Uluslararası tır şoförlerinin çalışma sistemi çalışılan işverenliğe göre değişiklik göstermektedir. Kimi işverenlik uygulamalarında işçi, salt prim üzerine çalışabildiği gibi kimisinde ise sabit maaş ile çalışabilmektedir. Ancak genel olarak uluslararası tır şoförlerinin aylık kazançları sabit maaş + yolluk/sefer/harcırah adı altında birtakım ek ödemeler şeklindedir. Yazımızda ele alacağımız husus doktrin ve Yargıtay içtihatlarında tartışmalı olan kıdem tazminatı hesabında esaslı unsurların neler olduğu üzerinde durulacaktır.
İş kanunu m.32’ye göre genel anlamda ücret bir kimseye bir iş karşılığında işveren veya üçüncü kişiler tarafından sağlanan ve para ile ödenen tutardır. Geniş anlamda ücret ise asıl ücretin yanında işçiye prim, sosyal yardım, yüzde gibi para veya para ile ölçülebilen yararların eklendiği ücrettir. Geniş anlamda ücrete uygulamada giydirilmiş ücret denir. 1475 sayılı mülga İş kanunu m.14 giydirilmiş ücret üzerinden kıdem tazminatı yapılmasını öngörür. Anılan ek ödemelerin giydirilmiş ücret adı altında değerlendirilmesi için işveren tarafından işçiye düzenli, sabit olarak ödenmesi gerekmektedir.
Uygulamada özellikle tartışmalı olan konu, tır şoförlerine, her sefere çıktıklarında ödenen paranın harcırah/yolluk ve/veya prim/ücret niteliklerinden hangisine girdiği noktasında toplanmaktadır. Bir görüşe göre yapılan ek ödemeler maaşın asli unsuru olarak kabul edilmekte, diğer görüşe göre ise yapılan ek ödemeler işçinin görevi sırasında doğan ihtiyaçlarının karşılanması için verildiğine ilişkindir. Buna göre yapılan ek ödemeler maaşın asli unsuru olarak değerlendirildiğinde İş Kanunu m.14 uyarınca giydirilmiş ücret üzerinden kıdem tazminatı hesabı yapılacaktır. Öte yandan yapılan ek ödemeler harcırah/yolluk üzerinden değerlendirildiğinde 5510 sayılı Kanun m.80/b hükmünce kıdem tazminatı hesabında dikkate alınmayacaktır.
Maaşın ücret miktarına ilişkin ispat yükü işçi üzerindedir. İşçi bu hususu tanık, emsal ücret araştırması, ücret bordrosu, banka kayıtları, iş sözleşmesi gibi her türlü delille ispat edebilecektir. Dolayısıyla işçi , işveren tarafından verilen harcırahı şayet sefer esnasında yakıt, yemek, geçiş ücretleri gibi zorunlu giderler için harcıyorsa bunu belgelendirebilmelidir. Belgelendirilen ücretten geriye kalan miktarın işçiye ait olup olmadığı belirlenmeli ve kıdem tazminatı hesabında dikkate alınmalıdır. Anılan tartışmalar muvacehesinde işyeri uygulamaları her somut olay ve dosyada bulunan mevcut delil durumuna göre incelenerek kıdem tazminatına esas maaş unsurunun içeriğinin belirlenmesi önem arz etmektedir.
