HIRSIZLIK SUÇLARINDA ŞÜPHEDEN SANIK YARARLANIR İLKESİNİN UYGULANMA ESASLARI

Ceza yargılamasının en önemli ilkelerinden biri de “in dubio pro reo” olarak bilinen şüpheden sanık yararlanır kuralıdır.

Sanığın bir suç nedeniyle gerçekleştirilen ceza yargılaması sonucunda cezalandırılabilmesi için, suçun kuşkuya yer vermeyen bir kesinlikle ispat edilmesi gerekir.

Şüpheli ve aydınlatılamamış unsurlar, olaylar ve iddialar sanığın aleyhine yorumlanarak hüküm kurulmamalıdır.

Ceza mahkûmiyeti bir olasılığa dayanmamalı, sanık hakkında yapılan yargılama sonucunda sanığın suçu işlediği yönündeki yargı kesin ve açık bir ispata dayanmalıdır. Bu ispat teorikte olsa hiçbir kuşku ve başka türlü bir oluşa imkân tanımamalıdır.

Çok yüksek bir olasılığa dayanılarak sanığı cezalandırmak, ceza yargılamasının en önemli amacı olan gerçeğe ulaşmadan hüküm vermek anlamına gelecektir.

Bu yüzden ceza yargılamasında mahkûmiyet hükmü, büyük veya küçük bir olasılığa dayanmamalıdır. Mahkûmiyet hükmü kuşkudan uzak bir kesinlik içermelidir.

Şüpheden sanık yararlanır ilkesinin tam anlamıyla uygulanması, adli hataların önüne geçilmesini temin edecek tek yoldur.[1]

Hırsızlık suçlarında, şüpheden sanık yararlanır ilkesinin uygulanmasını ise iki ana başlık altında incelemek gerekecektir.

Birinci hal: atılı suçun sübuta erip ermediğinin belirlenmesidir. Yani, sanığın üzerine atılı hırsızlık suçunu işleyip işlemediğinin kesin kanıtlarla tespit edilmesi hususudur.

İkinci hal ise, hırsızlık suçunun nitelikli halinin veya ağırlaştırıcı nedenlerin isnad edilen suçta gerçekleşip gerçekleşmediğinin belirlenmesidir.

Her iki halde de, şüpheden sanık yararlanır ilkesi gözetilerek kuşku bulunduğu hallerde sanık lehine yorum yapılmalı ve bu ilkenin doğrultusunda hareket edilmelidir.

HIRSIZLIK SUÇUNDA İLKENİN UYGULANMA ESASLARI

Atfı cürüm niteliğindeki beyanlar:

Bazen hırsızlık suçlarında faillerden biri, eylemi başka bir şahısla gerçekleştirdiğini söyleyerek atılı suçu kabul edebilir. İşte bu durumda, ismi verilen failin tüm aşamalarda atılı suçu kabul etmemesi, diğer sanığın atfı cürüm niteliğindeki beyanları dışında, cezalandırılmasını gerektirir her türlü şüpheden uzak kesin ve inandırıcı delil elde edilemediği durumlarda, şüpheden sanık yararlanır evrensel ilkesi de gözetilerek ismi verilen fail hakkında beraat kararı verilmesi gerekir.[2]

Yeterli, kesin, inandırıcı ve hukuka uygun delil bulunmaması:

Sanığın üzerine atılı hırsızlık suçunu gerçekleştirdiği konusu kesin bir şekilde ispatlanmalıdır. Sanığın, hırsızlık suçunu işlediğine ilişkin mahkûmiyetine yeterli, kesin, inandırıcı ve hukuka uygun delil bulunmaması halinde, şüpheden sanık yararlanır ilkesi de gözetilerek sanığın beraatına karar verilmelidir.[3]

Hırsızlık suçunun gece vakti işlendiğinin kesin bir şekilde tespit edilememesi:

Hırsızlık suçunda, Suçun geceleyin işlenmesi hali cezayı ağırlaştırıcı bir nedendir. 5237 sayılı TCK’nin 143 maddesine[4] göre, Hırsızlık suçunun gece vakti işlenmesi hâlinde, verilecek ceza yarı oranında artırılır.

5237 sayılı TCK’nin “tanımlar” başlıklı 6. Maddesinin 1. Fıkrasının e) bendine göre; gece vakti deyiminden, güneşin batmasından bir saat sonra başlayan ve doğmasından bir saat evvele kadar devam eden zaman süresi anlaşılmalıdır.

Hırsızlık suçu ile ilgili olarak yukarıda belirtilen yasal düzenlemelerden de anlaşılacağı üzere, TCK md. 143’ün uygulanması sanık aleyhine olacaktır. Bu nedenle hırsızlık eyleminin gece vakti işlenip işlenmediği kesin bir şekilde tespit edilmelidir.

UYAP'tan alınan güneşin doğuş ve batış çizelgesine göre suç tarihinde gece vaktinin kaçta başlayıp kaça kadar sürdüğü belirlenmeli, gece vakti işlediği yönünde şüpheler varsa, şüpheden sanık yararlanır ilkesi gereği hırsızlık suçunun sanık lehine gündüz sayılan zaman dilimi içerisinde işlendiğinin kabul edilmesi gerektiği gözetilerek sanık hakkında TCK md. 143 uygulanmamalıdır. Ayrıca sanık hakkında gece vakti işlendiğine dair kanıtlar varsa bu kanıtların da denetime olanak verecek biçimde karar yerinde gösterilmesi ve sanık hakkındaki tüm deliller ile birlikte tartışılması gerekmektedir. Bu hususlar yerine getirilmeden sanık hakkında hükmolunan cezanın 5237 Sayılı TCK'nın 143/1. maddesiyle arttırılması hukuka aykırı olacaktır.[5]

Hırsızlık Suçlarında Zincirleme Suç Hükümlerinin Uygulanma Koşulları ve Şüpheden Sanık Yararlanır İlkesi

Hırsızlık suçlarında zincirleme suça ait hükümlerin tatbik edilebilmesi için, aynı suçun aynı mağdura karşı birden fazla defa işlenmesi gerekmektedir. Hırsızlık suçlarında mağdurun farklı kişiler olması halinde, zincirleme suç hükümleri uygulanamayacaktır. Belirtmek gerekir ki, fail çaldığı eşyaların birden çok kişiye ait olduğunu biliyor veya bilebilecek durumda ise, mağdur adedince suçun oluşacaktır. Fakat fail bunu bilebilecek durumda değilse, eylemi tek suç olarak kabul edilecektir.

Sanığın çalmış olduğu eşyaların farklı kişilere ait olduğunu bilebilecek durumda olup olmadığı konusunda kuşku varsa veya bu husus kesin bir şekilde ortaya konamıyorsa "şüpheden sanık yararlanır" ilkesi gereğince de sanık hakkında tek suçtan hüküm kurulması gerekmektedir.[6]

Hırsızlık Suçunda Nitelikli Halin Bulunup Bulunmadığı Hususunda Kuşku Bulunması

Suçun nitelikli hallerinde belirtilen unsurların gerçekleşip gerçekleşmediği konusunda kuşku varsa, bu konu araştırılmalı ve kuşkunun giderilemediği durumlarda hırsızlık suçunun basit halinden hüküm kurulmalıdır.

Örneğin; hırsızlığın yapımı devam eden inşaat halindeki binanın içerisinden gerçekleştirilmiş olması halinde, sanığa isnat olunan eylemin unsurlarının tespiti açısından mahallinde keşif yapılmalı, bu mümkün değil ise mağdura hırsızlık olayının gerçekleştiği inşaatın suç tarihindeki durumu sorularak, inşaatın kapı ve pencerelerinin bulunup bulunmadığı, bina vasfını kazanıp kazanmadığı hususları kesin bir şekilde belirlenmelidir. Bu örnek olayda, sanık hakkında 5237 Sayılı TCK'nın 141/1. maddesinin[7] uygulanması gerekip gerekmediği tartışılmalı, yukarıda belirttiğimiz suçun nitelikli halinin unsurları tespit edilemiyorsa, şüpheden sanık yararlanır ilkesi gereği, eylemin açıktan gerçekleşen hırsızlık olarak kabulü ile hüküm kurulmalıdır. Bu örnek olayda, TCK’nin 142/1-b maddesinden[8] hüküm kurulması şüpheden sanık yararlanır ilkesine aykırı olacaktır.[9]

Sonuç

Hırsızlık suçlarında şüpheden sanık faydalanır ilkesi diğer suç tiplerinde olduğu gibi en başta gözetilmesi gereken bir ilkedir. Sanığın hırsızlık suçunu işlediği yüzde yüz kesinlikle ispatlanmalı, suç işleme ihtimaline dayalı mahkûmiyet hükmü kurmamalıdır. Kuşkunun bulunduğu yerde, adli hataya engel olma adına beraat kararı verilmelidir. Şayet mahkumiyet hükmü kurulacaksa, hükmün gerekçesinde gösterilmesi gereken hususların düzenlendiği CMK’nin 230. Maddesi gözetilmelidir.

Hırsızlık suçundan mahkûmiyet hükmü kurulacaksa, karar gerekçesinde her türlü kuşkunun bulunmadığına, giderildiğine yönelik tespitleri işaret etme noktasında aşağıda belirtilen hususlar özellikle gösterilmelidir:[10]

1. İddia ve savunmada ileri sürülen görüşler.

2. Delillerin tartışılması ve değerlendirilmesi, hükme esas alınan ve reddedilen delillerin belirtilmesi; bu kapsamda dosya içerisinde bulunan ve hukuka aykırı yöntemlerle elde edilen delillerin ayrıca ve açıkça gösterilmesi.

3. Ulaşılan kanaat, sanığın suç oluşturduğu sabit görülen fiili ve bunun nitelendirilmesi; bu hususta ileri sürülen istemleri de dikkate alarak, Türk Ceza Kanununun 61 ve 62. maddelerinde belirlenen sıra ve esaslara göre cezanın belirlenmesi; yine aynı Kanunun 53 ve devamı maddelerine göre, cezaya mahkûmiyet yerine veya cezanın yanı sıra uygulanacak güvenlik tedbirinin belirlenmesi.

4. Cezanın ertelenmesine, hapis cezasının adlî para cezasına veya tedbirlerden birine çevrilmesine veya ek güvenlik tedbirlerinin uygulanmasına veya bu hususlara ilişkin istemlerin kabul veya reddine ait dayanaklar.

Mahkûmiyet hükmü gerekçesi CMK md. 230 ve 232’de belirtilen kurallara uygun olursa toplumun ve yargılama taraflarının tatmin edilmesi sağlanabilecektir. Böylelikle, kararın bir tahmine, varsayıma değil yüzde yüz ispata dayalı olduğu gerçeği vurgulanmış olacaktır.

Hırsızlık suçlarında, sanık aleyhine uygulanması gereken hususlar açısından, yani suçun nitelikli hali, ağırlaştırıcı nedenlerin uygulanması ve benzeri durumlarda, uygulanacak ceza maddesine ilişkin kuralın yine şüpheden sanık yararlanır ilkesi çerçevesinde değerlendirilmesi gerekir. Kuşku varsa, o yasa hükmü sanık aleyhine olacak şekilde uygulanmamalıdır.

Sanığın yüklenen suçları işlediğine dair cezalandırılmasını gerektirecek nitelikte her türlü kuşkudan uzak yeterli delil yoksa bu husus özellikle gözetilmelidir. Sanığın hırsızlık suçunu işlediği kesin bir yargıya dayanmalı ve ihtimal içermemelidir. Örneğin, aynı tarihte aynı binadaki başka bir işyerinden yapılan hırsızlık olayında sanığın parmak izinin tespit edildiği gerekçesiyle varsayıma dayalı olarak sanığın atılı suçlardan mahkûmiyetine karar verilmesi hukuka aykırı olacaktır.[11]

(Bu köşe yazısı, sayın Dr. Suat ÇALIŞKAN  tarafından www.hukukihaber.net sitesinde yayınlanması için kaleme alınmıştır. Kaynak gösterilse dahi köşe yazısının tamamı özel izin alınmadan kullanılamaz. Ancak alıntılanan köşe yazısının bir bölümü, aktif link verilerek kullanılabilir. Yazarı ve kaynağı gösterilmeden kısmen ya da tamamen yayınlanması şahsi haklara ve fikri haklara aykırılık teşkil eder.

-------------------------------------------

[1] YCGK, E: 2006/3-35, K: 2006/97, KT: 04.04.2006.

[2] Y.17.CD, E. 2016/11771, K. 2018/4141, T. 28.3.2018: “…3-)Tüm aşamalarda atılı suçu kabul etmeyen suça sürüklenen çocuk ... hakkında; diğer sanıkların atfı cürüm niteliğindeki beyanları dışında, cezalandırılmasını gerektirir her türlü şüpheden uzak kesin ve inandırıcı delil elde edilemediği, şüpheden sanık yararlanır evrensel ilkesi de gözetilmek suretiyle beraatine karar verilmesi gerektiğinin gözetilmeden yazılı şekilde üzerine atılı müşteki ...'a yönelik hırsızlık ve işyeri dokunulmazlığının ihlali suçlarından mahkumiyetine karar verilmesi…”

[3] Y.2.CD, E. 2017/3298, K. 2018/3413, T. 27.3.2018: “…Tüm dosya kapsamına göre, katılanın evinin bodrumundan 4 adet otomobil lastiği çalındığı, tanık ...'in soruşturma aşamasında sanıkların kendisine lastik satmak istediği, sanık ...'in lastikleri bir yerden çaldıklarını söylediğini beyan etmesi, kovuşturma aşamasında da yanına gelen şahsın sanık ... olmadığına dair çelişkili beyanı karşısında; sanıkların hırsızlık suçunu işlediklerine dair mahkumiyetlerine yeterli, kesin, inandırıcı ve hukuka uygun delil bulunmadığı gözetilmeden şüpheden sanık yararlanır ilkesi de gözetilerek sanıkların ayrı ayrı beraati yerine, yazılı şekilde mahkumiyetlerine karar verilmesi…”