AYM'nin 2019/31845 başvuru numaralı kararı

I. BAŞVURUNUN ÖZETİ

1. Başvuru, askerî okulda öğrenime devam edilirken okuldan ilişik kesilerek başka okula nakledilme üzerine açılan davanın incelenmeksizin reddedilmesi nedeniyle adil yargılanma hakkının ihlal edildiği iddiasına ilişkindir.

2. Başvurucu; Ölçme, Seçme ve Yerleştirme Merkezi (ÖSYM) tarafından 19/4/2015 tarihinde yapılan sınavı kazanarak Işıklar Askeri Hava Lisesinden eğitimine başlamıştır. Başvurucu 2015 -2016 eğitim ve öğretim yılında 9. sınıfı tamamlamıştır.

3. 15 Temmuz 2016 tarihinde yaşanan darbe teşebbüsünün ardından çıkarılan 25/7/2016 tarihli ve 669 sayılı Olağanüstü Hal Kapsamında Bazı Tedbirler Alınması ve Millî Savunma Üniversitesi Kurulması ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Hükmünde Kararname'nin (669 sayılı KHK) 104. maddesinde harp akademilerinin, askerî liselerin ve astsubay hazırlama okullarının kapatılmasına ilişkin düzenleme yapılmıştır. Mezkûr KHK'nın 105. maddesi uyarınca askerî okullarda öğrenimine devam eden öğrenciler durumlarına uygun okula nakledilecektir. Bu kapsamda başvurucunun Işıklar Askerî Hava Lisesinden 1/8/2016 tarihinde tasdikname verilerek okulla ilişiğinin kesildiği anlaşılmaktadır.

4. Başvurucu, askerî okulların kapatılması ve başka bir okula nakledilmesine ilişkin işlemin iptali talebiyle dava açmıştır.

5. Ankara 4. İdare Mahkemesi davanın incelenmeksizin reddine karar vermiştir. Kararda; askerî okulların doğrudan kanun niteliği taşıyan bir hukukî düzenleme ile kapatıldığı, idareye başka bir değerlendirme yapma yahut başka yönde işlem kurma olanağı tanınmadığı, idari davaya konu olabilecek bir işlemin varlığından söz etme olanağı bulunmadığı, okulun kapatılması sonucunda doğduğu öne sürülen işlemin esasının incelenemeyeceği belirtilmiştir. Karar kanun yolu incelemesinden geçerek kesinleşmiştir.

6. Başvurucu, nihai hükmü 15/8/2019 tarihinde öğrendikten sonra 16/9/2019 tarihinde bireysel başvuruda bulunmuştur.

7. Komisyon, kısmi kabul edilemezlik kararıyla başvurucunun mahkemeye erişim hakkına ilişkin iddiasının kabul edilebilirlik ve esas incelemesinin Bölüm tarafından yapılmasına karar vermiştir. Başvuru belgelerinin bir örneği bilgi için Adalet Bakanlığına gönderilmiştir.

II. DEĞERLENDİRME

8. Ödeme gücünden yoksun olduğu anlaşılan başvurucuların adli yardım taleplerinin kabulüne karar verilmesi gerekir.

9. Başvurucu; eğitim aldığı askerî okulla ilişiği kesilmesi nedeniyle bedensel ve psikolojik zarara uğradığını, işleme karşı doğrudan başvuracağı bir yolun bulunmaması nedeniyle adil yargılanma hakkının ihlal edildiğini ileri sürmüştür. Başvurucu ayrıca; maddi ve manevi varlığın korunması, yaşam, mülkiyet ve etkili başvuru haklarıyla eşitlik ilkesinin ihlal edildiğini iddia etmiştir.

10. Bakanlık görüşünde, başvurucunun temel hak ve hürriyetlerinin ihlal edilip edilmediği konusunda yapılacak incelemede Anayasa ve ilgili mevzuat hükümleri ile somut olayın kendine özgü koşullarının dikkate alınması gerektiği belirtilmiştir.

11. Anayasa Mahkemesinin İhsan Korkmaz (B. No: 2019/15190, 2/4/2024) kararına konu olayda, başvurucu 2014-2015 eğitim öğretim döneminde Deniz Harp Okulunda eğitimine başlamıştır. Başvurucu, dört yıllık okulunun üçüncü sınıfına geçmişken 669 sayılı KHK uyarınca askerî okulların kapatılması üzerine başvurucunun okulla ilişiği kesilmiştir. Başvurucu durumuna uygun başka bir okula nakledilmiştir. Başvurucu, askerî öğrencilikten çıkarılma işleminin ve dayanağı 669 sayılı KHK maddelerinin iptali talebiyle açtığı davanın incelenmeksizin reddedilmesi üzerine kamu hizmetine girme, mülkiyet, adil yargılanma ve etkili başvuru haklarının ihlal edildiği iddialarıyla bireysel başvuru yapmıştır (İhsan Korkmaz, § 31).

12. Anayasa Mahkemesi İhsan Korkmaz kararında, başvurucunun tüm ihlal iddialarının Anayasa'nın 36. maddesinde güvence altına alınan adil yargılanma hakkı yönünden incelenmesi gerektiği değerlendirilmiş (İhsan Korkmaz, § 36) ve başvurunun konu bakımından yetkisizlik nedeniyle kabul edilemez olduğu sonucuna ulaşmıştır. Kararın gerekçesinde, darbe girişimi sonrasında askerî eğitimin düzenlenmesinde, askerî okulların kapatılmasında ve ara sınıftaki öğrencilerin başka okullara nakledilmesinde kamu hukukunun ağır bastığı, bu bağlamda askerî öğrencilik statüsünün korunmasının Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'nin 6. maddesinin medeni yönünün kapsamı dışında kaldığı, anılan statünün korunmasının medeni bir hak olmadığı belirtilmiştir( İhsan Korkmaz, §§ 47-49).

13. Somut olayda bireysel başvuruya konu davanın açılmasına sebep olan olgu 15 Temmuz darbe girişimi sonrasında çıkarılan 669 sayılı KHK ile askerî okulların kapatılması üzerine -başvurucunun da aralarında bulunduğu- ara sınıflarda öğrenimine devam eden tüm öğrencilerin durumlarına uygun okullara nakledilmesidir. Başvurucunun tüm ihlal iddialarının İhsan Korkmaz kararında olduğu gibi adil yargılanma hakkı yönünden incelenmesi gerektiği değerlendirilmiştir. Askerî öğrencilik statüsünün korunması amacıyla yapılan somut başvuruda İhsan Korkmaz kararından ayrılmayı gerektiren bir durum bulunmamaktadır.

14. Açıklanan gerekçelerle başvurunun diğer kabul edilebilirlik şartları yönünden incelenmeksizin konu bakımından yetkisizlik nedeniyle kabul edilemez olduğuna karar verilmesi gerekir.

III. HÜKÜM

Açıklanan gerekçelerle;

A. Başvurucunun adli yardım talebinin KABULÜNE,

B. Başvurunun konu bakımından yetkisizlik nedeniyle KABUL EDİLEMEZ OLDUĞUNA,

C. 12/1/2011 tarihli ve 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 339. maddesinin (2) numaralı fıkrası uyarınca tahsil edilmesi mağduriyete neden olacağından adli yardım talebi kabul edilen başvurucunun yargılama giderlerini ödemekten TAMAMEN MUAF TUTULMASINA 2/10/2024tarihinde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.