4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun’un 4. maddesinde; belirli bir mal veya hizmet piyasasında doğrudan veya dolaylı olarak, rekabeti sınırlama taşıyan veya bu etkiyi doğuran yahut doğurabilecek nitelikte olan teşebbüsler arası anlaşmaların, uyumlu eylemlerin ve teşebbüs birliklerinin bu doğrultudaki karar ve eylemlerinin hukuka aykırı ve yasak olduğu hükme bağlanmıştır. Maddenin ikinci fıkrasında bu hallere örnekler sayılarak, a bendinde; “mal veya hizmetlerin alım ya da satım fiyatının, fiyatı oluşturan maliyet, kâr gibi unsurlar ile her türlü alım yahut satım şartlarının tespit edilmesi” nin Kanun’un 4. maddesindeki yasak kapsamında olduğu belirtilmiştir. Buna göre, yeniden satış fiyatının tespit edilmesi, 4054 sayılı Kanun’un 4. maddesi kapsamında yasaktır.

4054 sayılı Kanun’un 4. maddesinin temel amacı, Kurul kararlarında ifadesini bulduğu üzere; “her bir teşebbüsün kendi ticari politikalarını ve piyasadaki faaliyetlerini tek başına, diğer teşebbüslerden bağımsız olarak belirlemesini sağlamak”tır.[1] Yeniden satış fiyatının belirlenmesine ilişkin çok sayıda dosyada, Rekabet Kurulu tarafından; yeniden satış fiyatının tespitinin, “amaç yönünden rekabeti kısıtlayıcı” nitelikte olduğu belirtilmiş ve yeniden satış fiyatının sağlayıcı tarafından tespitinin, piyasada etki doğurup doğurmamasına bakılmaksızın amaç yönünden rekabet ihlali olduğu değerlendirmesi yapılmıştır.[2]

Rekabet Kurulu tarafından 29.03.2018 tarihinde kabul edilen “Dikey Anlaşmalara İlişkin Kılavuz”da (Kılavuz) da alıcının sabit veya asgari satış fiyatının belirlenmesinin kesinlikle yasak olduğu ifade edilmiş olup bununla birlikte, Kılavuz’da sabit veya asgari satış fiyatına dönüşmemesi kaydıyla sağlayıcının, alıcının azami satış fiyatını belirlemesi veya alıcıya satış fiyatını tavsiye etmesinin mümkün olduğu ifade edilmiştir. Ancak alıcıya bildirilen azami veya tavsiye nitelikteki satış fiyatının asgari veya sabit fiyata dönüşmemesi bakımından, söz konusu fiyatların azami veya tavsiye niteliğinde olduğunun yayınlanan fiyat listelerinde ya da ürünün üzerinde açıkça belirtilmesi şarttır. [3]

Sağlayıcılar akdettikleri dikey anlaşmalara açık hüküm koyarak alıcının yeniden satış fiyatını doğrudan tespit edebilecekleri gibi dolaylı yollarla da söz konusu ihlali gerçekleştirebilirler. Buna örnek olarak; alıcının kâr marjının belirlenmesi, tavsiye fiyat niteliğinde ilan edilen bir fiyat seviyesinden alıcının uygulayabileceği indirim oranının en üst seviyesinin belirlenmesi, alıcıya tavsiye edilen fiyatlara uyduğu oranda ilave indirimler uygulanması ya da bu fiyatlara uymaması durumunda teslimatların geciktirilmesi, askıya alınması veya anlaşmanın sona erdirilmesi şeklinde alıcının tehdit edilmesi ya da fiilen bu tür cezai yaptırımların uygulanması, yöntemleri gösterilebilir. Bu gibi yeniden satış fiyatının dolaylı yoldan belirlenmesi uygulamaları da Kanun’un 4. maddesi kapsamında ihlal teşkil etmektedir. [4]

Öte yandan Dikey Anlaşmalara İlişkin Kılavuz’da ifadesini bulduğu üzere; alıcıların uyguladığı fiyatların sağlayıcı tarafından izlenebildiği ve kontrol edilebildiği hallerde yeniden satış fiyatının belirlenmesine yönelik doğrudan veya dolaylı yöntemler daha etkili olmaktadır.  Bu kapsamda, tüm alıcılara yükümlülük getirilerek standart fiyat listelerinden farklı fiyatlardan satış yapan alıcıların rapor edilmesinin temini sağlayıcının pazarda uygulanan fiyatları kontrol etmesini kolaylaştıracaktır.[5]

Bu açıklamalar ışığında Rekabet Kurulu, 02.03.2023 tarihli ve 23-12/185-61 sayılı Kozmoklinik kararında, dosya kapsamındaki tek bir bulgudan hareketle; baskı ve teşvik sistemi kurularak, sağlayıcı tarafından yeniden satıcıların satış fiyatına müdahale edildiği ve bu eylemlerin 4054 sayılı Kanun'un 4. maddesine aykırılık teşkil ettiği sonucuna ulaşmış olup söz konusu teşebbüse idari para cezası uygulanmasına karar vermiştir. Zira dosyada yer alan bulguya göre, yeniden satıcıların Kozmoklinik’in belirlediği tavsiye fiyatlara belli bir oranda satış fiyatı belirlemesi durumunda satıştan oluşan kârlılık sebebiyle yeniden satıcının yıl sonu priminin tamamına hak kazanacağı, uymaması durumunda ise satıştan oluşması beklenen kârlılığın çıkmaması sebebiyle kazanılan yıl sonu primi tutarından belli bir oranda kesinti yapılacağı belirtilmektedir. Dolayısıyla yeniden satış fiyatından belli bir orana kadar olan fiyat sapmalarının Kozmoklinik tarafından görmezden gelinebildiği ancak daha fazla sapma olması durumunda yıl sonu priminden belli bir oranda kesinti yapıldığı bu sistemde, sağlayıcı tarafından yeniden satıcıların satış fiyatına müdahale edilmekte, yeniden satış fiyatının belirlenmesi eylemleri pekiştirilmektedir. Kurul tarafından söz konusu teşebbüsün yeniden satıcılarının satış fiyatının tespit edilmesine yönelik davranışlarının 4054 sayılı Kanun’un 4. maddesini ihlal ettiğine karar verilerek, soruşturmanın uzlaşma ile neticelenmesi dolayısıyla teşebbüse verilecek idari para cezasında %25 oranında indirim uygulanmıştır.  

Sonuç

Dikey bir ilişkide, satıcının alıcının sabit veya asgari satış fiyatını belirlemesi, 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun’un 4. maddesi kapsamında yasaktır. Bununla birlikte, sağlayıcının sabit veya asgari satış fiyatına dönüşmemesi koşuluyla alıcının azami satış fiyatını belirlemesi ya da alıcıya satış fiyatını tavsiye etmesi mümkündür. Ancak bu durumda, söz konusu fiyatların azami veya tavsiye niteliğinde olduğunun yayınlanan fiyat listelerinde ya da ürünün üzerinde açıkça belirtilmesi gerekmektedir.

Tavsiye fiyat niteliğinde ilan edilen bir fiyat seviyesinden alıcının uygulayabileceği indirim oranının en üst seviyesinin belirlenmesi, alıcıya tavsiye edilen fiyatlara uyduğu oranda ilave indirimler uygulanması ya da bu fiyatlara uymaması durumunda teslimatların geciktirilmesi, askıya alınması veya anlaşmanın sona erdirilmesi şeklinde alıcının tehdit edilmesi ya da fiilen bu tür cezai yaptırımların uygulanması şeklindeki yöntemler de yeniden satış fiyatının dolaylı yoldan belirlenmesi anlamına gelmekte olup, 4054 sayılı Kanun’un 4. maddesi kapsamında ihlal teşkil etmektedir.

----------------

[1] Rekabet Kurulu’nun 02.03.2023 tarihli, 23-12/185-61 sayılı kararı.

[2] Rekabet Kurulu’nun 22.11.2018 tarih ve 18-44/703-345 sayılı, 10.01.2019 tarih ve 19-03/23-10 sayılı, 26.03.2020 tarih ve 20-16/232-113 sayılı, 04.03.2021 tarih ve 21-11/154-63 sayılı kararları.

[3] Dikey Anlaşmalara İlişkin Kılavuz, s. 8.

[4] Dikey Anlaşmalara İlişkin Kılavuz, s. 8.

[5] Dikey Anlaşmalara İlişkin Kılavuz, s. 8.