1 Mart 2022’de Resmi Gazete’de yayınlanan (Başvuru No: 2018/20732, Karar Tarihi:13/01/2022) Anayasa Mahkemesi kararı, şahısların özel koleksiyonları ve bunların miras yoluyla geçmesi durumlarını inceleyen bir yüksek yargı karardır.
Konu, özel koleksiyona kayıtlı eserlerin bedelsiz olarak müzeye tesliminin mülkiyet hakkının ihlali iddiasına ilişkindir.
Başvurucuların miras bırakanı, 2007 yılında vefat etmiştir. Koleksiyona hiçbir zaman kayıtlı olmayan, evde 7 parça eser bulunmaktadır. Kültür Müdürlüğü 2010’da, bu eserlerin veraset davası sonuçlanıncaya kadar yediemin olarak Müze Müdürlüğü’ne teslim edilmesini talep etmektedir. Bu arada başvurucular yabancı olduğundan, hızlıca bir veraset ilamı sunulamadığı anlaşılmaktadır.
Eserlerin Müdürlüğe teslimleriyle ilgili taleplere karşı hukuk mücadelesi başlatan başvurucular, 2018’de hukuk mücadelesini kaybetmişlerdir. Bunun üzerine de Anayasa Mahkemesi’ne bireysel başvuruda bulunmuşlardır.
Türk ve Amerikan vatandaşlığı bulunan murislere, miras bırakanın evinde sergilediği 300’ün üzerinde kültür varlığı kalmıştır.
Kanun koyucu kültür varlıklarının daha iyi korunabilmesi için bunlara devlet malı statüsü vermiş ise de özel mülkiyeti yasaklamış değildir. 2863 sayılı Kanun incelendiğinde gerek taşınır gerekse taşınmaz kültür varlıklarının özel mülkiyete konu edilmesinin yasaklanmadığı görülmektedir. Koleksiyonculuk belgesi alınması koşuluyla taşınır kültür varlıklarının devletin gözetimi ve denetimi altında özel mülkiyette bulundurulması mümkün hale getirilmiştir.
Mahkeme, tazminatsız olarak eserlerin talep edilmesinin hem gerekçesiz ve ağır bir talep olduğunu, ayrıca mülkiyet hakkının ihlali sonucunu doğuran bir talep olduğunu belirtmiştir. Kültür varlıklarının tazminatsız olarak müzeye teslim edilmesini haklaştıran bir sebep ortaya koyamaması nedeniyle mülkiyet hakkının ihlal edildiği sonucuna ulaşılmıştır. Bundan ötürü de kararın bir örneğinin yeniden yargılama yapılmak üzere ilgili yerel mahkemeye gönderilmesine karar verilmiştir.
Bu karar, koleksiyonerlerin yaşabileceği hukuki bir sorunun Anayasa Mahkemesi tarafından nasıl yorumlandığına ilişkin önemli bir karar olarak içtihat bankasında yerini alacaktır.
