(Envanter Defterine Kayıt / Kaybolma, Çalınma, Zarar Görme Halinde Bildirim Yükümlülüğü)
Yürürlükte olan mevzuat çerçevesinde korunması gerekli taşınır kültür ve tabiat varlıkları koleksiyonculuğu yapmak mümkündür.
2863 Sayılı Kültür Ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu’nun (“KTVKK”) 26. maddesinde belirtildiği üzere “Gerçek ve tüzel kişiler, Kültür ve Turizm Bakanlığınca verilecek izin belgesiyle korunması gerekli taşınır kültür varlıklarından oluşan koleksiyonlar meydana getirebilirler.”
Bahsedilen izin belgesini almak isteyenlerin koleksiyonun bulundurulacağı yere en yakın müze müdürlüğüne başvuruda bulunması gerekmektedir.
KTVKK’nın 24’üncü, 26’ncı ve 30’uncu maddeleri gereğince hazırlanan 23.03.2010 tarihli ve 27530 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Korunması Gerekli Taşınır Kültür Ve Tabiat Varlıklar Koleksiyonculuğu Ve Denetimi Hakkında Yönetmelik’in (“Yönetmelik”) 4. maddesinde koleksiyoncu “Kültürel ve doğal mirasın taşınabilir özellikteki yapıtlarının mevzuat çerçevesinde toplanması, arşivlenmesi, korunması, bilimsel yayınlarla tanıtılarak yayınlanması ve sergilemesini gerçekleştiren kamu kurum ve kuruluşları ile gerçek veya tüzel kişiler” şeklinde tanımlanmıştır.
Mevzuat uyarınca koleksiyoncuların bir takım yükümlülükleri bulunmaktadır. KTVKK’nın 26. maddesine göre koleksiyoncular faaliyetlerini, Kültür ve Turizm Bakanlığına bildirmek ve yönetmelik gereğince, taşınır kültür varlıklarını envanter defterine kaydetmek zorundadırlar.
Yönetmelik’in envanter kaydı başlıklı 7. maddesinde belirtildiği üzere “Koleksiyona dahil edilecek taşınır kültür ve tabiat varlıkları, müze müdürlüğünce verilecek iki adet envanter defterine müze ihtisas elemanlarının gözetimi altında koleksiyoncu tarafından kaydedilir. Kayıt anında taşınır kültür ve tabiat varlıklarının elde ediliş şekli, dönemi ve fiziki tanımlaması belirtilir. Taşınır kültür ve tabiat varlıklarının sahiplerince usulüne uygun şekilde çektirdikleri fotoğraflarını da ihtiva eden bu envanter defterinin bir adedi müzede saklanır. Belgelendirilerek koleksiyona sonradan ilave edilen taşınır kültür ve tabiat varlıkları otuz gün içinde her iki envanter defterinin devam eden sıra numarasına uyularak usulüne göre kaydedilir. Bir envanter numarasına birden fazla kültür ve tabiat varlığı kaydedilemez”. Söz konusu Yönetmelik’in yayımlanmasıyla yürürlükten kaldırılan 15/3/1984 tarihli ve 18342 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Korunması Gerekli Taşınır Kültür ve Tabiat Varlıkları Koleksiyonculuğu ve Denetimi Hakkında Yönetmelik’in envanter kaydı başlıklı 10. maddesinde de “Koleksiyoncular, koleksiyonlarına dahil eserleri müze müdürlüğünce verilecek iki nüsha envanter defterine müze uzmanlarının gözetimi altında kaydederler. Eserlerin sahiplerince usulüne uygun şekilde çektirdikleri fotoğraflarını da ihtiva eden bu envanter defterinin bir nüshası müzede saklanır. Koleksiyona sonradan ilave edilen eserler en geç bir ay içinde her iki nüshaya usulüne uygun olarak kaydedilir.” şeklinde envanter kaydına ilişkin bir düzenleme yer aldığını belirtmek isteriz. Zira aşağıda paylaşacağımız Yargıtay kararlarında eski yönetmeliğe atıf bulunmaktadır.
Yönetmelik’in 8. maddesine göre “Koleksiyoncuya ait bir kültür ve tabiat varlığının kaybolması, çalınması ve zarar görmesi halinde, durum derhal ilgili mercilere ve ilgili müze müdürlüğüne belgeleri ile bildirilir. Müze müdürlüğünce gerekli inceleme yaptırılır. Yapılan inceleme sonucunda, taşınır kültür ve tabiat varlığının kaybolması, çalınması veya zarar görmesi gibi durumlarda koleksiyoncunun ihmali olduğu kanaatine varılması halinde, koleksiyon izin belgesinin iptali ve koleksiyoncu hakkında Cumhuriyet Savcılığına suç duyurusunda bulunulması hususu komisyon tarafından değerlendirilir.”
KTVKK’nın 26. maddesine göre koleksiyoncular faaliyetlerini, Kültür ve Turizm Bakanlığına bildirmek ve yönetmelik gereğince, taşınır kültür varlıklarını envanter defterine kaydetmek zorundadırlar.
KTVKK’nın özel müze ve koleksiyonculara ilişkin hükümlere aykırı hareket başlıklı 73. maddesine göre “Kanunun 26 ve 30 uncu maddelerine aykırı davrananlara, suç daha ağır bir cezayı gerektirmiyorsa üç aydan bir yıla kadar hapis ve adlî para cezası verilir.”
Yukarıda yer alan Yönetmelik maddeleri uyarınca koleksiyona sonradan ilave edilen taşınır kültür ve tabiat varlıklarının otuz gün içinde bir adedi müzede saklanan iki adet envanter defterine de kaydedilmesi gerekmektedir. Koleksiyoncuya ait kültür ve tabiat varlığının kaybolması, çalınması ve zarar görmesi halinde de durumun derhal ilgili mercilere ve ilgili müze müdürlüğüne belgeleri ile bildirilmesi gerekmektedir. Bu hususlara aykırılık halinde ise koleksiyoncuların kanunun 26. maddesine aykırı davranması ve bu kapsamda koleksiyoncuların kanunun 73. maddesi uyarınca cezalandırılması söz konusu olabilecektir.
Aşağıda konuyla ilgili Yargıtay kararlarına yer verilmiştir:
Yargıtay 12. Ceza Dairesi 2015/463 E. ve 2016/8040 K. sayılı kararında şöyle demektedir:
“…sanığın ... Müze Müdürlüğü tarafından tanzim edilen, 22/04/2004 tarihinden itibaren geçerli, Korunması Gerekli Taşınır Kültür Ve Tabiat Varlıkları Koleksiyonu Yapanlara Ait Belge sahibi olduğu,…
2863 sayılı Kanunun 26/7 maddesi uyarınca koleksiyoncuların her türlü faaliyetlerini ...'na bildirmek zorunda oldukları, bu Kanuna dayanılarak çıkarılan Korunması Gerekli Taşınır Kültür ve Tabiat Varlıkları Koleksiyonculuğu ve Denetimi Hakkında Yönetmelik'in 7. ve 8. maddeleri uyarınca koleksiyoncuların, koleksiyonlarına sonradan ilave edilen eserleri bir ay içinde envanter defterine kaydetmeleri gerektiği, devlet elinde bulundurulması asıl olan korunması gerekli taşınır kültür ve tabiat varlıklarının, kişiler tarafından da toplanarak biriktirilmesine imkan sağlayan koleksiyonculuk faaliyetinin, devletin sıkı gözetim ve denetimi altında yapılabileceği, bu çerçevede somut olay değerlendirildiğinde, davaya konu 270 adet eserin, koleksiyonculuk yapan sanık tarafından envanter defterine kaydedilmediği, dolayısıyla sanığın eyleminin 2863 sayılı Kanunun, koleksiyonculuğa ilişkin hükümlere aykırı hareketi düzenleyen 73. maddesine temas eden suçu oluşturduğu anlaşılmakla…”
Yargıtay 12. Ceza Dairesi 2015/2793 E. ve 2016/2848 K. sayılı kararında şöyle demektedir:
“…korunması gerekli taşınır kültür ve tabiat varlıkları koleksiyoner belgesine” sahip olan sanığın ikametinde, müze görevlisi tarafından yapılan 26/03/2007 tarihli denetimde, 173 kalemde toplam 186 adet eser kayıtlı olan koleksiyonun 42, 78, 79, 83, 85, 86, 101, 163 ve 164 envanter numaralarında kayıtlı bulunan 9 adet eserin eksik, 73, 87, 137 envanter numaralarında kayıtlı bulunan 3 adet eserin ise kırık olduğunun tespit edildiği…
2863 sayılı Kanunun 26 ve 30. maddeleri ile “Korunması Gerekli Taşınır Kültür Ve Tabiat Varlıkları Koleksiyonculuğu ve Denetimi Hakkında Yönetmelik” hükümleri nazara alındığında koleksiyoner olan sanığın, koleksiyonuna dahil eserlerin güvenlik ve muhafazasını sağlamakla yükümlü olduğu gibi müze görevlilerinin yaptıkları rutin denetimler dışında koleksiyonerin de söz konusu eserler üzerinde denetim yapma ve koleksiyona ait bir kültür ve tabiat varlığının kaybolduğunu, çalındığını veya zarar gördüğünü belirlemesi halinde, derhal ilgili mercilere ve ilgili müze müdürlüğüne belgeleri ile durumu bildirme yükümlülüğünün bulunduğu, sanığın anılan yükümlülüklerini yerine getirmeyerek koleksiyonuna dahil 3 adet eserin zarar görmesine neden olduğu, ayrıca sanığın kaybolduğunu iddia ettiği 9 adet eser hakkında da ilgili mercilere bilgi vermediği, bu nedenlerle ... İl Kültür ve Turizm Müdürlüğünün 08.11.2007 tarih ve 2650 sayılı kararıyla sanığın koleksiyonerlik belgesinin iptaline karar verildiği, her ne kadar yapılan yargılama neticesinde sanığın eylemi muhafazada özensizlik olarak nitelendirilebileceği ve sanıkta suç işleme kastının bulunmadığı gerekçeleri ile beraate karar verilmiş ise de; sanığın kaybolduğunu iddia ettiği eserler hakkında bildirim yükümlülüğünü yerine getirmemesi gözetildiğinde, sanığın savunmalarının inandırıcı olmadığı, tüm dosya kapsamından sanığın eylemlerine uyan 2863 sayılı Kanunun 73. maddesi uyarınca mahkumiyetine karar verilmesi gerektiği…”
Yargıtay 12. Ceza Dairesi 2015/2096 E. ve 2015/7943 K. sayılı kararında şöyle demektedir:
“…2863 sayılı Kanunun 26/7 maddesi uyarınca koleksiyoncuların her türlü faaliyetlerini ...bildirmek zorunda oldukları, bu Kanuna dayanılarak çıkarılan Korunması Gerekli .... Varlıkları Koleksiyonculuğu ve Denetimi Hakkında Yönetmelik'in 7. ve 8. maddeleri uyarınca koleksiyoncuların, koleksiyonlarına sonradan ilave edilen eserleri bir ay içinde envanter defterine kaydetmeleri gerektiği, devlet elinde bulundurulması asıl olan korunması gerekli taşınır kültür ve tabiat varlıklarının, kişiler tarafından da toplanarak biriktirilmesine imkan sağlayan koleksiyonculuk faaliyetinin, devletin sıkı gözetim ve denetimi altında yapılabileceği, bu çerçevede somut olay değerlendirildiğinde, koleksiyon envanter defterine kayıtlı olmayan 123 adet eserin, 12/12/2002 tarihinden itibaren koleksiyonculuk yapan sanık tarafından envanter defterine kaydedilmediği, dolayısıyla sanığın eyleminin 2863 sayılı Kanunun, koleksiyonculuğa ilişkin hükümlere aykırı hareketi düzenleyen 73. maddesine temas eden suçu oluşturduğu anlaşılmakla,…”
Yargıtay 12. Ceza Dairesi 2014/8702 E. ve 2015/1697 K. sayılı kararında şöyle demektedir:
“…dosya kapsamında ...Müze Müdürlüğü tarafından sanık ... adına düzenlenmiş “Taşınır Kültür ve Tabiat Varlığı Koleksiyonu Sikke Defteri” örneğinin bulunduğu, tüm bu anlatımlardan sanık ...'ın koleksiyoner belgesi ile koleksiyonculuk yapan bir kişi olduğu, davaya konu eserleri olay günü kimliği belirsiz kişiden satın aldığı ve bağlı olduğu ...Müze Müdürlüğü'ne götürüp kaydettirmeden önce yakalandığı, 2863 sayılı Kanun'un 26. maddesi ve “Korunması Gerekli Taşınır Kültür ve Tabiat Varlıkları Koleksiyonculuğu ve Denetimi” hakkında Yönetmeliğin 10. maddesi uyarınca, koleksiyona sonradan dahil edilen eserlerin, en geç 1 ay içerisinde envanter defterine kaydedilmesi gerektiği, olayda ise, sanık ...'ın koleksiyonuna dahil etmek istediği eserleri aldığını beyan ettiği tarihten itibaren henüz 1 aylık sürenin dolmadığı ve sanığın beyanlarının aksine delillerin elde edilemediği, bu nedenlerle sanığın üzerine atılı suçu işlediğine dair mahkumiyetine yeterli ölçüde delillerin bulunmadığı anlaşılmakla, sanık ... hakkında atılı suçtan beraatine karar verilmesi gerekirken…”
Yargıtay 12. Ceza Dairesi 2014/8892 E. ve 2014/26769 K. sayılı kararında şöyle demektedir:
“…sanığın aşamalardaki savunmasında, koleksiyoner olduğunu, ele geçirilen eserleri 4-5 ay önce tanımadığı şahıslardan para vererek satın aldığını, müzeye teslim edeceğini, ancak yakalandığı günün pazar olması nedeniyle teslim edemediğini beyan ettiği anlaşılmakla,…
sanık tarafından dosyaya sunulan “korunması gerekli taşınır kültür ve tabiat varlıkları koleksiyonu yapanlara ait belge”nin suç tarihinde geçerli olup olmadığının araştırılarak, suç tarihinde anılan belgenin geçerli olduğunun tespit edilmesi halinde 2863 sayılı Kanunun 73. maddesi uyarınca, geçerli olmadığının belirlenmesi halinde ise 70. madde uyarınca “kültür varlığı bulundurma” suçundan hüküm tesis edilmesi gerektiği…”
Yargıtay 12. Ceza Dairesi 2014/2901 E. ve 2014/25906 K. sayılı kararında şöyle demektedir:
…2863 sayılı Kanunun 73. maddesinde aynı Kanunun 26 ve 30. maddelerine aykırı hareketin yaptırım altına alındığı, 26. maddenin 7. fıkrasında, koleksiyonerlerin faaliyetlerini Kültür ve Turizm Bakanlığı'na bildirmek ve yönetmelik gereğince taşınır kültür varlıklarını envanter defterine kaydetmek zorunda olduklarının düzenlendiği, anılan hüküm ile birlikte Korunması Gerekli Taşınır Kültür ve Tabiat Varlıkları Koleksiyonculuğu ve Denetimi Hakkında Yönetmelik gereğince koleksiyonerlerin, koleksiyonlarına dair tüm işlem ve değişiklikleri denetim yönünden bağlı bulundukları müzeye bildirmek zorunda oldukları…
109 adet eserin envanter defterindeki kayıtlara uymadığının belirlendiği, bu durumda hem koleksiyon defterine kayıtlı bir eserin kaybından ilgili müzeye bilgi verilmemesi, hem de yeni bir eser koleksiyona dahil edildiği halde bunun envanter defterine kaydedilmeyip kayıp eserin yerine ikame edilmesi şeklinde kanuna ve yönetmeliğe aykırı davranışlar sergilendiği, sanığın, açıklanan eylemleri ile koleksiyonerliğe ilişkin hükümlere aykırı hareket ettiği tüm dosya kapsamı ile sabit olduğu anlaşılmakla;…
Yargıtay 12. Ceza Dairesi 2013/25214 E. ve 2014/21552 K. sayılı kararında şöyle demektedir:
“…2863 sayılı Kanun'un 26. maddesi ve “Korunması Gerekli Taşınır Kültür ve Tabiat Varlıkları Koleksiyonculuğu ve Denetimi” hakkında Yönetmeliğin 10. maddesi uyarınca, koleksiyona sonradan dahil edilen eserlerin, en geç 1 ay içerisinde envanter defterine kaydedilmesi gerektiği, olayda ise, sanık ...'in koleksiyonuna dahil etmek istediği eserleri satın aldığını beyan ettiği tarihten itibaren henüz 1 aylık sürenin dolmadığı ve sanıkların beyanlarının aksine delillerin elde edilemediği, bu nedenle sanıkların üzerlerine atılı suçu işlediklerine dair mahkumiyetlerine yeterli ölçüde delillerin bulunmadığı ve yargılama neticesinde mahkemece sanıkların beraatine karar verilmesinde bir aykırılığın olmadığı anlaşılmakla…”
Yargıtay 12. Ceza Dairesi 2013/6534 E. ve 2014/9418 K. sayılı kararında şöyle demektedir:
“…Korunması gerekli taşınır kültür ve tabiat varlıkları koleksiyoner belgesine sahip olduğu anlaşılan sanığın elinde bulunan eserler üzerinde, Ü.. Müze Müdürlüğü görevlileri tarafından yapılan denetimde, bir adet 2863 sayılı Kanunun 23/a maddesi kapsamında korunması gerekli kültür varlığı niteliğine haiz sikkenin bulunmadığının tespit edilmesi üzerine açılan kamu davası ile ilgili olarak, sanığın savunmasında, suça konu bronz sikkenin çok küçük olduğunu ve 2-3 yıl önce satın aldığını, yapılan temizlik esnasında yere düşüp kaybolduğunu tahmin ettiğini, tüm aramalara rağmen eseri bulamadığını beyan ettiği anlaşılmış olup, 2863 sayılı Kanunun 26 ve 30. maddeleri ile “Korunması Gerekli Taşınır Kültür Ve Tabiat Varlıkları Koleksiyonculuğu ve Denetimi Hakkında Yönetmelik” hükümleri nazara alındığında koleksiyoner olan sanığın, koleksiyonuna dahil eserlerin güvenlik ve muhafazasını sağlamakla yükümlü olduğu gibi müze görevlilerinin yaptıkları rutin denetimler dışında koleksiyonerin de söz konusu eserler üzerinde denetim yapma ve koleksiyona ait bir kültür ve tabiat varlığının kaybolduğunu, çalındığını veya zarar gördüğünü belirlemesi halinde, derhal ilgili mercilere ve ilgili müze müdürlüğüne belgeleri ile durumu bildirme yükümlülüğünün bulunduğu, sanığın anılan yükümlülüklerini yerine getirmeyerek koleksiyonuna dahil 1 adet eserin kaybolmasına neden olduğu, bu itibarla 2863 sayılı Kanunun 73. maddesi uyarınca mahkumiyetine karar verilmesi gerektiği…”
Av. Umut Cırıkcı
