KOVUŞTURMA EVRESİNE GEÇİLMİŞ HÜKME BAĞLANMIŞ DOSYALARDA SERİ MUHAKEME

7188 sayılı Kanunun geçici 5. maddesinin 1-d bendinde yer alan “01.01.2020 tarihi itibarıyla kovuşturma evresine geçilmiş, hükme bağlanmış veya kesinleşmiş dosyalarda seri muhakeme usulü ile basit yargılama usulü uygulanmaz.” şeklinde bir değişiklik yapılmıştı.

Anayasa mahkemesi, “...kovuşturma evresine geçilmiş..., ...hükme bağlanmış...” ibarelerinin, aynı bentte yer alan “...basit yargılama usulü...” yönünden hükmü Anayasaya aykırı bulmuş ve iptaline karar vermiştir.[1]

Başka bir söylemle; kovuşturma evresine geçilmiş veya hükme bağlanmış olan ve basit yargılama usulü uygulanabilecek dosyalar yönünden 7188 sayılı Kanunun 5. maddesinin 1-d bendinde yer alan kesinleşmiş hükümler haricindeki düzenlemeler iptal edilmiştir.

Burada aşağıda belirtilen kurallar dikkate alınmalıdır:[2]

1) Anayasa Mahkemesi kararlarının geriye yürümesi mümkün değildir.

2) Ceza Muhakemesi Kanununda yapılan değişikliklerin derhal uygulanması gerekir.

3) Basit yargılama usulü uygulanan olaylarda CMK m. 251/3 hükmüne göre; “mahkûmiyet kararı verildiği takdirde sonuç ceza dörtte bir oranında indirilir.” şeklindeki düzenleme maddi ceza hukukuna ilişkindir.

4) Bu konuda Anayasa Mahkemesinin anılan iptal kararlarının sonuçları maddi ceza hukukuna ilişkindir.

5) CMK m. 251/3 hükmünde yer alan düzenleme sanık lehine sonuç doğurabilecek niteliktedir.

Yargıtay, yukarıda belirtilen kuralları dikkate alarak, TCK m. 7 ve CMK m. 251 hükümleri uyarınca sanık lehine olan uygulamanın belirlenerek yerine getirilmesi ve gereği için dosyanın, “Basit Yargılama Usulü” yönünden yeniden değerlendirilmesinde zorunluluk bulunduğuna hükmetmiştir.[3]

Yukarıda açıklamaya çalıştığımız hususlar basit yargılama yöntemi ile ilgiliydi. Buna göre, bu uygulamanın seri muhakeme yöntemi açısından da uygulanması gerekliliği ortaya çıkmaktadır.

Nitekim 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanununun Geçici 5 inci maddesinin birinci fıkrasının (d) bendinde yer alan ''....kovuşturma evresine geçilmiş, hükme bağlanmış...'' ibaresinin seri muhakeme usulü yönünden iptaline karar verilmiştir.[4]

Bu iptal kararı ile birlikte seri muhakeme usulünün nasıl uygulanması gerektiği yönünde duraksamalar yaşanmıştır. Burada Yargıtay’ın basit yargılama usulü ile ilgili verdiği karara benzer bir uygulamanın söz konusu olması gerekir.

Seri Muhakeme Usulü

Seri muhakeme usulü, 7188 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ile ihdas edilmiş ve 01.01.2020 tarihinde yürürlüğe girmiştir.

Seri muhakeme usulü 5271 sayılı CMK m. 250 hükmünde düzenlenmiştir.

Seri muhakeme usulünün amaçsal özellikleri şunlardır:

1) İspatı kolay olan, önem derecesi düşük değerlendirilen suçlara ilişkin uyuşmazlıkların çözümü için getirilmiştir.

2) Bu uyuşmazlıkları hızlı, doğru ve etkili bir şekilde çözümlemek amacıyla getirilmiştir.

3) Bozulan toplumsal barışın yeniden tesisi amaçlanmaktadır.

4) İlgili suçlarda muhakeme sürecinin formalitelerden arındırılması söz konusudur.

5) Yargılamanın basitleştirilmesi ve kısaltılması amaçlanmıştır.

6) İşlenen suçlara kısa sürede orantılı ve etkili karşılık verilmesi hedeflenmiştir.

7) Kazanılan mali kaynak, emek ve zamanın, daha ağır nitelikteki suçların soruşturulması ve kovuşturulmasına ayrılması amaçlarıyla uygulamaya sokulmuştur.

5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanununa 7188 sayılı Kanunun 31 inci maddesi ile eklenen geçici 5 inci maddesinin birinci fıkrasının (d) bendinde bulunan “…kovuşturma evresine geçilmiş, hükme bağlanmış…” ibaresi “seri muhakeme usulü” yönünden iptal edilmiştir.[5]

Bu durumda kovuşturma evresinde ve sonrasında karşımıza bazı sorunlar çıkmaktadır:

1) Henüz karar verilmemiş dosyalarda uygulama nasıl olacaktır?

2) Karar verilmiş dosyalarda uygulama nasıl olacaktır?

3) İnfaz aşamasındaki dosyalarda uygulama nasıl olacaktır?

01.01.2020 tarihi itibarıyla kovuşturma evresinde olup, daha öncesinde seri muhakeme usulü uygulanmamış ve henüz bir karar verilmemiş derdest dosyalar açısından:

Bu konudaki uygulamanın nasıl olması gerektiğine ilişkin Bakanlığın görüşü şudur:[6]

Kovuşturmayı yürüten ilk derece mahkemesince 5271 sayılı CMK m. 223/8 (ikinci cümlesi) hükmü uyarınca, seri muhakeme usulüne ilişkin hükümlerin uygulanması amacıyla durma kararı verilerek dosyanın seri muhakeme usulüne ilişkin işlemlerin yerine getirilmesi için Cumhuriyet başsavcılığına gönderilmesi durumunda aşağıda belirtilen işlemler yapılmalıdır.

a) Cumhuriyet başsavcılığı tarafından yeni bir soruşturma numarası alınması halinde: Bu durumda seri muhakeme usulüne ilişkin tüm iş ve işlemlerin seri muhakeme bürosundan sorumlu Cumhuriyet savcısı tarafından yerine getirilmelidir.

b) Şüphelinin seri muhakeme usulüne ilişkin teklifi ve yaptırımı müdafi huzurunda kabul etmesi durumunda: Burada seri muhakeme usulü kabul tutanağı ve talepname düzenlenmesi, akabinde hazırlanan talepnamenin seri muhakeme usulüne bakmakla görevli ihtisas mahkemesine gönderilmesi gerekir.

c) Seri muhakeme usulüne bakmakla görevli ihtisas mahkemesi: Bu mahkeme tarafından 5271 sayılı CMK m. 250/9 hükmüne göre gerekli değerlendirme yapılarak hüküm kurulması ve söz konusu hükmün kesinleşmesini müteakip, kesinleşen kararın bir örneğinin Cumhuriyet başsavcılığı tarafından durma kararı veren mahkemeye bildirilmesi gerekir.

d) Seri muhakeme usulüne bakmakla görevli ihtisas mahkemesi tarafından talebin reddedilmesi halinde: Bu durumda ihtisas mahkemesinden talebin reddi sonrası gelen evrakın Cumhuriyet başsavcılığınca yeniden soruşturmaya kaydedilmeden, seri muhakeme usulüne ilişkin işlemlerin yerine getirildiği ancak usulün olumsuz bir şekilde sonuçlandığı belirtilerek, keyfiyetin bir üst yazıyla durma kararı veren mahkemeye bildirilmesi gerekir.

e) Şüphelinin Cumhuriyet başsavcılığı tarafından yapılan seri muhakeme usulüne ilişkin teklifi kabul etmemesi veya usulün bu aşamada (savcılık aşamasında) herhangi bir sebeple tamamlanamaması halinde: Bu durumda; Cumhuriyet başsavcılığı tarafından, seri muhakeme usulüne ilişkin işlemlerin yürütüldüğünü ancak usulün olumsuz bir şekilde sonuçlandığını gösterir evrakın bir örneğinin, söz konusu husus açıklanarak durma kararı veren mahkemeye bir üst yazıyla gönderilmesi gerekir. Burada mahkeme tarafından durma kararı verilen ekrandan yeni esas numarası alınmak suretiyle işlemlere devam edilebilecektir.[7] Seri muhakeme usulüne ilişkin işlemlerin uygulanması amacıyla açılan soruşturma kaydının kapatılabilmesi için ise Cumhuriyet başsavcılığınca daha önce söz konusu eylemle ilgili şüpheli hakkında iddianame tanzim edildiği belirtilerek kovuşturmaya yer olmadığına dair karar yazılması gerekecektir.

01.01.2020 tarihi itibarıyla hükme bağlanmış dosyalar açısından

Bu konudaki uygulamanın nasıl olması gerektiğine ilişkin Bakanlığın görüşü şudur:[8]

Hüküm verildikten sonra mahkeme ilgili dosyadan el çekmekte ve dosyayı yeniden ele alamamaktadır. Bu nedenle, dosyanın söz konusu aşamada re’sen ele alınarak seri muhakeme usulüne ilişkin hükümlerin uygulanması için Cumhuriyet başsavcılığına gönderilemeyecektir. Bakanlığın düşüncesine göre, anılan nitelikteki dosyalarda, istinaf veya temyiz kanun yollarına başvuru sonuçlarına göre işlem yapılmalıdır.[9]

Daha öncesinde seri muhakeme usulü uygulanmamış ve hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı verilmiş dosyalarda, denetim süresi içerisinde kasten yeni bir suç işlenmesi veya sanığın denetimli serbestlik tedbirine ilişkin yükümlülüklere aykırı davranması gerekçesiyle yapılan bildirim üzerine hükmün açıklanması için yeni esasa kaydedilen dosyalar açısından

Bu konudaki uygulamanın nasıl olması gerektiğine ilişkin Bakanlığın görüşü şudur:[10]

Kovuşturmayı yürüten ilk derece mahkemesince 5271 sayılı CMK m. 223/8 (ikinci cümlesi) hükmü gereğince, seri muhakeme usulüne ilişkin hükümlerin uygulanması amacıyla durma kararı verilerek dosyanın seri muhakeme usulüne ilişkin işlemlerin yerine getirilmesi için Cumhuriyet başsavcılığına gönderilmesi durumunda aşağıda belirtilen işlemler söz konusu olacaktır.

a) Cumhuriyet başsavcılığı tarafından yeni bir soruşturma numarası alınması: Burada seri muhakeme usulüne ilişkin tüm iş ve işlemlerin seri muhakeme bürosundan sorumlu Cumhuriyet savcısı tarafından yerine getirilmesi gerekir.

b) Şüphelinin seri muhakeme usulüne ilişkin teklifi ve yaptırımı müdafi huzurunda kabul etmesi durumunda: Bu aşamada seri muhakeme usulü kabul tutanağı ve talepname düzenlenmesi, akabinde hazırlanan talepnamenin seri muhakeme usulüne bakmakla görevli ihtisas mahkemesine gönderilmesi gerekir.

c) Seri muhakeme usulüne bakmakla görevli ihtisas mahkemesi: Bu mahkeme tarafından 5271 sayılı CMK m. 250/9 hükmüne göre gerekli değerlendirme yapılarak hüküm kurulması ve söz konusu hükmün kesinleşmesini müteakip, kesinleşen kararın bir örneğinin Cumhuriyet başsavcılığı tarafından durma kararı veren mahkemeye bildirilmesi gerekir.

d) Seri muhakeme usulüne bakmakla görevli ihtisas mahkemesi tarafından talebin reddedilmesi halinde: Bu durumda ihtisas mahkemesinden talebin reddi sonrası gelen evrakın Cumhuriyet başsavcılığınca yeniden soruşturmaya kaydedilmeden, seri muhakeme usulüne ilişkin işlemlerin yerine getirildiği ancak usulün olumsuz bir şekilde sonuçlandığı belirtilerek, keyfiyetin bir üst yazıyla durma kararı veren mahkemeye bildirilmesi gerekir.

e) Şüphelinin Cumhuriyet başsavcılığı tarafından yapılan seri muhakeme usulüne ilişkin teklifi kabul etmemesi veya usulün bu aşamada herhangi bir sebeple tamamlanamaması durumunda: Burada Cumhuriyet başsavcılığı tarafından, seri muhakeme usulüne ilişkin işlemlerin yürütüldüğünü ancak usulün olumsuz bir şekilde sonuçlandığını gösterir evrakın bir örneğinin, söz konusu husus açıklanarak durma kararı veren mahkemeye bir üst yazıyla gönderilmesi, mahkeme tarafından durma kararı verilen ekrandan yeni esas numarası alınmak suretiyle işlemlere devam edilebilecektir.[11]

Seri muhakeme usulüne ilişkin işlemlerin tatbik edilebilmesi amacıyla açılan soruşturma kaydının kapatılabilmesi için ise; Cumhuriyet başsavcılığınca daha önce söz konusu eylemle ilgili şüpheli hakkında iddianame tanzim edildiği belirtilerek kovuşturmaya yer olmadığına dair karar yazılması gerekmektedir.

Bakanlığa göre; usulün sadece denetim süresi içerisinde kasten yeni bir suç işlenmesi veya sanığın denetimli serbestlik tedbirine ilişkin yükümlülüklere aykırı davranması gerekçesiyle yapılan bildirim üzerine hükmün açıklanması için yeni esasa kaydedilen dosyalar bakımından işletilmesi uygun olacaktır.

01.01.2020 tarihi itibarıyla kesinleşmiş dosyalar açısından

Bu konudaki uygulamanın nasıl olması gerektiğine ilişkin Bakanlığın görüşü şudur:[12]

5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanununun Geçici 5 inci maddesinin birinci fıkrasının (d) bendinde yer alan ''....kovuşturma evresine geçilmiş, hükme bağlanmış...'' ibaresinin seri muhakeme usulü yönünden iptaline karar verilmiştir.[13]

Burada Bakanlığa göre, 01.01.2020 tarihi itibarıyla kesinleşmiş dosyalarda seri muhakeme usulünün uygulanmayacağına ilişkin hüküm halen yürürlükte olduğundan, 01.01.2020 tarihi itibariyle kesinleşmiş dosyalarda seri muhakeme usulü uygulanamayacaktır.

01.01.2020 tarihinden sonra ve fakat Anayasa Mahkemesi kararının Resmî Gazete’de yayımlandığı 02.08.2022 tarihinden önce kesinleşmiş dosyalar açısından

Bu konudaki uygulamanın nasıl olması gerektiğine ilişkin Bakanlığın görüşü şudur:[14]

5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanununun Geçici 5 inci maddesinin birinci fıkrasının (d) bendinde yer alan ''....kovuşturma evresine geçilmiş, hükme bağlanmış...'' ibaresinin seri muhakeme usulü yönünden iptaline karar verilmiştir.[15]

İptal kararında kesinleşmiş dosyalar bakımından herhangi bir iptal kararı bulunmamaktadır.

Bakanlık burada Seri muhakeme usulünün ihdas edilme amacı ve nedeni, Yargıtay kararlarında[16] vurgulanan hususları dikkate alarak 01.01.2020 tarihinden sonra ve Anayasa Mahkemesinin anılan Kararının Resmî Gazete’de yayımlandığı 02.08.2022 tarihinden önce kesinleşen dosyalarda seri muhakeme usulünün uygulanamayacağını ifade etmektedir.

Bakanlığın düşüncesine göre; bu dosyalarla ilgili olarak mahkemelerden ve infaz savcılıklarından seri muhakeme usulünün uygulanmasına yönelik bir talepte bulunulması durumunda, bu dosyalarda seri muhakeme usulü işlemlerinin uygulanmasından önce olağan ve olağanüstü kanun yolları öncelikle değerlendirilmelidir.[17]

Seri muhakeme usulü ile getirilen kuralların zaman bakımından uygulanması açısından aşağıda belirtilen kuralların dikkate alınması gerektiğini düşünüyoruz:[18]

1) Anayasa Mahkemesi kararlarının geriye yürümesi mümkün değildir.

2) Ceza Muhakemesi Kanununda yapılan değişikliklerin derhal uygulanması gerekir.

3) Seri yargılama usulü uygulanan olaylarda CMK m. 250/4 hükmüne göre; “ Cumhuriyet savcısı, Türk Ceza Kanununun 61 inci maddesinin birinci fıkrasında belirtilen hususları göz önünde bulundurarak, suçun kanuni tanımında öngörülen cezanın alt ve üst sınırı arasında tespit edeceği temel cezadan ve koşulları bulunduğu takdirde zincirleme suça ilişkin hükümler uygulandıktan sonra belirlenen cezadan yarı oranında indirim uygulamak suretiyle yaptırımı belirler.” şeklindeki düzenleme maddi ceza hukukuna ilişkindir. Çünkü verilen cezanın azaltılması hali söz konusudur.

4) Bu konuda Anayasa Mahkemesinin anılan iptal kararlarının sonuçları maddi ceza hukukuna ilişkindir.

5) CMK m. 250/4 hükmünde yer alan düzenleme sanık lehine sonuç doğurabilecek niteliktedir.

İptal kararlarının geriye yürümemesi kuralı

Anayasa Mahkemesi kararları geriye yürümez (AY m.153). Anayasa Mahkemesi kararlarının geriye yürümemesinin kuralının gerekçesinde; iptal kararlarının, “kazanılmış hakları” ortadan kaldırıcı bir sonuç doğurmasının önlenmesi olduğu ifade edilmektedir.[19]

İptal kararlarının geriye yürümemesi kuralı, iptal kararından önce yapılmış hukuksal işlemlerden kaynaklı kazanılmış hakları korumaya yönelik bir kuraldır.[20] Bu nedenle iptal edilen yasa kurallarından dolayı hakları ihlal edilenler bakımından, hakların geri elde edilebilmesi açısından iptal kararlarının geriye yürümesi mümkündür.

Derhâl uygulama ilkesi

Ceza yargılaması belli bir zaman diliminde gerçekleşir. Bu zaman dilimi suç işlendiği anda başlar ve belli bir süre devam eder. Yani ceza yargılaması hemen sonuçlanmaz. Ceza yargılamasının belli bir süreci bulunmaktadır.

Yargılama sürecinde bazen yargılama yasasında değişiklikler olabilir. Bu durumda yargılamanın başladığı an yürürlükte bulunan kanun mu yoksa yargılama sürerken daha sonra yürürlüğe giren kanun mu uygulanmalı sorusu karşımıza çıkmaktadır.

Usul kanunlarının zaman bakımından uygulanmasında genel ilke şudur: usul işlemleri, işlemin yapıldığı anda yürürlükte bulunan usul kanununa tabidir.

Derhâl uygulama ilkesi, bir usul işleminin yapıldığı sırada yürürlükte bulunan usul kanunu hükümlerinin uygulanması şeklinde tanımlanabilir.[21]

Ceza yargılamasında, derhâl uygulama ilkesi geçerlidir. Bu nedenle ceza yargılaması sırasında yasa değişikliği yapılırsa yeni kanun uygulanacaktır. Bu durum eski usul kanunu zamanında yapılmış işlemlerin geçersiz sayılması sonucunu doğurmayacaktır.[22]

Usul kanunlarının zaman bakımından uygulanmasında asıl olan ve aksi kanunda açıkça düzenlenmiş bulunmadıkça "hemen ve derhâl uygulanma" ilkesinin sonucu olarak aşağıda belirtilen kurallara göre işlem yapılmalıdır:[23]

a) Usul işlemleri kural olarak yürürlükteki kanuna göre yapılacaktır.

b) Yürürlükte olan kanuna göre yapılmış işlemler sonradan yürürlüğe giren bir kanun nedeniyle geçerliliğini yitirmeyecektir.

c) Yeni kanunun yürürlüğünden ya da Anayasa Mahkemesinin iptal kararından sonra yapılması gereken usul işlemleri ise yeni kanuna ya da iptal kararıyla ortaya çıkan usule tabi olacaktır.

d) Muhakeme usulüne ilişkin çıkarılan yeni kanunun uygulanmasında, bu kanun veya değişikliğin sanığın lehine ya da aleyhine sonuç doğurmasına bakılmayacaktır.

Usul işlemleri açısından burada uzlaşma kurumu örnek olarak verilebilir.

Uzlaşma kurumu iki ayrı başlık altında inceleme konusu yapılabilir:

1) Kamu davasının açılmasını engelleyen uzlaşma (soruşturma aşaması),

2) Usulüne uygun olarak açılmış kamu davasının, taraflarının iradelerine uygun olarak çözümlenmesini sağlayan uzlaşma (kovuşturma aşaması).

Uzlaşmayla failin cezalandırılması olanağı ortadan kalktığından, bu kurum ceza ilişkisini düşüren bir hâl olarak da nitelendirilebilir.

Bu nedenle uzlaşma; bir taraftan muhakemeyi engellemesi nedeniyle muhakeme hukuku kurumu, diğer yandan ise fail ile devlet arasında ceza ilişkisini sona erdirdiğinden ceza hukuku kurumu olup, ceza ilişkisi, usulî bir işlem nedeniyle yani muhakemeye devam edilemediği için sona erdiğinden uzlaşmanın muhakeme hukuku kurumu olma özelliğinin her durumda öne çıktığı söylenebilir.

Yargıtay bir kararında, soruşturma evresinde tarafların kabul etmemeleri nedeniyle sonuçsuz kalan uzlaştırmanın maddi ceza hukuku boyutunu ilgilendirmeyen, münhasıran uzlaştırma yöntemine yönelik olması nedeniyle usule ilişkin olduğu konusunda kuşku bulunmayan değişikliğin, derhal uygulama ilkesinin zorunlu bir gereği olarak daha önce usulüne uygun olarak yerine getirilmiş olan uzlaştırma girişimine ilişkin işlemlerin yenilenmesini gerektirmediğini ifade etmektedir.[24]

Seri yargılama usulünde cezanın yarı oranında indirilmesi kuralının maddi ceza hukukuna ilişkin olması

Seri yargılama usulü uygulanan olaylarda CMK m. 250/4 hükmüne göre; “ Cumhuriyet savcısı, Türk Ceza Kanununun 61 inci maddesinin birinci fıkrasında belirtilen hususları göz önünde bulundurarak, suçun kanuni tanımında öngörülen cezanın alt ve üst sınırı arasında tespit edeceği temel cezadan ve koşulları bulunduğu takdirde zincirleme suça ilişkin hükümler uygulandıktan sonra belirlenen cezadan yarı oranında indirim uygulamak suretiyle yaptırımı belirler.” şeklindeki düzenleme maddi ceza hukukuna ilişkindir.

Bu nedenle bu kural ceza yasalarının zaman bakımından uygulanmasına konu olabilir ve geçmişe etkili uygulanabilir.

Konuya ilişkin düşüncelerimizi aşağıdaki şekilde özetleyebiliriz:

01.01.2020 tarihi itibarıyla kovuşturma evresinde olup, daha öncesinde seri muhakeme usulü uygulanmamış ve henüz bir karar verilmemiş derdest dosyalar açısından

Kovuşturmayı yürüten ilk derece mahkemesince 5271 sayılı CMK m. 223/8 (ikinci cümlesi) hükmü gereğince, seri muhakeme usulüne ilişkin hükümlerin uygulanması amacıyla durma kararı verilerek dosyanın seri muhakeme usulüne ilişkin işlemlerin yerine getirilmesi için Cumhuriyet başsavcılığına gönderilmesinin mümkün olmadığını düşünüyoruz.

Çünkü durma kararı yargılamayı sona erdiren bir karar değildir ve esas kapatılmaz.[25] Bu nedenle sanık hakkında bir yargılama devam ederken bu sanık hakkında mükerrer bir şekilde yeniden soruşturma başlatılması usul kurallarına zaten aykırı olacaktır. Usul işlemlerinin kural olarak yürürlükteki kanuna göre yapılabilmesi için bunun mümkün olması gerekir. Burada seri muhakeme açısından soruşturma aşamasına dönme imkânı bulunmamaktadır. Bu yüzden seri muhakeme yöntemindeki maddi ceza hukukuna ilişkin kuralın derece mahkemesince uygulanmasının mümkün olduğunu düşünüyoruz.

01.01.2020 tarihi itibarıyla hükme bağlanmış dosyalar açısından

01.01.2020 tarihi itibarıyla kesinleşmiş dosyalarda seri muhakeme usulünün uygulanmayacağına ilişkin hüküm halen yürürlükte olması 01.01.2020 tarihi itibariyle kesinleşmiş dosyalarda seri muhakeme yönteminin uygulanmasını engellendiği yönünde düşünceler oluşmasına neden olabilir.

Bununla birlikte, CMK m. 250/4 hükmüne göre, belirlenen cezadan yarı oranında indirim yapılmasını öngören kural maddi ceza hukukuna ilişkindir.

Maddi ceza hukukuna ilişkin kural hükümlü veya sanık lehine ise geçmişe etkili olacak şekilde uygulanabilir.

Örneğin; 5237 sayılı Kanun'un 7/2. Maddesindeki düzenleme gereği, kesinleşmiş kararlar bakımından da uzlaştırma hükümlerinin uygulanması zorunludur.[26]

Örneğin; uzlaştırmaya göre daha aleyhe sonuçlar doğuran hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına ilişkin hükümlerin dahi şartlarının oluşması halinde infaz edilmiş ilamlarda da uygulanabilmesi mümkündür.[27] Bu yüzden uzlaştırma hükümlerinin infaz aşamasında da uygulanabilmesi imkân dâhilindedir.[28]

Örneğin; hizmet nedeniyle güveni kötüye kullanma suçundan verilen mahkûmiyet hükmünün kesinleşmesinden sonra yasal düzenleme değişikliği[29] gereğince hizmet nedeniyle güveni kötüye kullanma suçu uzlaşma kapsamına alınmıştır. Burada uzlaştırma işlemleri yapılmalı ve sonucuna göre hükümlünün hukuki durumu belirlenmelidir.[30]

Yukarıda verilen örnekler dikkate alındığında seri muhakeme yönteminin uygulanması durumunda öngörülen ceza indirimi kesinleşen ve infaz aşamasındaki dosyalar açısından da uygulanma yeteneğine sahiptir.

Çünkü Seri yargılama usulüne ilişkin CMK m. 250/4 hükmünün maddi ceza hukukuna ilişkin kuralları geçmişe etkili olarak lehe bir şekilde uygulanabilir. Hatta bu kuralın hukuki yarar bulunması halinde infaz aşamasında ve infazdan sonra da uygulanmasının mümkün olduğunu düşünüyoruz.

Burada TCK m. 7/4’deki “geçici veya süreli kanunların, yürürlükte bulundukları süre içinde işlenmiş olan suçlar hakkında uygulanmasına devam edilir” hükmünün değerlendirilmesi gerekir.

7188 sayılı Kanunun geçici 5. maddesinin 1-d bendinde yer alan “01.01.2020 tarihi itibarıyla kovuşturma evresine geçilmiş, hükme bağlanmış veya kesinleşmiş dosyalarda seri muhakeme usulü ile basit yargılama usulü uygulanmaz.” Şeklindeki hükmün geçici veya süreli bir kanun uygulamasına ilişkin olmadığını ifade etmeliyiz.

Suçun işlendiği zaman yürürlükte bulunan kanun ile sonradan yürürlüğe giren kanunların hükümleri farklı ise, failin lehine olan kanun uygulanacak ve buna göre ceza infaz olunacaktır (TCK m. 7/2).

Bu nedenle Seri yargılama usulüne ilişkin CMK m. 250/4 hükmünün maddi ceza hukukuna ilişkin olması ve lehe sonuçlar doğurması nedeniyle sanık veya hükümlü lehine hükmün kesinleşmesinden önce, kesinleşmesinden sonra ve infaz aşamasında hatta infaz aşamasından sonra hukuki yarar bulunmak koşulu ile uygulanabileceğini düşünmekteyiz.

(Bu köşe yazısı, sayın Dr. Suat ÇALIŞKAN tarafından www.hukukihaber.net sitesinde yayınlanması için kaleme alınmıştır. Kaynak gösterilse dahi köşe yazısının tamamı özel izin alınmadan kullanılamaz. Ancak alıntılanan köşe yazısının bir bölümü, aktif link verilerek kullanılabilir. Yazarı ve kaynağı gösterilmeden kısmen ya da tamamen yayınlanması şahsi haklara ve fikri haklara aykırılık teşkil eder.)