I. SPOR FEDERASYONLARININ DİSİPLİN KURULLARI

Ülkemizde spor federasyonları; spor dalı ile ilgili faaliyetleri yürütmek üzere kanunla veya Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile kurulur ve kanun veya Cumhurbaşkanlığı kararnamesinin Resmî Gazete’de yayımlanması ile tüzel kişilik kazanır. Spor federasyonlarında disiplin kurulları zorunlu organ olarak karşımıza çıkmakta olup, genel kurul tarafından seçilmektedir. Disiplin kurulunu oluşturulacak kişilerin kanunda yer alan şartları taşıması gerekmektedir.

2022 yılında hayatımıza giren ve kapsamıyla oldukça önemli bir kanun olan 7405 Sayılı Spor Kulüpleri ve Spor Federasyonları Kanunu’nun 32. Maddesinde Disiplin Kurulu başlığı altında bazı düzenlemelere yer verilmiştir. İlgili maddede; disiplin kurularının; spor federasyonlarının faaliyet programında yer alan veya spor federasyonu tarafından izin verilen müsabaka ve faaliyetlerden doğan disiplin uyuşmazlıklarında yetkili olduğu, genel kurul tarafından seçilen beş asıl ve beş yedek üyeden oluşacağı, kararlarını salt çoğunluğuyla alacağı, ihtar, kınama, para cezası, ödüllerin iadesi, ihraç, müsabakadan men, hak mahrumiyeti, lisans ve diğer uygunluk belgelerinin askıya alınması veya iptali, spor dalı tescilinin iptali, seyircisiz oynama, saha kapatma, hükmen mağlubiyet, puan indirme, ligden düşürme ve Bakanlık tarafından çıkarılacak yönetmelik veya spor federasyonları tarafından çıkarılacak talimatla belirlenecek diğer cezaları verebileceği hükme bağlanmıştır.

Diğer spor dallarından farklı olarak futbol, özerk bir yapıya sahiptir. 5894 Sayılı Türkiye Futbol Federasyonu Kuruluş Ve Görevleri Hakkında Kanun uyarınca Türkiye Futbol Federasyonu’nda disiplin kurulu, ilk derece hukuk kurullarından bir olarak yer almıştır. Diğer spor federasyonlarından farklı olarak ise; disiplin kurulu üyelerinin, yönetim kurulu tarafından seçilecek üyelerden oluşacağı belirlenmiştir. Amatör ve Profesyonel Futbol Disiplin Kurulları, TFF Yönetim Kurulu'nun kararı ile seçilecek birer başkan ve altışar asıl üyeden oluşmakta ve yine kurul üyelerinin belirli şartları taşıması gerekmektedir. Futbol Disiplin Talimatı’nın 64. Maddesinde PFDK’nın görevi; profesyonel futbol faaliyetlerinde bulunan kulüp, futbolcu, teknik adam, yönetici, müsabaka görevlileri ve profesyonel futbolda görevli diğer kişilerin fiillerinden doğan disiplin ihlallerini karara bağlamak olarak yer almıştır.

II. SPORDA ZORUNLU TAHKİME İLİŞKİN TÜRKİYE CUMHURİYETİ ANAYASASI MADDE 59/3 HÜKMÜ VE YANSIMALARI

Anayasa’nın “Sporun Geliştirilmesi ve Tahkim” başlıklı bahse konu 59. Maddenin 3. Fıkrasında “Spor federasyonlarının spor faaliyetlerinin yönetimine ve disiplinine ilişkin kararlarına karşı ancak zorunlu tahkim yoluna başvurulabilir. Tahkim kurulu kararları kesin olup bu kararlara karşı hiçbir yargı merciine başvurulamaz.” hükmüne yer verilmiştir.

Maddenin gerekçesinde ise, ”Sporun kendine özgü yapısı, hızlı ve süratli bir şekilde yönetimini, disiplin yargılamasını ve denetimini beraberinde getirmektedir. Bu sürat spor faaliyetlerinin icra edilmesi için olmazsa olmaz bir şarttır. Belirli bir zaman diliminde yapılması planlanan spor faaliyetlerine ilişkin ihtilafların çok kısa bir zaman sürecinde kesin ve nihai olarak karara bağlanmaması halinde, o faaliyetin başarılı bir şekilde sonuçlandırılması mümkün değildir. Spor faaliyetlerinin kendine özgü ihtiyaçları, uzun zamana yayılan bir denetime müsaade etmemektedir. Bu ihtiyaçların çok kısa sürede çözüm gerektiren yapıları bu faaliyetlerle ilgili ihtilafların süratle ve kesin olarak sonuçlandırılmasını gerektirmektedir. Anayasada yapılan bu değişiklikle, sportif faaliyetlerin yönetilmesine ve disiplinine ilişkin ihtilafların süratle ve yargı denetimine tabi olmaksızın kesin olarak çözüme kavuşturulması amaçlanmıştır. Bu çerçevede ilgili kurulların müsabakalarla, kulüplerle, sporcularla ve sporla ilgili diğer kişiler hakkında verdikleri müsabakadan men, küme düşürme, ligden ihraç, ihraç, seyircisiz oynama ve puan tenzili gibi kararlarına karşı süratli ve kesin bir denetim yolu öngörülmektedir.” ibarelerine yer verilmiştir.

Madde gerekçesinde de belirtildiği üzere, hükmün genel amacının spor faaliyetlerinin işleyişindeki sürati korumak olduğu görülmektedir. Bu nedenle, adli yargıya nispeten daha kısa sürede kararlar alan tahkim kurullarının, sporun yönetimine ve disiplinine ilişkin kararlarına karşı yargı yollarının kapatılarak kesin bir sonuca varılmasına ilişkin sürecin uzamasına engel olunması amaçlanmaktadır.

Örneğin bir sporcunun disiplin talimatına aykırı davranışlarda bulunarak ilgili federasyonun disiplin kurulundan aldığı men cezası, sporun disiplinine ilişkin bir karar olduğundan yine Anayasa 59/3 uyarınca bu karara karşı yalnızca zorunlu tahkim yoluna başvurulabilir ve bu yönde verilen tahkim kurulu kararları kesin olup bu kararlara karşı başkaca hiçbir yargı merciine başvurulamayacaktır.

Anayasa Mahkemesi’nin 10/05/2018 T. 2015/1996 Sayılı Ziya Özel başvurusuna ilişkin kararında; Tahkim Kurulu kararlarının kesin olduğu ve bu kararlara karşı hiçbir yargı merciine başvurulamayacağı hüküm altına alındığı, 30/3/2011 tarihli ve 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun’un 45. maddesinin (3) numaralı fıkrası gereğince Anayasa’nın yargı denetimi dışında bıraktığı işlemler bireysel başvuru konusu olamayacağı gerekçelerine yer vererek; konu bakımından yetkisizlik nedeniyle kabul edilemez olduğuna karar vermiştir. Anayasa Mahkemesi’nin bu kararına bakıldığında; spor faaliyetlerinin yönetimine ve disiplinine ilişkin uyuşmazlıklarda tahkim kurulları tarafından verilen kararlara karşı hiçbir yargı merciine başvurulamayacağına ilişkin Anayasa mad. 59/3 hükmündeki “hiçbir yargı mercii” kavramının Anayasa Mahkemesi’ni de kapsadığı kabul edilmektedir.

III. TAHKİM KURULLARI HAKKINDA

Spor federasyonu disiplin kurulu kararlarına karşı başvurulabilecek tek yargı yolu olan tahkim kurullarına ilişkin şunları belirtmek konunun daha iyi anlaşılması açısından önemlidir: Türkiye’de futbol, Türkiye Futbol Federasyonu'nun görev alanına girmekte fakat buna karşın futbol dışında kalan diğer spor dalları Gençlik ve Spor Bakanlığı’nın görev alanına girmektedir. Bu minvalde ise spora ilişkin uyuşmazlıkların tahkim yoluyla çözümünde iki kurul bulunmaktadır, bunlar: Türkiye Futbol Federasyonu Tahkim Kurulu ve Gençlik ve Spor Bakanlık Tahkim Kurulu’dur.

a. TFF Tahkim Kurulu

5894 Sayılı Türkiye Futbol Federasyonu Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanun mad.6 uyarınca Tahkim Kurulu, bağımsız ve tarafsız bir zorunlu tahkim mercii olup TFF’nin en üst hukuk kuruludur ve TFF Statüsü ve ilgili talimat hükümleri uyarınca TFF’nin yetkili organlarının ve kurullarının kararlarına karşı yapılan başvurular hakkında nihai karar verme yetkisine sahiptir. Yönetim Kurulu tarafından en az on yıllık mesleki tecrübeye sahip hukukçular arasından seçilecek bir başkan ile altı asıl ve altı yedek üyeden oluşur. Tahkim kurulu üyelerinin yönetim kurulu tarafından seçilmesi, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi kararlarında eleştiri konusu olmuştur.

Tahkim Kurulu, TFF’nin yetkili organları ile kurullarının futbol faaliyetlerinin yönetimi ve disiplinine ilişkin düzenlemeleri ve kararlarına karşı başvuruları inceleyerek nihai olarak karara bağlar. AFDK ve PFDK tarafından verilen kararlara karşı, tebliğ tarihinden itibaren yedi gün içinde, TFF Tahkim Kurulu nezdinde itiraz edilebilir. Kural olarak Tahkim Kurulu, başvuru tarihinden itibaren disiplin uyuşmazlıkları yönünden 1 ay içerisinde karar verir. Kurul, başvuru veya itirazın kısmen veya tamamen kabulüne veya reddine ya da başvuru veya itiraz konusu kararın değiştirilerek karara bağlanmasına, merciine iade edilmesine veya karar verilmesine yer olmadığına hükmedebilir. Tahkim Kurulu, 5894 sayılı Türkiye Futbol Federasyonu Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanun, TFF Statüsü, Federasyon Talimat ve Düzenlemeleri ile FIFA ve UEFA kurallarını esas alarak Türk maddi hukukuna göre karar verir. Tahkim Kurulunun; futbol faaliyetlerinin yönetimi ve disiplinine ilişkin kararları kesindir.

Şunu önemle belirtmek gerekir ki, disiplin kurulu kararları verildiği anda icrai kararlardan olup karar verilmekle sonuç doğurmaya başlar. Tahkim kurulu nezdinde yapılacak itiraz, icra ve infazı durdurmaz. Bununla birlikte Kurul, ilgilinin talepte bulunması koşuluyla, başvuru veya itiraz konusu kararın açıkça hukuka aykırı olması ve telafisi imkânsız zararlar doğurmasının kuvvetle muhtemel bulunması hallerinde yargılamanın seyrini dikkate alarak durdurma kararı verebilir.

b. GSB Tahkim Kurulu

Futbol dışındaki spor federasyonlarının ( Örn: Türkiye Kick Boks Federasyonu, Türkiye Badminton Federasyonu vb. ) disiplin kurullarının vermiş oldukları kararlara karşı itiraz mercii GSB Tahkim Kurulu olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu kurul, yedi asıl ve yedi yedek üyeden teşekkül eder. Kurula başvuru süresi, federasyon disiplin kurulu kararının yazılı bildiriminden itibaren on gündür. Kurul; zorunlu haller dışında, sportif faaliyetlere ilişkin iş ve işlemlerde en geç on iş günü, diğer hususlarda ise en geç üç ay içerisinde kararını verir.

Kurula başvuru icra ve infazı durdurmaz. Ancak kurul ivedi durumlarda ilgilinin talepte bulunması koşuluyla, başvuru veya itiraz konusu kararda hukuka açıkça aykırılık bulunması halinde ve yargılamanın seyrini dikkate alarak, icra veya infazın durdurulmasına, haklı ve zorunlu nedenlerin bulunması halinde ihtilafla doğrudan ilgili konularda ihtiyati tedbir kararı verebilir.