Uygulamada maaş konusuyla alakalı ortaya çıkan birçok uyuşmazlık vardır ve her uyuşmazlık kendi içerisinde değerlendirilerek çözüme gidilir. Bu yazımda ise, bu uyuşmazlıkların bazılarına sırasıyla değinerek maaş hususunda işçilerin haklarının neler olduğunu açıklayacağım.
İş Kanunu’nda bu konuyla ilgili olarak, iki önemli maddemiz olduğunu belirtmek yerinde olacaktır.
İşçinin haklı nedenle derhal fesih hakkı başlıklı 24. maddeye göre, ‘’Süresi belirli olsun veya olmasın işçi, aşağıda yazılı hallerde iş sözleşmesini sürenin bitiminden önce veya bildirim süresini beklemeksizin feshedebilir:
…e) İşveren tarafından işçinin ücreti kanun hükümleri veya sözleşme şartlarına uygun olarak hesap edilmez veya ödenmezse … ‘’
Ücretin gününde ödenmemesi başlıklı 34. maddeye göre ise, ‘’Ücreti ödeme gününden itibaren yirmi gün içinde mücbir bir neden dışında ödenmeyen işçi, iş görme borcunu yerine getirmekten kaçınabilir. Bu nedenle kişisel kararlarına dayanarak iş görme borcunu yerine getirmemeleri sayısal olarak toplu bir nitelik kazansa dahi grev olarak nitelendirilemez. Gününde ödenmeyen ücretler için mevduata uygulanan en yüksek faiz oranı uygulanır. Bu işçilerin bu nedenle iş akitleri çalışmadıkları için feshedilemez ve yerine yeni işçi alınamaz, bu işler başkalarına yaptırılamaz.’’
İş Kanunu’nun 34. maddesi, işçiye iş görme borcundan kaçınma hakkı tanımış ancak bu hakkın kullanılmasını belirli şartlara bağlamıştır. Buna göre, işçinin ücretinin zamanında ödenmemesi, ödeme günü üzerinden en az 20 gün geçmiş olması ve işverenin mücbir bir nedenle maaş ödeyemiyor olmaması şartları birlikte gerçekleştiğinde, işçi, iş görme borcunu yerine getirmekten haklı bir şekilde kaçınabilir. Ancak İş Kanunu m.24’e göre, ödeme günü bir gün gecikse dahi, işçi, haklı sebeple derhal fesih hakkını kullanabilir. Bunun için 20 günlük sürenin geçmesi şartı aranmayacaktır.
- Uzun süreli kıdemi olan ve ücreti de düzensiz ödenen işçi, istifa vererek ayrılmış olsa bile, bu işçinin haklı fesih yaptığı kabul edilir.
- İşçinin maaşı yalnızca bir iki gün geç ödense bile işçi, haklı nedenle derhal fesih hakkını kullanabilir.
- İş sözleşmesinde, misalen, ayın ilk haftası ödeneceği kararlaştırılan maaşın ödenmemesi sebebiyle derhal fesih hakkının doğabilmesi için bu ilk haftalık sürenin dolması gerekmektedir. Sürenin dolmasına rağmen ödeme yapılmadıysa, işçi haklı nedenle derhal fesih hakkını kullanabilir ve tazminata hak kazanır.
- İşçinin maaşının geç ödenmesinde, işverenin makul bir sebebi olsa bile bu durum, işçinin yapacağı feshi haksız kılmaz.
- İşçi ödenmeyen maaş alacağının tahsili talepli bir dava açmış ancak, hangi dönemlere ait maaş alacaklarının olduğunu belirtmediyse dava reddedilecektir.
- İşçinin bir Yargıtay kararı uyarınca 3 yıl boyunca maaş almadan çalışması hayatın olağan akışına aykırı sayılır. Bu kapsamda hakim, HMK m.31 gereği davayı aydınlatma yükümlülüğü kapsamında davacıya soru sormalıdır.
- İşçi daha yüksek maaş aldığını ancak maaşın düşük gösterildiğini iddia etmesine rağmen, maaş bordrolarını imzaladıysa, bu bordrolar işçinin aleyhine işler.
- İşçinin maaşının Kurum’a eksik bildirilmesi haklı fesih sebebidir.
- İşçinin rızası olmaksızın maaşının düşürülmesi kabul edilemez ve işçi bu tarz bir durumun varlığında, ücret farkını dava yoluyla talep edebilir.
- İşçinin maaşının düşürülmesine sessiz/suskun kalması, işçinin maaşının düşürüldüğüne onay verdiği anlamına gelmeyecektir.
- İşveren, aksi ispat edilmedikçe işçiye zam yapmak zorunda değildir. Önceki senelerde yapılan zamlar, yeni yılda zam yapılmasını gerekli kılmaz. Ancak yazılı bir anlaşma varsa veya iş sözleşmesinde zam hususu düzenlendiyse ve buna rağmen zam yapılmadıysa, işçi iş akdini haklı nedenle feshedebilir.
- İşveren eşit davranma yükümlülüğü kapsamında, aynı statğde çalışan işçilerine eşit zam yapmakla mükelleftir. Aksi, eşit davranma yükümlülüğüne aykırılık teşkil eder. Bu durumda işçi, iş akdini haklı sebeple feshedebilir.
KAYNAK: İş Davaları Rehberi (Mustafa Baysal-Fuat Birkan)
