IV. YARGI REFORMU STRATEJİ BELGESİNİN 3. AMACI DOĞRULTUSUNDA ALINMASI GEREKEN EK ÖNLEMLER:
İSTENMEYEN ARAMALAR, KIRILGAN GRUPLARI GÜÇLENDİRME, KAZUİSTİK METODUN REDDİ
1. Adalet Bakanlığı tarafından dün (26 Şubat) bir açıklama yapıldı. Açıklamada, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın 22 Ocak’ta kamuoyuna duyurduğu IV. Yargı Reformu Strateji Belgesi’nin (YRSB) 3. amacı olan “Ceza Adaleti Sisteminin Etkinliğinin Artırılması” kapsamında, banka ve finans kuruluşları ile telefon aboneliklerine ilişkin düzenlemeler yapılacağı belirtildi.
2. Yapılacağı açıklanan düzenlemeler banka ve finans kurumları ile yargısal makamlara ek olarak, biz vatandaşlara da çeşitli yükümlülükler yükleyecek. Açıklamaya göre bunların başlıcaları:
a) Banka ve elektronik ödeme kuruluşlarında hesap açabilmek için çipli kimlik belgesinin doğrulanması gerekecek (banka ve finans),
b) Tespite elverişli yüz görüntüsü ATM güvenlik kamerası tarafından tespit edilemeyen kişiler, ATM cihazlarından işlem yapamayacaklar (banka ve finans),
c) Telefon aboneliğinin kurulması bazı kimlik doğrulama yöntemleri uygulanmak suretiyle sıkı kurallara bağlanacak (telefon aboneliği),
d) Belirlenecek süre içinde abonelik kayıtları güncellenmeyen hatlar (numaralar) iletişime kapatılacak (telefon aboneliği),
e) Türkiye Cumhuriyeti Vatandaşlarının en fazla 3, yabancıların en fazla 1 mobil haberleşme hattı olabilecek (telefon aboneliği).
3. Bu yükümlülüklerden (c) ve (d) YRSB’nin ilgili bölümünde kayıtlı faaliyetlerde açıkça yer alıyor. Uygulamaya geçilmesi için gereken, kimlik doğrulama yöntemlerinin neler oluğunun ve abonelik kaydını güncelleme süresinin makul şekilde belirlenmesi.
4. Çipli kimlik belgesine geçiş için öngörülen süre 2024 sonunda doldu. Banka hesabı açabilmek için eski tip kimlik yerine çipli kimlik belgesinin doğrulanması şartı (a) getirilmesi beklenen ve kamu güvenliği için faydalı bir tasarruf.
ATM’de yüz tespiti (b) ve mobil hat sayısının sınırlandırılması (e) önlemleri de keza amaca uygun tedbirler olarak öne çıkıyor. Ancak yüz tespiti önleminin nasıl uygulanacağının açıklığa kavuşması ve önlemin “güvenlik kamerasının güvenliği” teknik olarak sağlandıktan sonra yürürlüğe konması gerekiyor.
5. Diğer yandan hemen her Türk vatandaşının yıllardır yakındığı başka bir sorun var: İstenmeyen aramalar.
Hemen her gün, bazen günde birkaç defa 850, 212 vb. ile başlayan aramalar alıyoruz. Çoklukla yanıtlamadan, direkt engelleyip geçiyoruz. Bazılarını da yanıtlıyoruz çünkü örneğin o an haber beklediğimiz bir e-ticaret platformundan geldiğini düşünüyoruz. Ama değil. Yine engelle. Fakat mantar gibi türüyorlar, parmaklarımız engellemekle baş edemiyor. Bazılarımız bu yolla dolandırılıyoruz.
Telefon numaramız kişisel verimiz. İzin vermediğimiz hiç kimse bizimle bu numara aracılığıyla iletişime geçemez. İletişim izni vermediğimiz numaraların sahipleri için, YRSB doğrultusunda ilgili mevzuatta daha ağır, ama daha da önemlisi şikayet aşaması vatandaşı uğraştırmayan yaptırımlar getirilmeli (iletişim izni verip vermediğinizi hatırlamıyorsanız https://www.turkiye.gov.tr/ticari-elektronik-ileti-yonetim-sistemi üzerinden kontrol edebilirsiniz. Aynı adresten izin durumunu değiştirmek de mümkün).
Ancak önlem yaptırımdan önce geliyor. 850’li (konumdan bağımsız) numaraların ve il kodlu sabit hatların tahsisinin kimlik doğrulama yöntemlerinin ötesinde şartlara bağlanması; ilgili kurum, kuruluş ve tahsis talep eden kişiye, özellikle hat aracılığıyla suç işlenmesi şüphesinde şüpheliye ulaşılmasını mümkün kılacak türden ek yükümlülükler getirilmesi gerekiyor.
İletişim operatörlerine caydırıcı yaptırımları bulunan belli teknik yükümlülükler getirilerek istenmeyen aramalarda yetkililerle işbirliklerinin artırılması da yerinde olur.
6. Diğer yandan, YRSB’nin 3. amacı altında, kıdemli (65 üstü) vatandaşlar başta olmak üzere toplumun kırılgan grupları için alınması gereken ek önlemler var.
Banka ve mobil iletişim şirketlerinin müşteri hizmetleri telefonları bir süredir IVR (etkileşimli sesli yanıt) ve chatbot (sohbet robotu) ağırlıklı yürütülüyor, bazı işlemlerle SMS entegrasyonu ve hızlı tuşlamalar gerekiyor. Makine öğrenmesi ilerledikçe bu aramalar daha da otomatize hale gelecek.
Ancak insanoğlu yaş aldıkça refleksleri yavaşlayıp, işitme ve algı kapasitesi düşebiliyor. Bu da kıdemli vatandaşın gerçekleştirmek durumunda olduğu bir işlemi telefonda gerçekleştirememesine veya istenmeyen aramalarda dolandırıcılığa toplum geneline oranla daha açık olmasına sebep olabiliyor.
Bu nedenle siber güvenliğe ve dijital yöntemlerle suç işlenmesine yönelik kıdemli vatandaşlar ve diğer kırılgan gruplar için eğitim faaliyetleri düzenlenmesi ve kamu spotları yayımlanması, bu kişilerin malvarlığını ilgilendiren her tür uzaktan işlem talebinde hassas doğrulama yapılması, ilgili kurum ve kuruluşlara ek yükümlülükler getirilmesi ve sorumluluklarının genişletilmesi gerekiyor.
7. Dijital dönüşüm öyle bir hız aldı ki artık hangi mesleklerin yerini yapay zekaya bırakacağını değil, hangisinin bir diğerine oranla daha çok “dayanabileceğini” tartışıyoruz.
Bu hız bize şunu söylemek istiyor: Ortaya çıkabilecek her tür uyuşmazlığın öngörülmesinin ve her biri için ayrı ayrı, ayrıntılı çözüm üretilmesinin mümkün olduğu bir çağda yaşamıyoruz.
Bu nedenle, sürekli mevzuat değişikliğine gidilmek durumunda kalınmaması, Yargıcın yorum yetkisinin, olayın önüne geldiği tarihteki koşullara göre değişebilmesi için YRSB, özellikle Yasa değişikliği söz konusu olduğunda, kazuistik bir metodla hayata geçirilmemeli ve getirilecek tüm düzenlemelerde yetkin teknik uzmanların desteğinden yararlanılmalı.
8. YRSB’nin 3. amacının genel içeriği ve özellikle “Teknolojik gelişmeler ve bilişim sistemlerinin hızla gelişerek yaygınlaşması, yeni suç tiplerini gündeme getirmiştir. Bu kapsamda bilişim sistemlerini kullanmak suretiyle işlenen suçlara karşı daha etkin mücadele stratejileri geliştirilmesi kişi ve toplum güvenliği açısından önem kazanmıştır.” (s. 58) ifadesi, yukarıda bahsettiğimiz tedbirlerin ve Bakanlıkça belirleneceğine inandığımız diğer etkili önlemlerin Adalet Bakanlığının dünkü açıklamasındakilere ek olarak yürürlüğe konmasına imkân veriyor.
