15.03.2018 tarihli Resmî Gazete’de yayımlanan 7101 Sayılı Kanun’la bazı kanunlarda değişiklikler yapıldı. Bu yazımızda, bahsi geçen Kanun’un sadece tahkime ilişkin hükümlerine değineceğiz. Yöntem olarak, önce eski ve yeni madde metinleri karşılaştırma yapılabilmesi amacıyla alt alta sunulacak, ardından bu değişikliklerin ortaya çıkardığı sonuçlarla ilgili tespitlerimize yer verilecektir.

İcra ve İflâs Kanunu ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun isimli bu Kanun’la tahkim hukukuna ilişkin yapılan değişiklikleri ve bu değişikliklerin sonuçlarını kısaca şöyle özetleyebiliriz:

1. Milletlerarası Tahkim Kanunu’nda Göreve İlişkin Değişiklikler

1.1. 21/6/2001 tarihli ve 4686 sayılı Milletlerarası Tahkim Kanunu’nun 15. maddesinin (A) fıkrasının birinci bendinin ikinci cümlesi değiştirilmiştir.

Bahsi geçen hükmün eski hali;

“İptal davası yetkili asliye hukuk mahkemesinde açılır, öncelikle ve ivedilikle görülür.”

Değişiklikten sonraki yeni hali;

“İptal davası, 3 üncü madde uyarınca yetkili asliye hukuk mahkemesinin bulunduğu yer yönünden yetkili bölge adliye mahkemesinde açılır, öncelikle ve ivedilikle görülür.”

1.2. Milletlerarası Tahkim Kanunu’nun 15. maddesinin (A) fıkrasının yedinci bendinin birinci cümlesi de değiştirilmiştir.

Bahsi geçen hükmün eski hali;

“İptal davası hakkında verilen kararlara karşı Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu hükümlerine göre temyiz yolu açık olmakla birlikte, karar düzeltme yoluna gidilemez.”

Değişiklikten sonraki yeni hali;

“İptal davası hakkında verilen kararlara karşı 12/1/2011 tarihli ve 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu hükümlerine göre temyiz yoluna başvurulabilir.”

1.3. Ayrıca, Milletlerarası Tahkim Kanunu’nun 15. maddesinin (A) fıkrasının ikinci bendinin (2) numaralı alt bendinde yer alan “Mahkemece” ibaresi “Bölge adliye mahkemesince” şeklinde, altıncı bendinde yer alan “mahkeme” ibaresi “bölge adliye mahkemesi” şeklinde değiştirilmiştir.

1.4. Milletlerarası Tahkim Kanunu’nda yapılan bir başka değişiklik ise, Kanun’a yeni bir madde eklenmesi şeklinde olmuştur. Kanun’a eklenen yeni hüküm şöyle:

“Uyuşmazlığın konusuna göre görevli mahkeme

EK MADDE 1- Bu Kanunda asliye hukuk mahkemesine verilen görev ve yetkiler, uyuşmazlığın konusuna göre asliye hukuk veya asliye ticaret mahkemesi tarafından kullanılır.”

Milletlerarası Tahkim Kanunu’nda yapılan bu değişikliklerle uyum sağlamak üzere, 26/9/2004 tarihli ve 5235 sayılı Adlî Yargı İlk Derece Mahkemeleri ile Bölge Adliye Mahkemelerinin Kuruluş, Görev ve Yetkileri Hakkında Kanunun 5. maddesinin (4) numaralı bendinde yer alan “iptal davalarına,” ibaresi madde metninden çıkarılmıştır.

Milletlerarası Tahkim Kanunu’nda ve 5235 Sayılı Kanun’da yapılan bu değişiklikler birlikte değerlendirildiğinde ortaya çıkan sonuç şudur:

- Milletlerarası Tahkim Kanunu kapsamındaki tahkim kararlarına karşı açılacak iptal davalarında, daha önce ilk derece mahkemeleri görevli iken, yeni düzenlemeyle, görevli mahkemenin bölge adliye mahkemeleri olarak değiştirildiği anlaşılmaktadır.

- Tahkim yargılamalarına ilişkin olarak, iptal davası dışında kalan, hakem tayini, ihtiyati tedbir veya ihtiyati haciz kararı verilmesi, hakemin reddi başvurusu, delillerin toplanması için mahkemeden yardım talebi, tahkim süresinin uzatılması talebi gibi diğer işlerde ise görevli mahkeme, uyuşmazlığın niteliğine göre asliye hukuk veya asliye ticaret mahkemesi olarak belirlenmiştir.

- 6100 Sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nda, eski HUMK’tan farklı olarak, karar düzeltme kanun yoluna yer verilmemiştir. MTK m. 15’te yapılan değişiklik ile, iptal davalarında görevli mahkemenin bölge adliye mahkemeleri olduğu ve bu kararlara karşı sadece temyiz kanun yoluna gidilebileceği belirtilerek, HMK hükümleriyle uyum sağlanmıştır.

2. Hukuk Muhakemeleri Kanunu’ndaki Değişiklikler

2.1. HMK m. 410/1 hükmü değiştirilmiştir.

HMK m. 410/1 hükmünün eski hali;

“Tahkimde görevli ve yetkili mahkeme

MADDE  410

(1)  Tahkim yargılamasında, mahkeme tarafından yapılacağı belirtilen işlerde görevli ve yetkili mahkeme tahkim yeri bölge adliye mahkemesidir.  Tahkim yeri belirlenmemiş ise görevli ve yetkili mahkeme, davalının Türkiye’deki yerleşim yeri, oturduğu yer veya işyeri bölge adliye mahkemesidir.”

HMK m. 410/1 hükmünün yeni hali;

“(1) Tahkim yargılamasında, mahkeme tarafından yapılacağı belirtilen işlerde görevli ve yetkili mahkeme, konusuna göre tahkim yeri asliye hukuk veya asliye ticaret mahkemesidir. Tahkim yeri belirlenmemiş ise görevli mahkeme, konusuna göre asliye hukuk veya asliye ticaret mahkemesi, yetkili mahkeme ise davalının Türkiye’deki yerleşim yeri, oturduğu yer veya işyeri mahkemesidir.”

2.2. HMK m. 416/2’de ve 418/4 hükmünde yer alan “temyiz yoluna” ibareleri “kanun yoluna” şeklinde değiştirilmiştir.

2.3. 439/1’de yer alan “tahkim yerindeki mahkemede” ibaresi “tahkim yeri bölge adliye mahkemesinde” şeklinde, beşinci fıkrasında yer alan “mahkeme” ibaresi “bölge adliye mahkemesi” şeklinde değiştirilmiş ve yedinci fıkrasına “(b),” ibaresinden sonra gelmek üzere “(c),” ibaresi eklenmiştir.

Yukarıda da belirttiğimiz gibi, 5235 sayılı Adlî Yargı İlk Derece Mahkemeleri ile Bölge Adliye Mahkemelerinin Kuruluş, Görev ve Yetkileri Hakkında Kanunun 5 inci maddesinin (4) numaralı bendinde yer alan “iptal davalarına,” ibaresi madde metninden çıkarılmıştır.

HMK m. 410/1, 416/2, 418/4, 439/1 maddelerinde ve 5235 Sayılı Kanun’da yapılan bu değişiklikler birlikte değerlendirildiğinde ortaya çıkan sonuç şudur:

- HMK m. kapsamındaki tahkim yargılamalarında; hakem tayini, ihtiyati tedbir ve delil tespitine karar verilmesi, hakemin reddi başvurusu, delillerin toplanması için mahkemeden yardım talebi, tahkim süresinin uzatılması talebi gibi diğer işlerde daha önce bölge adliye mahkemesi olarak belirlenen görevli mahkemenin, yeni düzenlemeyle, uyuşmazlığın niteliğine göre asliye hukuk veya asliye ticaret mahkemesi olarak değiştirildiği anlaşılmaktadır.

- HMK kapsamındaki tahkim yargılamalarında; hakem kararlarına karşı açılacak iptal davalarında ise görevli mahkemenin, bölge adliye mahkemeleri olarak kalacağı anlaşılmaktadır.

Genel sonuç olarak şu tespiti yapabiliriz;

7101 Sayılı Kanun’la yapılan değişikliklerin sonucunda, MTK ve HMK’da tahkim kararına karşı açılacak iptal davalarında görevli mahkeme olarak bölge adliye mahkemeleri belirlenmiş olup, iptal davası dışında kalan, tahkime ilişkin tüm diğer işlerde görevli mahkeme, uyuşmazlığın konusuna göre asliye hukuk veya asliye ticaret mahkemeleri olarak düzenlenmiştir.

Doç. Dr. Umut Yeniocak 

Dr. Öğr. Üyesi Serhat Eskiyörük

(Bu köşe yazısı, sayın Doç. Dr. Umut YENİOCAK & sayın Dr. Öğr. Üyesi Serhat Eskiyörük tarafından www.hukukihaber.net sitesinde yayınlanması için kaleme alınmıştır. Kaynak gösterilse dahi köşe yazısının tamamı özel izin alınmadan kullanılamaz. Ancak alıntılanan köşe yazısının bir bölümü, aktif link verilerek kullanılabilir. Yazarı ve kaynağı gösterilmeden kısmen ya da tamamen yayınlanması şahsi haklara ve fikri haklara aykırılık teşkil eder.)