5510 SAYILI KANUN KAPSAMINDA GENEL SAĞLIK SİGORTALISI

Bugünkü yazımda SGK’un genel sağlık sigortası ve sigortalısı uygulamalarına değinmeye çalışacağım. Konu ile ilgili düzenlemeler 5510 sayılı Kanunun 60. Ve 61. Maddelerinde yer almakta olup ilgili Kanunun 60. Maddelerinde kimlerin “sağlık sigortalısı” olacağı belirtmiştir. Buna göre;

İkametgahı Türkiye’de olan kişilerden;

·         Hizmet akdine tabi olarak çalışanlar (4/a sigortalısı), kendi nam ve hesabına bağımsız çalışanlar ile isteğe bağlı sigortalı sayılan kişiler (4/b sigortalısı) ve kamu idarelerinde çalışanlar (4/c sigortalısı)

·         Kurumca belirlenecek gelir testi (aile içindeki geliri kişi başına düşen aylık tutarı asgari ücretin 1/3’nden az olması) sonucunda primi devlet tarafından ödenerek GSS kapsamına alınanlar,

·         Haymatlos (vatansız) ve sığınmacılar,

·         2022, 1005, 3292 ve 2330 sayılı Kanunlara göre aylık alanlar,

·         2828 sayılı Kanuna göre SHÇEK kapsamında korunma, tedavi ve bakım görenler,

·         3713 sayılı Kanuna göre malullük aylığı alanlar ve bunların hak sahipleri,

·         442 sayılı Kanunun 74. Maddesine göre görevlendirilen Geçici Köy Korucuları ile Ek 16. Madde kapsamında aylık alanlar,

·         2913 sayılı Kanuna göre Dünya Olimpiyat ve Avrupa Şampiyonluğu kazanmış Sporculara Aylık Bağlanması Hakkında Kanuna göre aylık alanlar,

·         Oturma izni almış yabancı ülke vatandaşları,

·         4447 sayılı kanun kapsamında işsizlik, kısa çalışma ödeneği ve iş kaybı tazminatı alanlar,

·         5510 sayılı Kanun ve bu kanundan önceki kanunlara göre gelir ve aylık alanlar,

·         Belirtilenler dışında olup da başka ülkelerden herhangi bir sağlıktan ayarlanma hakkı bulunmayan Türk vatandaşları,

·         Yabancı uyruklu öğrenciler,

·         Bakmakla yükümlüsü bulunmayan stajer avukatlar,

5510 sayılı Kanunun 60. Maddesi kapsamında GSS sigortalısı olarak sayılmaktadır.

Bununla birlikte;

·         Hizmet akdiyle çalışmamasına rağmen ceza infaz kurumları ile tutukevleri bünyesinde oluşturulan tesis, atölye vb ünitelerde çalıştırılan hükümlü ve tutuklular, 

·         Çırak, aday çırak ve işletmelerde meslek eğitimi gören öğrenciler ile meslek liseleri veya yükseköğrenimi sırasında staja tabi tutulan öğrenciler ve 2547 sayılı yükseköğrenim kanununa göre üniversitelerde kısmi zamanlı çalışan öğrencilerden bakmakla yükümlü olunan durumda olmayanlar,

·         İş-Kur tarafından düzenlenen meslek edindirme, geliştirme ve değiştirme kurslarına katılan kursiyer öğrencilerden bakmakla yükümlü olunan kişi durumunda olmayanlar,

·         Ülkemiz ile sözleşmesi olmayan ülkelerde iş üstlenen işverenler tarafından yurt dışında çalıştırılan işçiler ve bakmakla yükümlü oldukları kişiler,

5510 sayılı Kanunun 5. Maddesi kapsamında GSS sigortalısı olarak kabul edilmektedir.

Genel sağlık sigortalısının sigortalı veya isteğe bağlı sigortalı sayılmayan, kendi sigortalılığı nedeniyle gelir veya aylık bağlanmamış olan eşi; 18 yaşını (lise ve dengi öğrenim görmesi halinde 20, yüksek öğrenim görmesi halinde 25 yaşını) tamamlamamış ve evli olmayan çocukları ile yaşına bakılmaksızın çalışma gücünü en az %60 oranında yitirmiş olduğu sağlık kurulu tarafından tespit edilen evli olmayan çocukları; her türü kazanç ve irattan elde ettiği geliri asgari ücretin net tutarından az olan ve diğer çocuklarından sağlık yardımı almayan anne ve babası genel sağlık sigortalısının bakmakla yükümlü olduğu kişi olarak kabul edilir.

Genel sağlık sigortalısı olarak sayılmayanlar;

·         Askerlik hizmetini er veya erbaş olarak yapmakta olanlar ile yedek subay okulu öğrencileri,

·         Yabancı bir ülkede kurulu herhangi bir kuruluş tarafından ve o kuruluş adına ve hesabına Türkiye’ye bir iş için gönderilen ve yabancı ülkede sosyal sigortaya tabi olduğunu belgeleyen kişiler ile Türkiye’de kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanlardan yurt dışında ikamet eden ve o ülke sosyal güvenlik mevzuatına tabi olanlar,

·         Kamu idarelerinin dış temsilciliklerinde istihdam edilenlerden, bulunduğu ülkede sürekli ikamet izni veya bu devletin vatandaşlığına haiz bulunan Türk uyruklu sözleşmeli personelden bulunduğu ülkenin sosyal güvenlik kurumunda sigortalı olduklarını belgeleyenler,

·         Ceza infaz kurumları ile tutukevleri bünyesinde bulunan tutuklu ve hükümlüler,

·         Mütekabiliyet esası da dikkate alınmak suretiyle oturma izni almış yabancı ülke vatandaşlarından yabancı ülke mevzuatın göre sigortalı olmamakla birlikte Türkiye’de 1 yıldan kıs sürede yerleşik olanlar,

·         Sosyal Güvenlik Kanunlarına göre gelir veya aylık almakta olup mülga 2147 ve 3201 sayılı Kanunlara göre borçlanarak aylık bağlanan kişilerden Türkiye’de ikamet etmeyenler,

·         İsteğe bağlı sigortalı olan yabancı ülke vatandaşlarından Türkiye’de yerleşik olma hali 1 yılı doldurmayanlardır.

Genel sağlık sigortalısının bakmakla yükümlü olmadığı kişiler ise;

·         Kurumca belirlenecek test yöntemleri ve veriler kullanılarak tespit edilecek aile içindeki geliri kişi başına düşen aylık tutarı asgari ücretin brüt tutarının 1/3’nden az olan aile bireyleri ile sığınmacı ve vatansız olarak kabul edilen kişilerin eş, çocuk, ana babasıdır.

 

5510 sayılı Kanunun 60. Maddesinin birinci fıkrasının (a) ve (b) bendi kapsamında, hizmet akdine tabi olarak çalışanlar (4/a sigortalısı), kendi nam ve hesabına bağımsız çalışanlar ile isteğe bağlı sigortalı sayılan kişiler (4/b sigortalısı) ve kamu idarelerinde çalışanlar (4/c sigortalısı) tescil edildikleri tarihten itibaren genel sağlık sigortalısı sayılır ve hiçbir bildirime gerek olmaksızın genel sağlık sigortalısı olarak tescil edilmiş sayılırlar.

5510 sayılı Kanunun 60. Maddesinin ( c) bendi kapsamındaki sigortalıların tescili ise 28.08.2008 tarihli 26981 sayılı “Genel Sağlık Sigortası İşlemleri Yönetmeliği” nde belirtilen ilgili Kurumlarca GSS kapsamına alındığı tarihten itibaren bir ay içerisinde Kuruma verilecek genel sağlık sigortası giriş bildirgesi ile tescil edilmektedir. 

5510 sayılı Kanunun 60. Maddesinin (d) bendi kapsamındaki sigortalılar Türkiye’deki yerleşim süresinin bir yılı geçtiği tarihten itibaren genel sağlık sigortalısı sayıldığından dolayı bu tarihten itibaren bir ay içerisinde verecekleri genel sağlık sigortası bildirgesi ile tescil edilmektedir.

5510 sayılı Kanunun 60. Maddesinin ( e) bendinde sayılanlar işsizlik veya kısa çalışma ödeneğinden yararlanmaya başladığı tarih itibariyle genel sağlık sigortalısı sayılır ve bu durumda olan sigortalıların Türkiye İş Kurumu tarafından işsizlik ödeneği bağlandığı tarihten itibaren bir ay içinde SGK’a bildirilmesi gerekmektedir.

5510 sayılı Kanunun 60. Maddesinin (f) bendi gereğince sigortalı sayılanlar, gelir veya aylıktan yararlanmaya başladıkları tarihten itibaren herhangi bir bildirime gerek olmaksızın genel sağlık sigortalısı sayılmakla birlikte (g) bendi kapsamında sayılanlar diğer bentlerde sayılanlardan olmadıkları veya diğer bentlere göre GSS’den yararlanma haklarının sona erdiği tarihten itibaren bu bent kapsamında genel sağlık sigortalısı olarak sayılmakta ve SGK tarafından resen tescil edilmektedir.

Avukatlık stajına başlayan stajer avukatlar staja başladıkları tarihten itibaren genel sağlık sigortalısı sayılır ve avukatlık stajları devam ettiği sürece genel sağlık sigortalılığı da devam eder. Bu durumdaki stajerlerin staja başladıkları tarihten itibaren 1 ay içerisinde TBB tarafından “genel sağlık sigortası giriş bildirgesi” ile SGK’a bildirilmesi gerekmektedir.

Genel sağlık sigortalısı iken durumunda değişiklik olan kişilerden, Kurumca belirlenecek ( harcamaları taşınır ve taşınmazları ile bunlardan doğan hakları da dikkate alınarak) test yöntemleri ile ve veriler kullanılarak tespit edilecek aile içindeki geliri kişi başına düşen aylık tutarı asgari ücretin 1/3’nden az olan vatandaşlar ile 5510 sayılı Kanunun 60. Maddesinde sayılan genel sağlık sigortalısı dışında kalmakla birlikte başka bir ülkede sağlık sigortasından yararlanama hakkı bulunmayan vatandaşların durumlarında değişiklik olması halinde değişiklik olduğu tarihten itibaren 1 ay içerisinde SGK’a başvurmak zorundadır.

GSS prim oranı 5510 sayılı Kanunun 4/a,b ve c kapsamındaki sigortalılar ile 5/g kapsamındaki sigortalılar için prime esas kazancın %12,5’dir. Bu oranın %5’i sigortalı, %7,5’i ise işveren hissesidir.

4447 sayılı Kanun kapsamında işsizlik ödeneği ile ilgili kanunlar gereğince kısa çalışma ödeneğinden yararlandırılan kişiler ile iş kaybı tazminatı alan kişilerin GSS prim oranı PEK tutarının %12’isi olup, İsteğe bağlı sigortalılıkta da GSS prim oranı sigortalının kendisi tarafından belirlenen PEK tutarının %12’idir.

GSS bakımından prim ödeme yükümlüleri,

·         5510 sayılı Kanunun 4/a ve 4/c ‘e tabi sigortalılar için işverenleri,

·         4/b’e tabi olanlar ve isteğe bağlı sigortalılar ile Kanunun 60/d ve g bentlerinde sayılanlar için kendileri,

·         Kanunun 60/c bendinde sayılan kişiler için primi, yılı merkezi yönetim bütçesinden karşılanmak üzere ilgili kamu idareleri,

·         Kanunun 60/e bendinde sayılan kişiler ile Kanunun geçici 13. Maddesinde belirtilenler için Türkiye İş Kurumu,

·         Kanunun 5/g bendine tabi olanlar için işverenleri,

Prim ödeme yükümlüsüdür.  

5510 sayılı Kanunun 60. Maddesinin (g) bendi dışında genel sağlık sigortalısı veya genel sağlık sigortalısının bakmakla yükümlü olduğu kişi iken sağlık yardımından yararlanma hakları sona erenler, yararlanma haklarının sona erdiği tarihten itibaren 5510 sayılı Kanunun 60/g kapsamında 82. Maddeye göre belirlenen aylık PEK alt sınırı üzerinden resen tescil edilecektir.

Resen tescil işlemleri yapılan bu kişilerin “gelir testi” işlemleri için ikametlerinin bulunduğu yerlerdeki “sosyal yardımlaşma ve dayanışma vakfı”na başvurmaları gerekmektedir. SGK tarafından “gelir testine müracaat bildirimi” 7201 sayılı Kanun gereğince tebliğ edilmesine rağmen 1 ay içinde bu testi yaptırmayan ilgililer için tescil başlangıç tarihinden itibaren aile içindeki gelirin kişi başına düşen aylık tutarı, 5510 sayılı Kanunun 82. Maddesine göre belirlenen aylık PEK (asgari ücretin) tutarının 2 katı esas alınarak GSS primi tahakkuk ettirilecek ve ödenmesi gereken prim tutarı 7201 sayılı Kanun hükümlerine göre tebliğ edilecektir.

SGK tarafından gelir testi müracaat bildiriminin tebliğ edildiği tarihten itibaren 1 ay içerisinde gelir testi işlemlerini yaptıran aile içindeki gelirin kişi başına düşen aylık tutarı, asgari ücretin 1/3’nden az olduğu tespit edilenler 60/g kapsamında alındığı tarih itibariyle tescil işlemleri sona erdirilerek 60/c-1 alt bendi kapsamında genel sağlık sigortalısı olarak tescil edilecektir.

Gelir testi sonucuna göre tespit edilen aile içindeki gelirin kişi başına düşen aylık tutarı;

·         Asgari ücretin 1/3’nden asgari ücrete kadar olması halinde asgari ücretin brüt tutarının 1/3’i,

·         Asgari ücretten asgari ücretin iki katına kadar olması halinde asgari ücretin brüt tutarı,

·         Asgari ücretin iki katından fazla olması halinde asgari ücretin brüt tutarının iki katı,

 

Üzerinden %12 oranında prim ödeyerek sağlık yardımlarından faydalanılması mümkün olacaktır.

Bir sonraki yazıda görüşmek üzere sağlıcakla kalın…..

 

  SGK/SGM Müdür Yard. V.
  

(Bu köşe yazısı, sayın Ülkü GÜLMEZ tarafından www.hukukihaber.net sitesinde yayınlanması için kaleme alınmıştır. Kaynak gösterilse dahi köşe yazısının tamamı özel izin alınmadan kullanılamaz. Ancak alıntılanan köşe yazısının bir bölümü, aktif link verilerek kullanılabilir. Yazarı ve kaynağı gösterilmeden kısmen ya da tamamen yayınlanması şahsi haklara ve fikri haklara aykırılık teşkil eder.)