I. GİRİŞ
6098 Sayılı TBK madde 1 ''Sözleşme, tarafların iradelerini karşılıklı ve birbirine uygun olarak açıklamalarıyla kurulur.'' demekle, bir sözleşmenin kurulması için gerekli olan hususları, ana hatları ile belirtmektedir. Bir sözleşmenin inşası ile sözleşmeyi oluşturan taraflar aleyhine oluşabilecek zararların önlemesi amacı güdülse de oluşabilecek riskleri öngörmeyen veya öngörse dahi bu riskler için çözüm yolu sunmayan bir sözleşme yapılması halinde; sözleşmenin tarafları açısından hukuk düzeninde hak edilenlerin talep edilemeyecek olması gibi olumsuz sonuçlar doğabilmektedir. Bu nedenle bir sözleşme hazırlanırken, tarafların karşılıklı taleplerinin hiçbir duraksamaya yer bırakmayacak şekilde belirlenmesinin ardından söz konusu taleplerin kusurlu olarak veya herhangi bir kusur bulunmaksızın hiç veya gereği gibi ifa edilememesi ve geç ifa edilmesi ihtimalleri göz önünde bulundurularak hareket edilmeli, her ihtimalde izlenilmesi gereken çözüm yolları açıkça belirtilmelidir. Ayrıca taraflar açısından tatmin edici bir sözleşme hazırlanabilmesi için gerekli olan tüm hususların bilinmesi ve sözleşmenin buna göre hazırlanması gerekmektedir.
II. SÖZLEŞMEDE BULUNMASI GEREKEN TEMEL UNSURLAR
Başlık : Sözleşmenin başlığı, sözleşmenin konusunu ihtiva eden hukuki işlemi belirtmektedir.
Taraflar: Taraflar, sözleşme ile belirli haklara sahip olan ve belirli yükümlülükler altına girecek kişilerdir. Bir kimsenin sözleşmenin tarafı olabilmesi için fiil ehliyetine; diğer bir deyişle temyiz kudretine haiz olması gerekmektedir. Sözleşmenin taraflarının gerçek kişi olması halinde ad ve soyadlarının; tüzel kişi olması halinde ise ticari unvanlarının eksiksiz bir biçimde belirtilmesi gerekmektedir.
Konu: Sözleşmenin başlığında yer alan ve tarafların söz konusu sözleşmeyi akdetmesindeki amacı açıklayan kısım, sözleşmenin konusunu oluşturmaktadır. Anlam karmaşası oluşmaması adına, sözleşmenin taraflarının belirtilmesinin ardından; diğer hususlara geçmeden önce, sözleşme konusunun açık bir şekilde ifade edilmesi gerekmektedir.
Tanımlar: Sözleşme metninde anlaşılır bir anlatımın hakim olması için, özellikle ikiden fazla tarafı bulunan veya tarafların isimlerinin/ticari unvanlarının uzun olduğu sözleşmelerde yer alan kişilerin hangi kelime ile (örneğin; taraf-1,taraf-2) ifade edileceğinin açıklandığı kısımdır.
Tarafların Hak ve Yükümlülükleri: Bir sözleşmenin inşası ile o sözleşmenin taraflarına belirli haklar tanınması ve bu hakkın talep edileceği tarafa belirli yükümlülükler yüklenmesi amaçlanmaktadır. Bu durumun doğal bir sonucu olarak, sözleşmede yer alan taraflar lehine çıkarılacak haklar ile buna ilişkin yükümlülüklerin sözleşmede hiçbir duraksamaya yer bırakmayacak şekilde ifade edilmesi gerekmektedir.
Sözleşmenin İfa Yeri, Zamanı ve İfanın Yerine Getirilme Şekli: İfanın ne zaman, nerede ve hangi şekilde yerine getirileceği hususunun sözleşmede açıkça belirtilmesi gerekmektedir. Zira tarafların sözleşme akdetmekteki maksadı, sözleşme ile yüklenilen borçların ifası olup; hak kaybı yaşanmaması adına ifa konusunda sözleşmede muğlak ifadelere yer verilmemesi gerekmektedir.
Sözleşmenin Yerine Getirilmemesinin Müeyyidesi: Sözleşmesel yükümlülüklerini yerine getirmeyen taraf aleyhine müeyyideler belirlenmelidir. Bu müeyyideler, sözleşme ile yüklendiği yükümlülüğü ihlal eden taraf için cezai şart konulması olabileceği gibi; sözleşme ilişkisi sebebiyle zarara uğrayan taraf lehine sözleşmenin koşulsuz feshi hakkı tanınması veya tazminat talep hakkı doğması şeklinde de olabilir.
Sözleşmenin Sona Erme Biçimleri: Sözleşmenin hangi hallerde ve ne şekilde sona ereceği açıkça belirtilmelidir. Sözleşme ilişkisinin, sözleşme süresinin bitiminin ardından devam etmesinin talep edilip edilmeyeceği hususu göz önünde bulundurularak düzenleme yapılması gerekmektedir.
Uyuşmazlıklarda Yetkili Kılınan Hukuk ve Uyuşmazlığın Çözümü: İnşa edilen sözleşme nedeniyle çıkabilecek muhtemel uyuşmazlıkların çözümü için yetkili kılınan yargı organları ile alternatif uyuşmazlık çözüm yollarından hangisinin seçilmiş olduğunun açıklandığı kısımdır.
Yürürlük ve İmzalar: Sözleşmenin kaç nüshadan oluştuğu, sözleşme metninde imzası yer alanların asil mi/vekil mi olduğu, sözleşme nüshalarının ve eklerinin taraflarda hangi süre zarfında bulunabileceği ve benzeri hususların belirtildiği kısımdır.
Açıklanan tüm hususlara ek olarak, sözleşmenin mahiyetinin gerektirdiği ölçüde; sözleşme metninde yer alan hususların paylaşılamayacağına yönelik gizlilik şartı, özellikle ticari işler için yapılan sözleşmelerde koruyucu bir hüküm niteliğinde olabilecek rekabet yasağı, sözleşmede geçersiz veya ifası mümkün olmayan bir hükmün bulunması ihtimaline binaen bölünebilirlik, sözleşmenin taraflarının değişmesini yasaklamak veya buna izin vermek amacıyla devir/temlik, sözleşmede meydana gelebilecek değişiklilerin veya sözleşmeye sonradan eklenecek hükümlerin hangi şartta geçerli olacağını belirtilen hükümler, sözleşmenin tarihi ve geçerlilik süresi, sözleşmenin hangi tarih itibarıyla yürürlüğe gireceği ve benzeri hükümlere yer verilebilmektedir.
