AYNI KONUTTA OTURAN KİŞİLERE VEYA HİZMETÇİYE TEBLİGAT

Tebligat, yargılama sürecinin ilerlemesini temin eden çok önemli bir konudur. Yapılan işlemlerin geçerliliğinin tebligata bağlandığı durumlarda, tebligatın mevzuat hükümlerine göre yapılıp yapılmadığı hususu araştırılması gereken bir mesele olarak karşımıza çıkmaktadır.

7201 sayılı Tebligat Kanunu’nun[1] “aynı konutta oturan kişilere veya hizmetçiye tebligat” başlıklı 16. Maddesine[2] göre, kendisine tebliğ yapılacak şahıs adresinde bulunmazsa tebliğ kendisi ile aynı konutta oturan kişilere veya hizmetçilerinden birine yapılabilecektir.

Nitekim aynı şekildeki düzenlemenin, Tebligat Kanununun Uygulanmasına Dair Yönetmelik’in 25. Maddesinde[3] de yer aldığını görmekteyiz.

Tebligat belgeleri dosya içine bulundurulması zorunluluğu

Bu yüzden, yargılama sırasında yapılan tebliğlerle ilgili tebliğ mazbatalarının ve tebligatla ilgili diğer belgelerin mutlaka dava dosyası içine konulması gerekir.

Tebligat Kanunu ve bu kanunun uygulanması için çıkarılan yönetmeliğin[4] hükümleri tamamen şeklidir ve titizlikle aynen uygulanması gerekir.

Tebligatın geçerliliğinin görev gereği denetlenmesi zorunluluğu

Bu nedenle, davada yapılan tebligatların usulüne uygun olarak yapılıp yapılmadığını hâkim tarafından doğrudan ve kendiliğinden denetlemesi gerekmektedir. Kovuşturma aşamasındaki bu durum soruşturma aşamasında da cumhuriyet savcısı açısından geçerliliğini korumaktadır.

Bilinen en son adrese tebligat yapılması

Adreste tebligat esası kabul edildiğinden, tebligatın tebliğ yapılacak gerçek veya tüzel kişinin bilinen en son adresinde yapılmalıdır. Adresten kastedilen bir kimsenin oturduğu veya çalıştığı yerdir.

Tebligatın adrese götürülerek muhatabın kendisine yapılması

Asıl olan tebligatın, tebligat evrakında belirtilen adrese götürülerek muhatabın kendisine yapılmasıdır.

Adres niteliğinden bulunmayan yerlere tebligat yapılmaması ilkesi

Adres niteliğinden bulunmayan yerlere, örneğin inşaat halinde tebligat yapılmamalıdır.

Adresten başka yerde tebligat yapılmasının kabule bağlı olması

Tebligat evrakına adresin doğru ve okunaklı olarak yazılması gerekir. Bir kişinin adresinden başka bir yerde tebligat yapılabilmesi o kişinin tebligatı kabul etmesine bağlıdır.

Ev adresi yerine iş adresinde tebligat

Ev adresine çıkarılan tebligatın, ev adresinde yapılamaması halinde iş adresine yapılırsa geçerli kabul edilmelidir.

Tebligat giderinin peşin ödenmesi (hukuk davaları açısından)

Aksine hüküm bulunmadıkça tebligat giderlerini tebliğin yapılmasını isteyen peşin olarak ödemelidir.[5]

Adresin kapalı olması hali ve adres araştırması

Tebligat yapılacak kişi, tebliğ evrakında belirtilen adreste bulunmaması ve bu nedenle tebligat yapılaması halinde adres araştırması yapılmalıdır.

Tebligatın muhatabı adresinden oturmakla birlikte, tebliğ yapıldığı sırada kendisi veya kendisi adına tebliği alacak kimseler adreste bulunmaz, kısaca adres kapalı ise, adreste bulunmama nedeninin komşu, yönetici, kapıcı, muhtar, ihtiyar heyeti, meclis üyesi, zabıta veya memurlardan öğrenilmesi, tebliğ tutanağına yazılması ve beyanına başvurulan kişiye imzalatılması, imzadan çekinilmesi halinde tebliğ mazbatasına bunun da yazılması ve tebliğ evrakını dağıtan memurun imzalaması gerekir.

Tebligat dağıtım saatinden sonra dönecek kimselere tebligat

Dağıtım saatinden sonra muhatap veya tebliği alacak kimseler dönecek ise, tebliğin Tebligat Kanunu’nun 21. maddesine göre tebligat yapılmalıdır.

Muhatabın birkaç gün adreste bulunmaması hali

Şayet muhatap birkaç gün adreste yok ise Tebligat Kanunu’nun 20. maddesine[6] göre tebligatın yapılması gerekir.

Tebligat Kanunu’nun 20 ve 21. Maddesine göre tebligatın yapılma anının tespitine ilişkin esaslar ve tebligat şekli

Tebligat Kanunu’nun 21. maddesine göre yapılan tebligatta, 2 no.lu ihbarnamenin kapıya yapıştırıldığı tarih tebliğ tarihi sayılırken, 20. maddeye göre tebliğde, tebliğ 2 no.lu ihbarnamenin kapıya yapıştırıldığı tarihten itibaren 15 gün sonra tebliğ edilmiş sayılacaktır.

2 no.lu ihbarname kapıya asılması dışında tebliğ evrakının dağıtım yapan memur tarafından muhtar, ihtiyar heyeti üyeleri, zabıta amir veya memurlarından birine imza karşılığı teslim edilmelidir.

Kapıya yapıştırılan ihbarnameye de tebliğ evrakının teslim edildiği görevlinin adı ve soyadı yazılmalıdır.

Tebligat evrakını alan kişilerin yükümlülükleri

Tebliğ evrakını alan bu kişiler, tebligat evrakını muhataba teslim etmelidir. Ayrıca bu işlemlerden sonra tebliğ olunacak kişiye keyfiyetin haber verilmesi için en yakın komşularından birine, varsa yönetici veya kapıcıya bildirim yapılması zorunludur.

Mevzuatta belirtilen tebligat aşamalarına uyulma zorunluluğu

Tebligat işlemleri yasal düzenlemede belirtilen aşamalara göre gerçekleştirilmektedir. Bu nedenle mevzuatta belirtilen bu sıraya uyulmalıdır. Aksi halde tebliğ usulsüz ve geçersiz sayılacaktır.

Tebligatı kabule yetkili kişiye tebligat

Tebligat kural olarak muhataba yapılmalıdır. Muhatap, adresinde bulunmadığı takdirde onun yerine tebligatı kabule yetkili kişilere yapılması gerekir.

Muhatabın konut adresinde süreklilik arzedecek şekilde konutta birlikte oturan aile halkından biri veya varsa birlikte oturan hizmetçi tebligatı almaya yetkili kişilerdir.

Yetkili kişi görünüş olarak reşit ve ehliyetli olmalı

Yetkili kişilerin görünüşe nazaran 18 yaşından aşağı olmaması ve bariz bir surette ehliyetsiz bulunmaması gerekir.

Daimi işçiye yapılan tebligat

Tebligat yapılacak gerçek kişi işyeri, işletme veya iş sahibi ise, işyerinde bulunmaması halinde daimi işçisine yapılan tebligat geçerli olacaktır.

Tebliğden imtina ve Tebligat Kanunu’nun 20. maddesi uyarınca tebligat yapılması zorunluluğu

Tebligat yapılacak kişi veya adına kendisine tebligat yapılacak kimse adreste bulunmakla birlikte tebliğden imtina ederlerse, bu durum tebliğ evrakına yazılmak şartı ile tebliğin Tebligat Kanunu’nun 20. maddesi uyarınca yukarda belirtilen şekilde yapılmalıdır.

Yalnız bu durumda komşu, yönetici veya kapıcıya haber verilmesine gerek yoktur.

Tebligatın iade edildiği hallerin tespiti

Tebligat yapılacak kişinin nereye gittiği ve ne zaman döneceği belli değilse, tebligatı alacak kişi ölmüş veya gösterilen adreste daimi olarak ayrılmış ve yeni adresi de tebligat memurunca saptanmamış ise tebligat evrakına bu durum açıkça yazılmalı ve tebligat evrakı bila tebliğ çıkış merciine iade edilmelidir.

Adresin değiştirilmesi

Daha önce usulüne uygun tebligat yapılan adresin değiştirilmesi halinde, kişinin yeni adresini bildirmesi gerekir. Yeni tebligatlar artık yeni adrese yapılmalıdır. Bildirilmez veya yeni adrese tebligat yapılamadığı takdirde, Tebligat Kanunu’nun 21. maddesi uyarınca önceki bilinen adresine yapılacaktır.

Daha önce tebligat yapılamayan adrese tebligat şekli

Tebligat Kanunu’nun 35/son maddesi ile daha önce tebligat yapılamayan adrese de aynı madde uyarınca tebliğ yapılma olanağı getirilmiştir.

Buna göre taraflar arasında yapılan, imzası resmi makamlar önünde ikrar olunmuş sözleşmelerde belirtilen adresler ile kamu kurum ve kuruluşları ve kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarına, ticaret sicillerine ve esnaf ve sanatkarlar sicillerine verilen en son adreslerdeki değişiklikler hakkında da 35. madde hükümlerin uygulanmalıdır.[7]

Muhatabın fiil ehliyetine sahip olması zorunluluğu

Tebligatın muhataba yapılabilmesi için, muhatabın medeni hakları kullanma ehliyetine, kısaca fiil ehliyetine sahip olması gerekir.

Fiil ehliyetine sahip olmayan kişilere tebligat yapılamaz. Tebligatın kanuni temsilcisine yapılması gerekir.

Ancak bir meslek veya sanatla uğraşan ve ayırt etme gücüne sahip küçükler veya kısıtlılar, bu meslek ve sanatın icrasından doğan borçlardan bizzat sorumlu olduklarından, bizzat bu konuda kendilerine tebligat yapılması tebliği usulsüz ve geçersiz kılmaz.[8]

YARGITAY UYGULAMASI

Adres kayıt sisteminde yazılı adresi bulunanlara, 7201 sayılı Kanunun 35. maddesine göre tebligat yapılamaz.

Muhatabın bilinen en son adresinin tebligata elverişli olmadığının anlaşılması veya tebligat yapılamaması hâlinde, adres kayıt sisteminde yazılı adresine, 21. maddesinin ikinci fıkrasına göre tebliğ yapılması geçerli sayılacaktır.[9]

Aynı binada ayrı ayrı dairelerde ikamet eden kişinin aldığı tebligat

Yargıtay’a göre, aynı çatı altında ikamet etmekten kastedilen aynı bina içinde ikamet etmek değildir. Bu nedenle aynı binada ayrı ayrı dairelerde ikamet eden kişinin aldığı tebligat Tebligat Kanunu'nun 16. maddesi şartlarına aykırıdır.[10]

Muhatabın tebliğ sırasında orada bulunmadığına dair bir meşruhat yazılması zorunluluğu

7201 Sayılı Kanunun 16. maddesi gereğince kendisine tebliğ yapılacak şahıs adresinde bulunmazsa tebligat, kendisi ile aynı konutta oturan kişilere veya hizmetçilerinden birine yapılır.

Bu maddede ifade edilen kişilere, muhatap adına tebligatın yapılabilmesi için, tebligatın yapılacağı sırada muhatabın orada bulunmaması gerekir. Muhatap, o adreste olmakla beraber sadece tebliğin yapılacağı anda orada bulunmuyor ise, tebligat, Tebligat Kanunu’nun 16. maddesi hükmü gereğince yapılır. Ancak, 7201 Sayılı Kanunun 16. maddesi ve yönetmelikte yazılı olduğu üzere muhatabın tebliğ sırasında orada bulunmadığı saptanmadan anılan maddeye göre tebligat yapılamayacaktır.

Yargıtay, muhatabın tebliğ sırasında orada bulunmadığına dair bir meşruhat yazılmasının zorunlu olduğunu kararlarında ifade etmektedir.[11]

Yargıtay, şikâyetçi borçlu adına çıkarılan ödeme emri tebligatının incelenmesinde, muhatabın tebliğ sırasında orada bulunmadığına dair bir meşruhat yazılmaksızın aynı konutta birlikte oturan kardeşi Ahmet'e tebliğ edildiği olayda; Asıl olanın muhataba tebliğ olduğunu, muhatabın bulunmaması hali saptanmadan 16. madde gereğince tebligat yapılmasının usulsüz olduğunu belirterek, yapılan tebligatı geçersiz saymıştır.[12]

Tebligat adresine gidilmesi zorunluluğu

Yargıtay, aynı konutta oturan kişiye tebligat yapılabilmesi için, kendisine tebliğ yapılacak şahsın adresinde bulunmaması şartının gerçekleşip gerçekleşmediğinin, tebligat adresine gidilmeden anlaşılamayacağını, bu nedenle konut dışındaki yerlerde muhatapla aynı konutta oturan kişilere yapılan tebligatı geçerli olmayacağını kararlarında ifade etmektedir.

Örneğin, muhatabın eşinin isteği üzerine evrakın üzerine “PTT dağıtım merkezinde muhatabın alışverişe gittiğini beyan eden eşine imzasına tebliğ edildi” şeklinde açıklama yazılarak tebligat yapılması Tebligat Kanunu’nun 16. maddesine aykırı olacaktır. Zira bu maddeye göre aynı konutta oturan kişiye tebligat yapılabilmesi için, kendisine tebliğ yapılacak şahsın adresinde bulunmaması şartının gerçekleşip gerçekleşmediği hususu tebligat adresine gidilmeden tespit edilemeyecektir.[13]

Tebligatı alan kişinin aynı konutta oturup oturmadığı belirtilmeden tebligat yapılması

Muhatabın konutta oturup oturmadığı hususu tespit edilmeden, muhatabın yakınlarına tebligat yapılması hukuka aykırı olacaktır.

Örneğin, muhatabın yokluğunda verilen mahkumiyet kararının aynı konutta oturup oturmadığı belirlenmeden "V.S., oğluna" şeklinde açıklama yazılarak tebliğ edilmesi Tebligat Kanunu'nun 16. maddesine aykırı olacaktır. Bu durumda yapılan tebliğ hukuken geçersiz sayılacaktır.[14]

İşyeri niteliğinde olmayan muhatap adresinde işçiye tebligat

Örneğin; yapılan tebligatların muhatabın çarşıda olması nedeniyle işçisine tebliğ edildiği şerhinin düşüldüğü olayda, adresin muhatabın merniste kayıtlı ikamet adresi olması nedeniyle işyeri niteliğinde olmayan muhatap adresinde işçi sıfatıyla bulunan kişilere yapılan tebligat usule aykırı olacak ve tebligatın geçerliliği kabul edilmeyecektir.[15]

Tebliğ yapılacak kişinin adreste bulunmadığının tespit edilerek mazbataya yazılması zorunluluğu

Mevcut düzenleme karşısında öncelikle kendisine tebliğ yapılacak şahsın adreste bulunmadığı tespit edilerek mazbataya yazılmalı, daha sonra aynı konutta oturan kişilere veya hizmetçilerinden birine tebligat yapılmalıdır.

Yapılan tebligatta gerçeğe aykırı olan hususların iddia edilmesi halinde, bu husus araştırılmalıdır. Bu durumda tebligat parçasında yazılı olan hususun aksi her türlü delille ispatlanabilmesi mümkündür.[16]

Örneğin; muhatap, tebligatı alan kişi ile ( mesela kardeşi ile) aralarında husumet bulunduğunu ve adı geçen ile birlikte aynı çatı altında yaşamadıklarını ileri sürmüş ise bu husus adli makamca araştırma konusu yapılmalıdır.

Yargıtay, bir kararında mahkemece borçlunun ileri sürdüğü, oğlu ile aynı çatı altında oturup oturmadığı iddiasının tarafların delilleri toplanmak ve gerekirse kolluk marifetiyle araştırılarak oluşacak sonuca göre karar verilmesi gerekirken eksik inceleme ile hüküm kurulmasını eleştirmiştir.[17]

Adreste bulunmama sebebi ile tebligatı alan kişinin tebligatı almaya ehil olup olmadığının belirtilmesi zorunluluğu

Konutta yapılacak tebligatta, şayet muhatap adreste yoksa hem muhatabın adreste bulunmama nedeni hem de tebligatı alacak kişinin fiil ehliyetinin bulunup bulunmadığı hususu tebligat parçası üzerine yazılmalıdır. Yargıtay, bu açıklamaların yazılmaması halinde tebligatı geçersiz saymaktadır.[18]

Örneğin; kararın, muhatabın kardeşine tebliğ edildiği, tebligat parçasına "Aynı konutta sakin kardeşi ... tebliğ edildi" şeklinde şerh düşüldüğü olayda, sanığın adreste bulunmama sebebi ile tebligatı alan kardeşinin tebligatı almaya ehil olup olmadığının belirtilmemesi nedeniyle sanık adına yapılan tebliğ usulsüz olacaktır.[19]

Tebligat belgelerinin asıllarının dosyada bulundurulması zorunluluğu

Tebligata ilişkin belgeler dosyada bulundurulmalıdır. Şayet bu belgelerin aslı yoksa aslının getirtilerek, tebligatın mevzuat hükümleri doğrultusunda geçerli olup olmadığı değerlendirilmelidir.[20]

Tebligat üzerindeki açıklamanın gerçeği yansıtmaması

Bazen tebligat parçası üzerinde yazılan hususların gerçeğe uymadığı hususu iddia konusu yapılabilir. Bu durumda ileri sürülen hususların gerçek olup olmadığı araştırılmalıdır.

Örneğin, tebligat parçası üzerinde muhatapla aynı konutta oturan amcasına tebliğ edildiği belirtilmiş olmasına karşın, muhatabın UYAP’taki nüfus kayıt sisteminde yapılan araştırmada, Muhatabın şerhte belirtilen isimde amcasının olmayıp aynı isimde bir kardeşinin olduğunun ve muhatapla kardeşinin ayrı ayrı adreslerde oturduklarının tespit edilmesi halinde yapılan tebligat geçerli kabul edilemeyecektir. Bu tebligat, Tebligat Kanunu’nun 16. Maddesine aykırı olacaktır.[21]

Yargıtay, tebligat parçasından muhatabın işte olması nedeniyle adreste olmadığından tebligatın birlikte oturduğu kardeşine tebligatın yapıldığı olayda, tebligat yapılan kişinin ikamet adresinin başka bir adres olduğu ve ziyaret amacıyla adreste bulunduğu hususunun iddia edilmesi üzerine, bu hususun gerçekliğinin araştırılması gerektiğini hükme bağlamıştır.[22]

Muhatabın adresinin ikamet adresi olup olmadığı hususunun araştırılması zorunluluğu

Bazen tebligatın yapıldığı adresin muhatabın iş adrese mi yoksa ev adresi mi olduğu konusu tartışmalı olabilir. Bu durumda muhatabın ikamet adresi araştırma konusu yapılmalıdır.

Örneğin; Yargıtay, muhatabın ikamet adresine tebliğ çıkartıldığı, ancak çalışan sıfatı ile tebliğ yapıldığı olayda, bu adresin davacının ikamet adresi olup olmadığının araştırılması gerektiğini, mahkemece, söz konusu tebliğin usulüne uygun olup olmadığının tespiti için adresin ikamet adresi mi yoksa işyeri adresi mi olduğunun araştırılması gerektiğini, tebliğin usulüne uygun olup olmadığının bu araştırma sonucu belirlenmesi gerektiğini bir kararında dile getirmiştir.[23]

Şayet Tebligat muhatabın işyeri adresine mi, yoksa ikamet adresine mi tebliğ edilip edilmediği belli olmadığı hallerde tebligat geçersiz sayılacaktır.

Ayrıca tebliğ alan şahısların muhatap ile ilişkisi, örneğin çalışanı olup olmadığı veya başka herhangi bir yakınlığı olup olmadığı hususu tebligat parçası üzerindeki açıklamalardan açıkça anlaşılabilmesi gerekmektedir. Bu husus anlaşılamıyorsa, söz konusu tebliğlerin usulüne uygun olup olmadığı araştırılmak zorundadır.[24] Yapılacak bu araştırmalar sonunda, elde edilen veriler ışığında tebligatın geçerli olup olmadığı konusu değerlendirilmelidir.[25]

Tebligatın beyan edilen en son adrese yapılması zorunluluğu

Tebligat, muhatabın beyan ettiği en son bilinen adrese yapılmalıdır.

Örneğin, muhatabın beyanının alındığı sırada bildirdiği adres yerine, daha önce kayıtlara geçen fakat muhatabın taşındığı adrese tebligat yapılması hukuka aykırı olacaktır. Burada ikinci tebligatın mernis adresine yapılmış olması da sonucu değiştirmeyecektir. Çünkü muhatabın bildirdiği adrese tebligat çıkarılmadığı sürece, mernis adresine tebligat yapılması geçerli kabul edilemeyecektir.[26]

Burada tebligatın aşamalarına dikkat etmek gerekir. Bu nedenle, tebligat aşamaları atlanarak yapılan tebligat hukuka aykırı olacaktır.

(Bu köşe yazısı, sayın Dr. Suat ÇALIŞKAN tarafından www.hukukihaber.net sitesinde yayınlanması için kaleme alınmıştır. Kaynak gösterilse dahi köşe yazısının tamamı özel izin alınmadan kullanılamaz. Ancak alıntılanan köşe yazısının bir bölümü, aktif link verilerek kullanılabilir. Yazarı ve kaynağı gösterilmeden kısmen ya da tamamen yayınlanması şahsi haklara ve fikri haklara aykırılık teşkil eder.)