inşa yılına, kat sayısına ve bulunduğu mahallenin risk grubuna göre hesaplanır. Her yıl yenilenmesi durumunda indirim uygulanmasının yanı sıra inşaat tarihi ve kat sayısına dahi indirim/sürprim uygulanır ve bu prim her türlü vergi, resim ve harçtan muaftır. Prim tutarı https://www.dask.gov.tr/e-services/portal/calculatePremium adresinden hesaplanabilir.
Sigorta Bedelinin Hesaplanması:
DASK, Zorunlu Deprem Sigortası ile depremin ve deprem sonucu meydana gelen yangın, infilak, tsunami ve yer kaymasının doğrudan neden olacağı maddi zararları, poliçede belirtilen limitler dahilinde nakit olarak karşılar. Sigorta bedelinin tespitinde, sigorta edilen meskenin yapı tarzı için Hazine Müsteşarlığınca yayımlanan "Zorunlu Deprem Sigortası Tarife ve Talimatı"nda belirlenen metrekare bedeli ile aynı meskenin brüt yüzölçümünün (veya yaklaşık yüzölçümünün) çarpılması sonucu bulunan tutar esas alınır. Zorunlu Deprem Sigortası yapılan bir meskenin sigorta bedeli, her halde "Zorunlu Deprem Sigortası Tarife ve Talimatı"nda belirlenen azami teminat tutarından çok olamaz. Örneğin 01 Ocak 2020 tarihi itibariyle azami teminat tutarı 240.000 TL dir. Yani sigorta tutarı (bedeli), azami tutarı geçmemek şartıyla, meskenin büyüklüğüne ve yapı türüne göre belirlenir.
Muafiyet:
Her bir hasarda, sigorta bedelinin %2'si oranında tenzili muafiyet uygulanır. DASK hasarın bu şekilde bulunan muafiyet miktarını aşan kısmından sorumludur. Muafiyet uygulaması açısından, her bir 72 saatlik dönemde meydana gelen bütün hasarlar bir hasar sayılır.
Sigortanın Kapsamı:
Aşağıda sayılan binalar ZDS kapsamındadır:
1. 6305 sayılı Afet Sigortaları Kanunu gereğince tapuya kayıtlı ve özel mülkiyete tabi taşınmazlar üzerinde mesken olarak inşa edilmiş binalar,
2. 634 sayılı Kat Mülkiyeti Kanunu kapsamındaki bağımsız bölümler, bu binaların içinde yer alan ve ticarethane, büro ve benzeri amaçlarla kullanılan bağımsız bölümler,
3. Doğal afetler nedeniyle devlet tarafından yaptırılan veya verilen kredi ile yapılan meskenler ve ayrıca yukarıdaki koşullara uyan kat irtifakı tesis edilmiş binalar,
4. Tapuda henüz cins tashihi yapılmamış ve tapu kütüğünde vasfı "arsa vs." olarak görünen binalar,
5. Tapu tahsisi henüz yapılmamış kooperatif evleri.
Ayrıca belirtmek gerekir ki, henüz bağımsız tapusu olmayan ve 2000 yılından önce inşa edilmiş meskenlerin sigortalarının, sigorta ettirenin beyanına dayanılarak ve arsa tapusuna ait bilgilerle dahi yapılabilir.
Sigorta Kapsamı Dışında Kalan Binalar:
1. 9/11/1983 tarihli ve 2946 sayılı Kamu Konutları Kanununa tâbi olan veya kamu hizmet binası olarak kullanılan binalar ve bağımsız bölümler,
2. Köy nüfusuna kayıtlı ve köyde sürekli oturanlarca köy yerleşik alanları ve civarında ve mezralarda yapılan binalar,
3. Tamamı ticari veya sınai amaçla kullanılan binalar, projesi bulunmayan ve mühendislik hizmeti görmemiş binalar,
4. Taşıyıcı sistemi olumsuz yönde etkileyecek şekilde tadil edildiği veya zayıflatıldığı tespit edilen binalar,
5. Taşıyıcı sistemi olumsuz yönde etkileyecek şekilde ilgili mevzuata ve projeye aykırı olarak inşa edilen binalar,
6. Yetkili kamu kurumları tarafından yıkılmasına karar verilen binalar ile mesken olarak kullanıma uygun olmayan, bakımsız, harap veya metruk binalar Zorunlu Deprem Sigortası kapsamı dışındadır.
7. Bu kapsam dışında kalan binalara İhtiyari Deprem Sigortası yaptırılabilir.
8. Köy yerleşimlerinin sigorta kapsamı dışında kalması, genel olarak gelir düzeyinin düşük olması, binalarda belediye denetiminin bulunmaması ve sigortanın sunumunun zor olması gibi nedenlerledir. Ancak belirtildiği üzere köylerde bulunan yapılar için İhtiyari Deprem Sigortası yaptırılması mümkündür. Yine ticari ve sınai amaçlar için kullanılan binalar için de İhtiyari Deprem Sigortası yaptırılabilir.
Riziko Gerçekleştiğinde (Örneğin deprem olduğunda) Sigorta Ettirenin ya da Sigortalının Bazı Yükümlülükleri Doğar:
Öncelikle taşınmazları zarar gören vatandaşlarımız öncelikle Alo DASK 125 Çağrı Merkezi, https://www.turkiye.gov.tr veya https://dask.gov.tr/tr/hasar-ihbari internet adresinden hasar bildirimi yapabilmektedir. Hasar dosyasının açılması için poliçe veya vatandaşlık numarası, depremden hasar gören konutun açık adresi ve telefon numarası gerekli ve yeterlidir. Bildirim yapıldıktan sonra DASK hasar dosyası oluşturur ve dosya numarasını verilen numaraya SMS olarak gönderir. Hasar dosyası oluşturulduktan sonra dosya DASK dosyaya hasar eksperi ataması yapar ve eksperin bilgilerini SMS olarak gönderir. Hasar eksperi başvurucuyla iletişime geçer ve hasarlı konutu incelemek için randevu alır. Kararlaştırılan tarihte konutta ekspertiz işlemi gerçekleştirilir. Hasar eksperi tarafından düzenlenen eksper raporu DASK’a gönderilir ve konut sahibinden eksper tarafından bildirilen güncel tapu kaydı kimlik vb evraklar alınır. Eksik ervak varsa bu durum SMS’le bildirilir ve tamamlanması talep edilir. Hatırlatmak gerekir ki, konut üzerine kredi çekilmişse ve tapu ve poliçelerde rehin kaydı varsa kredi veren kurumdan muvafakat alınmalıdır. Sonuç olarak ekspertiz raporu DASK tarafından incelenir ve ödenecek tazminat olması durumunda hak sahiplerine hisseler oranında ödeme yapılır.
Sigorta ettiren ya da sigortalı, rizikonun gerçekleşmesi halinde, aşağıdaki hususları yerine getirmekle yükümlüdür:
1. Rizikonun gerçekleştiğini öğrendiği tarihten itibaren en geç onbeş işgünü içinde DASK’a veya Kurum nam ve hesabına sözleşmeyi yapan sigorta şirketine bildirimde bulunmak,
2. DASK görevlilerinin veya yetkili kıldığı kimselerin, hasara uğrayan binalara makul amaçlarla ve uygun şekillerde girmesine ve zararı azaltmaya yönelik girişimlerde bulunmasına izin vermek,
3. DASK’ın isteği üzerine zarar miktarıyla delilleri saptamaya, rücu hakkının kullanılmasına yararlı ve sigorta ettiren için sağlanması mümkün gerekli bilgi ve belgeleri, gecikmeksizin DASK’a vermek,
4. Zararın tahmini miktarını belirtir yazılı bir bildirimi, makul ve uygun bir süre içinde DASK’a veya yetkili kıldığı kimselere vermek,
5. Sigortalı bina/yer üzerinde Zorunlu Deprem Sigortası dışında, deprem teminatı bulunan başkaca sigorta sözleşmeleri varsa bunları DASK’a bildirmek.
6. https://dask.gov.tr/tr/hasar-ihbari internet adresinden hasar bildirimi yapılabilmektedir.
Riziko Gerçekleştiğinde Hasarın Tespit Edilmesi ve Ödenecek Tazminatın Hesaplanması:
1. Meydana gelen zararın nedeni, niteliği ve miktarı DASK’ın veya yetkili kıldığı kimselerin belirlemelerine göre taraflar arasında yapılacak anlaşma ile tespit edilir.
2. DASK hasar miktarına ilişkin belgelerin kendisine verilmesinden itibaren mümkün olan en kısa süre içerisinde gerekli incelemeleri tamamlayıp hasar ve tazminat miktarını tespit ederek sigortalıya bildirmek zorundadır.
3. Sigorta tazminatının hesabında, tam veya kısmi hasar olmasına bakılmaksızın, rizikonun gerçekleştiği yer ve tarihte, benzer yapı özellikleri göz önünde bulundurularak, binanın piyasa rayiçlerine göre hesaplanan yeniden yapım maliyeti esas alınır. Ancak sigorta tazminatı, hiçbir durumda sigorta bedelinden fazla olamaz.
4. Burada dikkat edilmesi gereken husus, daha önce de belirtildiği gibi Zorunlu Deprem Sigortasının sigorta ettirenin beyanı esas alınarak düzenlendiğidir. Bununla bağlantılı olarak tazminat ve prim miktarına ilişkin bazı sonuçlar öngörülmüştür: Sigortalının veya sigorta ettirenin beyanının gerçeğe aykırı veya eksik olması halinde DASK’ın sözleşmeyi daha ağır şartlarla yapmasını gerektirecek durumlarda, DASK veya aracı kılınan ilgili sigorta şirketi durumu öğrendiği andan itibaren 15 gün içerisinde prim farkının ödenmesini sigorta ettirenden talep eder. Gerçeğe aykırı beyan hali, depremden sonra öğrenilmişse, tazminat, alınan prim ile alınması gereken prim arasındaki orana göre ödenir. Sigortalının veya sigorta ettirenin geçmiş depremlerdeki orta veya daha ağır hasar durumunu kasıtlı olarak beyan etmediği anlaşıldığı takdirde DASK, riziko gerçekleşmiş olsa bile sözleşmeden cayabilir ve prime hak kazanır. Sigorta ettirenin, sigorta süresi içinde sigortalı meskende mevzuata aykırı değişiklik yapması halinde DASK sözleşmeyi feshedebilir.
Birden Çok Sigorta Yapılması Durumu veya Sigorta Kapsamı Dışında Olan Bir Yere Sigorta Poliçesi Düzenlenmesi:
1. Aynı yer için birden fazla zorunlu deprem sigortası yaptırılmış olduğunun ya da sigorta kapsamı dışında kalan bir yere yanlışlıkla Zorunlu Deprem Sigortası poliçesi düzenlendiğinin sigorta ettiren tarafından belgelendirilmesi durumunda, zorunlu deprem sigortası sözleşmesi, başlangıcından itibaren iptal edilir ve primin tamamı sigorta ettirene iade edilir.
2. Aynı bina/bağımsız bölüm için birden çok Zorunlu Deprem Sigortası yaptırılamaz. Ancak, Zorunlu Deprem Sigortası yapılan bağımsız bölüm veya binanın değeri Zorunlu Deprem Sigortası ile belirlenen sigorta bedeli tutarının üzerinde ise, bu tutarın üzerindeki kısım için, Zorunlu Deprem Sigortasının yapılmış olması kaydıyla, sigorta şirketleri tarafından ihtiyari deprem sigortası yapılabilir.
3. Diğer taraftan, sigorta sözleşmesinin yürürlükte olduğu süre içerisinde, sigorta konusu yerin F bölümündeki durumlar dışında kalan bir nedenle ortadan kalkması ya da sigortalı yerin sigorta kapsamı dışına çıkması hallerinde, bu durumun sigorta ettiren tarafından belgelendirilmesi kaydıyla, sigorta sözleşmesi, bildirimde bulunulan tarihten itibaren geçerli olmak üzere iptal edilir. Bu durumda, sözleşmenin iptal tarihi ile başlangıcındaki bitiş tarihi arasındaki süreye isabet eden prim tutarı sigorta ettirene gün esası üzerinden iade edilir.
Menfaat Sahibinin Değişmesi Durumunda İzlenecek Yol:
Sözleşme süresi içinde, menfaat sahibinin değişmesi halinde, sigortanın hükmü yeni menfaat sahibi ile devam eder. Bu durumda yeni menfaat sahibi, sigortaya ait devir zeyilnamesini yaptırmak ve satış işleminin tamamlanabilmesi için zeyilnameyi ilgili tapu müdürlüğüne ibraz etmekle yükümlüdür. Bunun dışındaki hallerde ise, sigorta ettiren ve sigortanın varlığını öğrenen yeni menfaat sahibi, durumu 15 gün içerisinde sözleşmeye aracılık yapan sigorta şirketine bildirmekle yükümlüdür.
Tebliğ ve İhbarlar:
1. Sigorta ettirenin bildirimleri, DASK adına sözleşmeye aracılık yapan sigorta şirketine yazılı olarak yapılır.
2. DASK veya adına yetkili kıldığı sigorta şirketinin bildirimleri de taraflara imza karşılığı elden verilen mektupla ya da sigorta ettirenin poliçede gösterilen adresine veya bu adres değişmişse, son bildirilen adresine yazılı olarak yapılır.DASK tarafından yapılan ihbarlar, postaya veya notere verildiği tarihten itibaren hüküm ifade eder.
Uyuşmazlık Durumunda Tahkim ile Görevli ve Yetkili Mahkeme Konusu:
1. Sigorta sözleşmesinden kaynaklanan uyuşmazlıklarla ilgili olarak, uyuşmazlık konusu olayın üyelik tarihinden sonra meydana gelmiş olması halinde, Sigorta Tahkim Komisyonuna başvurulabilir.
2. Tahkim komisyonunun verdiği kırk bin Türk Lirasına kadar olan kararlar her iki taraf için kesindir (5684 sayılı Kanun m. 30/12)
3. ASK aleyhine açılacak davalarda yetkili mahkeme, DASK’ın bulunduğu veya rizikonun gerçekleştiği yerde, DASK tarafından açılacak davalarda ise, davalının ikametgahının bulunduğu yerde, ticaret davalarına bakmakla görevli mahkemelerdir.
Zaman Aşımı:
Bu sözleşmeden doğan bütün talepler için zamanaşımı sözleşmenin sona ermesinden itibaren 2 yıldır.
