İstanbul Barosu seçimlerinin önemi üye sayısı ile birlikte her geçen gün artmaktadır. Hızla artan üye sayısının bir ilin seçmen sayısına denk hale gelmesiyle birlikte ortaya yeni sorunlar çıkmakta ve bu durum sağlıklı bir tespit ile çözümü zorunlu kılmaktadır.

Çalışmada öncelikle İstanbul Barosu Genel Kurul toplantılarına ilişkin temel esaslar incelenmiş, İstanbul Barosu’nun son yirmi yıllık Genel Kurullarına ilişkin sonuçlar ele alınmış ve buna bağlı olarak öneriler sunulmuştur.

1. Genel Kurul toplantılarının yapılma zamanı

Baro genel kurulu, baronun en yüksek organı olup levhada yazılı bulunan bütün avukatlardan kurulur. (Av. Kan. m.80)

Av.Kan. m.82 uyarınca; olağan genel kurul toplantıları son rakamı çift olan yıllarda olmak kaydıyla iki yılda bir Ekim ayının ilk haftası içinde baro başkanının daveti üzerine gündemindeki maddeleri görüşmek üzere toplanır.

Türkiye Barolar Birliği, baro başkanı, yönetim veya denetleme kurulu gerekli gördükleri hallerde genel kurulu olağanüstü toplantıya çağırabilirler. Baro başkanı, levhada yazılı avukatların beşte birinin, görüşme konularını belirten yazılı istemi ile, en geç onbeş gün içinde genel kurulu olağanüstü toplantıya çağırmak zorundadır. (Av. Kan. m.83)

Üye sayısı dörtyüzü aşan barolarda görüşmeler cumartesi günü sonuçlandırılır ve seçimlere pazar günü dokuzda başlanır ve oy verme işi saat onyedide sona erer. (Av. Kan. Ek Madde 3/2) İstanbul Barosu üye sayısının dörtyüzü aşması nedeniyle Kanun’un yürürlüğe girdiği tarihten bugüne dek görüşmeler cumartesi günü, oy verme işlemi ise pazar günü yapılmaktadır.

2. Seçimlere katılım zorunluluğu

Baro levhasında yazılı avukat gerek olağan gerek olağanüstü genel kurul toplantılarına katılmak ve oy kullanmakla yükümlüdür. Bu toplantılara haklı bir neden olmaksızın gelmeyenlere veya oy kullanmayanlara ilçe seçim kurulu başkanı tarafından, o baroya kayıtlı avukatların yıllık keseneğinin üçte biri miktarında para cezası verilir. (Av. Kan. m.86) Genel kurula katılım için baroya aidat borcu bulunmama şartı yoktur.

Toplantıyı terk edenlerle toplantıya katılmayanların, genel kurul toplantısı sona ermeden önce, özürlerini, baro başkanı veya başkanlık divanına bildirmeleri gereklidir. (Avukatlık Kanunu Yönetmeliği m.31/4) İstanbul Barosu tarafından yapılan yeni düzenleme ile 2022 yılı için mazeret başvurularının BARONET sistemi üzerinden yapılabileceği duyurulmuştur.[1]

3. Toplantı yerinin belirlenmesi

Av. Kan. m.84’te; genel kurulun olağan toplantısının yeri, saati ve gündemi ile ilk toplantıda yeterli çoğunluk sağlanamadığı takdirde ikinci toplantının günü, saati ve toplantı yeri, baro çevresi adalet dairelerinde ve baronun uygun bir yerinde en az otuz gün önceden başlamak üzere, genel kurulun toplanacağı tarihe kadar duyurulacağı düzenlenmiştir.

Genel Kurul çağrısı Baro Başkanı tarafından yapılmaktadır. Baro Başkanına, genel kurul çağrısında toplantı yerinin belirlenmesi görevi de verilmiştir. (Av. Kan. m.82, 83, 84)

Seçim yapılacak genel kurul toplantısından en az onbeş gün önce, baro seçimleri için levhaya kayıtlı avukatların listesi, toplantının gündemi, yeri, günü, saati ile çoğunluk olmadığı takdirde yapılacak ikinci toplantıya ilişkin hususları belirten bir yazı ile birlikte üç nüsha olarak o yer ilçe seçim kurulu başkanı olan hâkime verilmesi gerekmektedir. Bir yerde birden fazla ilçe seçim kurulu bulunduğu takdirde[2] görevli hâkim, Yüksek Seçim Kurulunca belirlenir.

Hâkim, gerektiğinde ilgili kayıt ve belgeleri de getirtip incelemek suretiyle varsa noksanları tamamlattırdıktan sonra seçime katılacak avukatları belirleyen liste ile yukarıdaki fıkrada belirtilen diğer hususları onaylar.

Dörtyüz kişiden fazla üyesi bulunan barolarda her dörtyüz kişi için bir oy sandığı bulunur ve her seçim sandığı için ayrı bir kurul oluşturulur. Yüze kadar olan üye fazlalığı sandık sayısında nazara alınmaz. Seçimlerde kullanılacak araç ve gereçler ilçe seçim kurulundan sağlanır. Ve sandıkların konacağı yerler hâkim tarafından belirlenir. (Av. Kan. Ek Madde 3)

4. Adaylık ve seçim usulü

Organlara aday olanların isimleri seçim saatine kadar seçim sandık kuruluna ayrı ayrı veya liste halinde verilir. (Avukatlık Kanunu Yönetmeliği m.53)

İstanbul Barosu’nda seçimler Pazar günü yapıldığından seçimlerin başladığı Pazar günü saat 09:00’a kadar sandık kuruluna isim vermek suretiyle adaylık mümkündür.

Oy verme işlemi, gizli oy açık tasnif esasına göre yapılır. Listede adı yazılı bulunmayan avukat oy kullanamaz. Oylar, oy verenin kimliğinin baro veya resmi kuruluşça verilen belge ile ispat edilmesinden ve listedeki isminin karşısındaki yerin imzalanmasından sonra kullanılır. Oylar, organlara göre birlikte veya ayrı ayrı her şekilde düzenlenen oy pusulalarının, üzerinde ilçe seçim kurulu mühürü bulunan ve oy verme sırasında sandık kurulu başkanı tarafından verilecek zarfa konulması suretiyle kullanılır. Bunların dışındaki zarflara konulan oylar geçersizdir. (Av. Kan. Ek Madde 3)

Seçimler gizli oyla yapılır. Oy pusulasına seçilecek asıl üye tamsayısının yarısından en az bir fazla isim yazılması zorunludur. Bundan noksan isim yazılmış oy pusulaları geçerli değildir. Söz konusu düzenlemeyi lafzıyla yorumladığımızda, disiplin kurulu için pusulada bulunması gereken aday sayısının en az dört, üç denetleme kurulu üyesinin seçileceği oy pusulasında bulunması gereken aday sayısının üç olduğu sonucuna ulaşılmaktadır. Şöyle ki; disiplin kurulu bakımından beşin yarısının bir fazlası üç buçuk, denetleme kurulu bakımından üçün yarısının bir fazlası iki buçuktur. Yarım aday olamayacağına göre sayının yukarı yuvarlanması gerekmektedir. Disiplin kurulu için oy pusulasına üç kişi yazıldığı takdirde matematiksel olarak bulunması gereken asgari sayının (3,5) altında kalmaktadır. Bu nedenle kanundaki asgari sınırın sağlanması için en az dört adayın isminin yazılması gerekmektedir. Söz konusu kanun metninin yarısından fazlası olarak yeniden düzenlenmesi uygulamada olası bir tereddüdü ortadan kaldırılacaktır.[3]

Oy pusulasına seçilecek asıl üye sayısından fazla ad yazıldığı takdirde, sondan başlanarak fazla adlar hesaba katılmaz. Anılan hüküm disiplin ve denetleme kurulu adayları için de geçerlidir. (Av. Kan. m.90, Avukatlık Kanunu Yönetmeliği m.56) Adayların aldıkları oylarda eşitlik halinde meslek kıdemi fazla olan, kıdemleri de eşitse, adayların yaşlısı sırada ön alır. Yedek üyeler aldıkları oy sayısına göre bulundukları sıra göz önünde tutularak Kurulda göreve çağırılır. (Av. Kan. m.90) Kurullara adaylık için kanunda belirli kıdem şartı aranmıştır:

	BARO BAŞKANI	YÖNETİM KURULU	DENETİM KURULU	DİSİPLİN KURULU	TBB DELEGESİ
KIDEM ŞARTI	10 YIL	5 YIL[4]	5 YIL	5 YIL	10 YIL
ÜYE SAYISI	1	10 ASIL + 10 YEDEK[5]	5 ASIL + 5 YEDEK[6]	3 ASIL + 3 YEDEK	14 ASIL + 14 YEDEK[7]
OY PUSULASINDA YAZMASI GEREKEN ASGARİ/AZAMİ ADAY SAYISI	1/1	6/10	4/5	3/3[8]	8/14
GÖREV SÜRESİ	2 YIL

Seçimlere grup olarak aday olunabileceği gibi, tek bir kişinin da adaylık imkânı bulunmaktadır. Hemen belirtmek gerekir ki, seçimlere grup çatısı altında liste halinde katılan ve kazanan listede bulunan her adayın doğrudan seçilmesi sonucunu doğurmamaktadır. Şöyle ki; oy verme zarflarının mühürlenmiş olması gerekir ancak oy pusulalarının mühürlü olması gerekmez. Oy pusulası el ile yazılabileceği gibi basılmış veya çoğaltılmış olabilir. Oy pusulasında yazılı isim çizilip yerine başkası yazılabilir. (Av.Kan. Yönetmeliği m.54) Ancak bu durumun uygulamada bir karşılığı olmadığı söylenebilir. Şöyle ki, gerek propaganda aşamasında, gerekse oy kullanma aşamasında organize biçimde bir adayın ismi çizilerek kazanan grubun oy sayısını aşacak sayıda aynı adayın isminin yazılması bugüne dek örneği görülmemiş ve üye sayısı karşısında muhtemel görünmeyen bir durumdur.

2021 yılı seçimlerinde Avukat Hakları Grubu’na[9] ve Bağımsız Avukatlar Grubu’na[10] ait oy pusulasında yedek adaylara da yer verildiği görülmüştür. Hemen belirtmek gerekir ki, Kanun ve yönetmelikte yer alan (Av. Kan. m.90, Avukatlık Kanunu Yönetmeliği m.56); “oy pusulasına seçilecek asıl üye sayısından fazla ad yazıldığı takdirde, sondan başlanarak fazla adlar hesaba katılmayacağına” ilişkin açık düzenleme karşısında yedek aday olarak pusulaya yazılan adayların oylamada dikkate alınmayacağı sonucuna ulaşılmaktadır. Yedek adaylık herhangi bir organın boşalması durumunda gündeme gelmekte ve en yüksek oy alan ikinci adayın (grubun) listede yer alan ismi ve sırada en üstte olan aday göreve çağrılmaktadır. (Av. Kan. m.90)

Baro başkanın seçim dönemi bitmeden önce görevden ayrılması durumunda ise baro başkanının yerine baro yönetim kurulu tarafından, kendi üyeleri arasından, kalan süreyi tamamlamak üzere baro başkanı seçilir. (Av. Kan. m.96) Bu nedenle baro başkanlığı bakımından yedek üye prosedürü bulunmamakla birlikte, baro başkanının görevden ayrılması durumunda yönetim kurulu üye sayısında azalma olacağından yerine en fazla oyu alan yedek yönetim kurulu üyesinin, başkanlığa seçilen yönetim kurulu üyesi yerine göreve çağrılması gerekmektedir.

Bir adayın birden fazla dönemde aday olmasına engel bir durum bulunmamaktadır. Bununla birlikte baro tarihine bakıldığında bir üstadın iki veya en çok üç dönem başkanlık yaptıktan sonra “hizmetse yeter, külfetse o da yeter” diyerek yerine başka meslektaşlara bırakma geleneğinin istisnaları olmakla birlikte bu geleneğin günümüzde halen devam ettiğini söyleyebiliriz.[11]

5. Seçimlere Katım Oranına İlişkin Değerlendirmeler

5.1. İstanbul Barosu’nun üye sayısı bir ilin seçmen sayısına denk duruma gelmiştir.

01/09/2022 tarihli olağan genel kurul duyuru metninde mevcudiyetin 56113 olduğu belirtilmiştir.[12] Her seçim döneminde İstanbul Barosu’nun üye sayısında ciddi bir artış gözlemlenmektedir. İstanbul Barosu üye sayısı Yüksek Seçim Kurulu’nun 2019 verilerine göre İstanbul ili Çatalca ilçesindeki seçmen sayısı (56868) ve Bayburt ili seçmen sayısı (58562) ile denk duruma gelmiştir.[13]

5.2. Baro seçimlerine katılım ortalaması Türkiye’deki genel seçimlere katılım ortalamasının altındadır.

2021 yılında yapılan İstanbul Barosu seçimlerine katılım oranı %50 düzeyinde kalmıştır. Pandemi döneminin etkileri katılım oranını etkilese de bu denli düşük düzeydeki katılımı açıklamaya tek başına yeterli bir etken olmadığı açıktır. İstanbul Barosu’nun üye sayısında son yıllarda yaşanan hızlı artışa rağmen, bugüne dek yapılan seçimlerde üye sayısındaki artışın nazara alındığı gerek kanuni gerekse seçimlerin yapılış şekline ilişkin bir düzenleme yapılmamıştır. 2002 yılından bugüne dek yapılan seçimler incelendiğinde seçimlere katılım oranının ortalama %67 düzeyinde olduğu görülmektedir. Aynı dönemde Türkiye’de yapılan genel seçimlere katılım oranı ortalaması %83,65 düzeyindedir.

5.3. Seçimlerin tek merkezde yapılması sandığa erişim bakımından ciddi güçlükler yaratmaktadır.

Tabloda yer alan 10 farklı seçim sonucu incelendiğinde sandığa gitmeyen üye sayısının 2004, 2008, 2010, 2018 ve 2021 yıllarında kazanan adayın aldığı oy sayısında fazla olduğu görülmektedir. 2012 ve 2014 yılları dışında ise seçime katılmayan üye sayısı ile kazanan adayın aldığı oy sayısının birbirine yakın olduğu görülmektedir. Söz konusu oranlar yaptırım çekincesiyle sandığa gidenler ile birlikte değerlendirildiğinde sandığa gitmeyen ve yükümlülük nedeniyle giden üyelerin baro seçimlerinde ciddi anlamda belirleyici olduğu görülmektedir. Bu durum aynı zamanda temsilde adalet bakımından olumsuz sonuçlar doğurmaktadır. 2021 yılında yapılan seçimde 8503 oyla kazanan gruba 52049 üyenin 43546’sı oy vermemiştir. Ortaya çıkan tablo Genel kurul toplantısının yapılış şekline ilişkin sorgulama ihtiyacı doğurmaktadır.

5.4. Seçimlerin tek merkezde yapılması sandığa erişim bakımından ciddi güçlükler yaratmaktadır.

Katılım oranının düşük olmasında birçok faktör etken olduğu gibi, şüphesiz seçimlerin yapılış şekli ve yerinin de önemi büyüktür. İstanbul ilinin 39 ilçesi bulunmaktadır. Bunların 25’i Avrupa yakasında, 14’ü Anadolu yakasında bulunmaktadır. Çatalca’da ikamet eden bir Avukat genel ve mahalli seçimler için yerleşim yerine en yakın sandıkta oy kullanırken, Baro seçimlerinde 52 kilometre mesafe katetmektedir. Tuzla’da ikamet eden Avukat için bu mesafe 60 kilometredir. Genel Kurulun yapılacağı Haliç Kongre Merkezi civarında seçim tarihinde son yıllarda trafik durma noktasına gelmektedir. Bu durum, birçok Avukatın oy kullanamamasına da neden olabilmektedir. Ayrıca oy kullananların genel seçimlerde oy kullanma işlemine ayırdığı sürenin birkaç katı zaman harcaması anlamına gelmektedir. Tek merkezde yapılan oy kullanma işleminin şehir trafiğinde yarattığı karmaşık durum ise sadece üyeleri etkileyen bir durum değil, genele yayılan bir olumsuzluk teşkil etmektedir. Bu durumun yarattığı olumsuzluk ve risk salgın hastalık dönemlerinde daha da artmaktadır. Bu nedenle gereke katılım oranı, gerekse seçime katılanların sandığa kolay erişim hakkı bakımından alternatif çözüm üretme gereği doğmuştur.

5.5. Seçimlerden birden fazla yerde yapılmasını engelleyen bir düzenleme bulunmamaktadır.

İstanbul’da yer alan adliye binalarında veya üyelerin kolay ulaşabileceği uygun yerlerde oy kullanma imkânı sağlanması bu güçlüğü büyük ölçüde aşmaya yardımcı olacaktır.

Yukarıda da belirtildiği üzere, seçimlerin tek merkezde yapılma zorunluluğu bulunmamaktadır. Toplanma yeri ve oy kullanma yeri genel kurula çağrıya yetkili baro başkanı tarafından belirlenmekte ve ilçe seçim kurulu başkanı olan hakimin onayına sunulmaktadır. Kanunda hakimin varsa noksanları tamamlattıracağı ve onaylayacağı belirtilmiştir. Kanunda yer alan sandık konulacak yerlerin hâkim tarafından belirleneceğine ilişkin düzenleme belirlenen toplantı yerleri içerisinde sandık yerlerinin belirlenmesi olarak anlaşılmaktadır. Zira, kanunda toplantıya çağrıya baro başkanın yetkili olduğu belirtilmiş (Av. Kan. m.82, 83) ve toplantıya çağrı metninde toplantı yerinin belirtileceği açıkça düzenleme altına alınmıştır. (Av. Kan. m.84)

Oy verme işleminin birden fazla yerde yapılması ile oy verme günlerinde ortaya çıkan sorunların kısmen de olsa aşılabileceği düşünülse de katılımı ciddi oranda artırmaya tek başına yeterli bir durum olmayacağı açıktır. Katılımcılığın artırılması için temsilde adalet başta olmak üzere, sadece seçim sürecinde değil, faaliyet döneminde de aidiyeti artıracak çalışmalar yapılması ve üyelere etkin bilgilendirme sağlanması gerekmektedir.

5.6. Genel Kurullarda ilk gün görüşmelerin yapıldığı salonun kapasitesi üyelerin onda birinin katılımına dahi imkân sağlamamaktadır.

İstanbul Barosu genel kurulları son yıllarda Haliç Kongre Merkezi’nde yapılmaktadır. Haliç Kongre Merkezi Haliç Salonu 3004 kişilik oturma kapasitesine sahiptir.[24]

2022 yılında yapılacak seçimlerde ilk toplantıda çoğunluk sağlanamadığı takdirde ikinci toplantıda toplantı yeter sayısı 5612’dir. Salonun kapasitesi, toplantıyı gerçekleştirmek için hazır olması gereken üye sayısından daha azdır.

Cumartesi günü yapılan toplantılar büyük önem arz etmektedir. Yönetim Kurulu faaliyet raporunun değerlendirilmesi, yönetim kurulunun ibrası, baro bütçesinin onaylanması, baro aidatının belirlenmesi ve adayların konuşması Cumartesi günü yapılmaktadır. Birçok üye, adayları dinleyemeden seçimlerde oy kullanmakta, ayrıca mesleği ilgilendiren ve cumartesi günü açık oylama yapılan birçok konuda da oy kullanamamaktadır. Bu nedenle cumartesi yapılan görüşmelerin sesli ve görüntülü olarak toplantı ile eş zamanlı yayınlanması ve avukatlara Baronet üzerinden erişim hakkı sağlanması bu soruna bir çözüm önerisi olarak öne sürülebilir. Yine Genel Kurul’un ilk gününe elektronik ortamda katılım imkânı sağlanması ve açık oylama yapılan konularda baronet üzerinden elektronik oylama imkânı sağlanması artan üye sayısı karşısında katılımı artırmak için başvurulacak çözüm yollarındandır. Bu durumun kurulların temsilde adalet ilkesine göre şekillenmesine de ciddi anlamda katkı sağlayacağı açıktır.

5.7 Türkiye Barolar Birliği delege seçiminde temsilde adalet

2018 yılında İstanbul Barosu’nda 8503 oyla 138 TBB delegesi seçilmiştir. 2021 yılında delege sayısı TBB delege yapısını değiştiren yasal düzenleme sonrası 13’e düşmüştür. Anılan düzenleme sonrası toplam 9118 üyesi olan 43 baronun 172 delege ile 127771 üyesi olan 39 baronun 171 delege ile temsili öngörülmüştür.[25] 2022 seçimlerinde mevcudiyetin 56113 olduğu ve delege sayısının 14 olduğu dikkate alındığında İstanbul Barosu’nda 4008 avukatın bir delege ile temsil edileceği öngörülmektedir. 47 üyesi olan Bayburt Barosu’nda 12 avukat 1 delege ile temsil edilmektedir.

Öte yandan tablo katılım oranıyla birlikte değerlendirildiğinde temsilde adalet bakımından tablo daha da olumsuz bir hal almaktadır. Üye sayısının 52049 olduğu birinci adayın 8503 oy aldığı 2021 yılı İstanbul Barosu seçimlerinde 43546 avukatın oy verdiği tek bir delege dahi bulunmamaktadır. Bu durum delege sayısının fazla olduğu dönemde görece daha önemli bir sorun olsa da halihazırda da sorunun temeli çözüme kavuşturulmuş değildir. Bu durum da temsilde adalet ilkesi çerçevesinde üzerine düşünülmesi ve çözülmesi gereken bir temel bir sorundur.

Temsilde adalet ilkesini yalnızca üye sayısıyla orantılı temsil değil, oy kullanan üye sayısı ile orantılı temsil ve seçilen adaya oy veren üye sayısıyla orantılı temsil olarak değerlendirdiğimizde seçim sisteminin yeniden ele alınması gerekliliği ortaya çıkmaktadır.

SONUÇ :

1. Üye sayısı bir ilin seçmen sayısına denk olan İstanbul Barosu seçimlerinin tek merkezde yapılması seçimlere katılım oranı, oy verme yerine erişim sorunu gibi ciddi sorunlara neden olmaktadır.

2. Son yirmi yılda yapılan İstanbul Barosu seçimlerinin yarısında, oy kullanmayan üye sayısı birinci sıradaki adayın aldığı oy sayısından fazladır.

3. Oy verme işleminin birden fazla yerde yapılmasını engelleyen yasal bir engel bulunmamaktadır.

4. İstanbul Barosu’nun artan mevcudiyeti karşısında genel kurul toplantılarının ilk gününe üyelere elektronik ortamda erişim imkânı getirilmesi üyelerin bilgilendirilme hakkı bakımından erişimi kolaylaştırıcı bir faktördür.

5. Temsilde adalet ilkesi bakımından delege sistemi halen çözüm arayan bir sorundur.

Av. Ömer KILIÇ

----------------------