A. GİRİŞ
2918 Sayılı Karayolları Trafik Kanunu’nda korsan taksi faaliyeti olarak tabir edilen; izin ve ruhsat almadan yolcu taşımanın cezası düzenlenmiştir. Bu durumda; kanun hükümleri uyarınca; hem fiili işleyen kişiye para cezası uygulanacak hem de araç trafikten men edilecektir. Yazımızda, korsan taksi faaliyeti sonucunda, araç kiralayan ( Rent A Car ) firmanın sorumluluğunun ne olacağı incelenecektir.
B. 2918 Sayılı Karayolları Trafik Kanunu’nun Ek 2/3 Maddesi
Kanun’un Ek 2 /3 maddesinde ;
“ 10/7/2004 tarihli ve 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu ve 3/7/2005 tarihli ve 5393 sayılı Belediye Kanunu kapsamında ilgili belediyeden;
a) Çalışma izni/ruhsatı almadan,
b) Alınan izin/ruhsatta belirtilen faaliyet konusu dışında,
c) Alınan izin/ruhsatta belirtilen çalışma bölgesi/güzergâh dışında belediye sınırları dâhilinde yolcu taşımak yasaktır. Bu fıkranın (a) bendine uymayanlara 5.010 Türk lirası, (b) bendine uymayanlara 2.018 Türk lirası, (c) bendine uymayanlara 1.002 Türk lirası idari para cezası verilir. Fiilin işlendiği tarihten itibaren geriye doğru bir yıl içinde tekerrürü hâlinde, bu fıkrada yer alan idari para cezaları iki kat olarak uygulanır.” hükmüne yerilmiştir.
Bu hükümle kanun koyucu, korsan taksi faaliyetinin önüne geçmek ve yolcu taşımacılığı ticaretinde düzeni sağlamak için bazı yaptırımlar öngörmüştür.
Bu bağlamda bir sürücünün korsan taksi faaliyeti yaptığı tespit edildiği takdirde, hem kendisine para cezası uygulanacak hem de korsan taksi faaliyeti yürütülen araç belirli süreyle trafikten men edilecektir.
C. Korsan Taksi Faaliyetinden Araç Kiralama Firmalarının Sorumluluğu
2918 Sayılı Karayolları Trafik Kanun’un Ek 2. maddesinde yukarıda yer verilen hükme ek olarak;
“İşleteni veya sahibi, sürücüsünün kendisi olup olmadığına bakılmaksızın aracın bu maddenin üçüncü fıkrasına aykırı olarak kullanılmaması hususunda gerekli tedbirleri almak ve denetimini yapmakla yükümlüdür.
Araç, bu maddenin üçüncü fıkrasının;
a) (a) bendinin ihlali hâlinde altmış gün,
b) (b) bendinin ihlali hâlinde otuz gün,
c) (e) bendinin ihlali hâlinde ise on beş gün süreyle trafikten menedilir.” hükmüne yer verilmiştir.
Daha önce araç sahibine de para cezası uygulanmasını öngören hüküm, Anayasa Mahkemesi tarafından ihlale sebebiyet verdiği gerekçesiyle iptal edilmiştir. Fakat, araç sahibinin gerekli tedbirlere uyması gerektiği aksi halde sonucunda aracın trafikten men edileceği hükmü kanunda halen mevcuttur. Bu hüküm de araç sahiplerine bir nevi ceza mahiyetindedir.
Bu durumda araç kiralaması yapan firmadan ( Rent A Car ) araç kiralayan bir kişi, kanun hükümlerine aykırı olarak korsan taksi faaliyetinde bulunduğunda, aracın trafikten men edilmesi kiralama şirketlerinin maddi olarak kayıp yaşamasına yani mağduriyetlerine yol açmaktadır.
KABİS, kiralanan araçlara ait bilgilerin ve aracı kiralayan kişilerin bilgilerinin araç kiralama firmaları tarafından Emniyet Genel Müdürlüğü'ne bildirildiği online bir sistemdir. 2015 yılında hizmete sunulan ve araç kiralama ( Rent A Car ) firmalarına zorunlu hale getirilen bu sistemin amacı, kiralık araçlar kullanılarak karışılan suçlarda suçluların kolaylıkla belirlenmesi ve araç kiralamak için uygunluk onayının verilmesidir. EGM internet sitesinde "KABİS ile sistemin kullanıcısı olan araç kiralama şirketlerinin sorumlu işleticileri ve yöneticileri, kiralanan araç bilgileri ile aracı kiralayanların kimlik bilgilerini Emniyet Genel Müdürlüğüne elektronik ortamda anlık bildirebileceklerdir.” ibarelerine yer verilmiştir. Araç kiralama şirketleri bu yükümlülüğe uygun davranmakla yükümlüdür. Bununla birlikte araç kiralama firması sahibinden, kiraya verdiği araçlarda korsan taksi faaliyeti yapılmasını öngörmesini ve önlemleri almasını beklemek, aynı zamanda araç kiralama firması sahibinden kiraladığı her aracı takip etme ve kiraladığı araçta korsan taksi yapılıp yapılmadığını kontrol etme gibi çalışma hürriyetini zorlayacak şekilde bir görev yükleme sonucunu da doğurabilecektir. Nitekim araç sahiplerinin, gerekli tedbir ve denetimin nasıl yapacağının da çerçevesi açıkça çizilmemiştir.
Şayet gerçekleştirildiği iddia edilen fiil araç sahibinin eyleminden değil, sürücünün eyleminden kaynaklanan bir fiildir. Dolayısıyla araç sahibi olmayan sürücünün fiili nedeniyle aracın trafikten men edilmesi fiili işlemeyen araç sahipleri yönünden cezaların şahsiliği ilkesi noktasında da sorgulanması gereken bir husustur. Nitekim sürücü belgesi olmadan araç kullanan kimsenin aynı zamanda araç sahibi olmadığı durumlarda, tescil plakasına da aynı miktar için ceza tutanağı düzenleneceği belirtildiği konu edilen bir olayda Anayasa Mahkemesi'nin 29/11/2012 tarihli ve E.2012/106, K.2012/190 sayılı kararıyla “İtiraz konusu kuralda, sürücü belgesi olmadan araç kullanan kimsenin aynı zamanda araç sahibi olmadığı durumlarda, tescil plakasına da aynı miktar için ceza tutanağı düzenleneceği belirtilmekte, araç sahibinin kusurunun bulunup bulunmadığı, aracı sürücü belgesi olmayan kişiye bilerek verip vermediği değerlendirilmeden idare tarafından yaptırım uygulanmaktadır. Bu durum ise işlemediği bir fiilden dolayı araç sahibine yaptırım uygulanmasına neden olabilecek niteliktedir. Dolayısıyla, sürücü belgesiz araç kullanılması ve sürücünün araç sahibi olmaması halinde tescil plakası sahiplerine sadece ruhsat sahibi olmaları nedeniyle yaptırım uygulanması cezaların şahsiliği ilkesine aykırılık oluşturmaktadır." değerlendirmelerine yer verilmiştir.
D. SONUÇ
Sonuç olarak bir sürücü kiraladığı araç ile korsan taksi faaliyeti gerçekleştirdiğinde, Karayolları Trafik Kanunu uyarınca çalışma izni/ruhsatı almadan yolcu taşımacılığı yapması nedeniyle idari para cezasına maruz kalacaktır. Yine ilgili kanun uyarınca , aracın korsan taksi faaliyetinde kullanılmaması hususunda gerekli tedbirleri almak ve denetimini yapmakla yükümlü tutulan araç sahibi olan araç kiralama firmalarının araçları, altmış gün süreyle trafikten men edilecektir. Bu bağlamda araç kiralama firmaları, açık kanun hükmü nedeniyle kiraladıkları araçların korsan taksi faaliyetinde kullanılmaması adına oldukça dikkatli olmalıdır.
