Öncelikle belirtmek gerekir ki UEFA, üye federasyonlar ve kulüpler için kusursuz sorumluluk hali öngörmüştür. Buna göre üye federasyon veya kulüp; üyeleri, futbolcuları, yetkilileri, taraftarları ya da kendileri adına faaliyet gösteren herhangi bir kişinin, UEFA Statü ve talimatlarında belirtilen davranış kurallarını ihlal etmesinden sorumludur ve bu sebeple federasyon veya kulüp cezalandırılabilir[1]. Kaldı ki disiplin kurulları ihlal nedeniyle oluşan zararların karşılanması amacıyla tazminata da hükmedebilir[2]. Bu tür ihlallere en büyük örnek UEFA Disiplin Talimatı’nın 16. maddesinde “UEFA Turnuva Maçlarında Düzen ve Güvenlik” başlığı altında düzenlenmiştir. Buna göre ev sahibi kulüpler maç öncesinde, esnasında ve sonrasında, maç oynanan alanın içinde ve dışında düzeni sağlamakla mükelleftir. İlgili kulüp veya ulusal federasyonlar maç organizasyonuna ilişkin hiçbir kusuru olmadığını kanıtlayabilse de taraftarlarının; futbol sahasını işgal etmesi, maçta bulunan diğer kişilerin fiziksel bütünlüğünü bozma potansiyeli olan veya maçın oynanmasını engelleyecek yabancı cisimlerin atılması, havai fişekler veya diğer yanıcı nesnelerin kullanılması, sportmenliğe aykırı politik ideolojik veya dini veya saldırgan ifadeler içeren pankart gibi araçların kullanılması, hasar verici eylemler, milli marşlar okunurken rahatsız edilici eylemlerde bulunmak saygısızlık yapmak gibi eylerimden kusursuz sorumludurlar, kurtuluş beyinnesi getiremezler[3].
UEFA’nın koyduğu kesin kural gereğince; ev sahibi kulübün, her türlü güvenlik önlemlerini almak zorunda olduğu ve herhangi bir seyirci olayında birinci derece sorumlu tutulduğu, seyircilerin tüm eylemlerinin sahada oynanan maçla iç içe olduğu ve kaynağını sahada oynanan maçtan aldığını, bu sebeple seyircinin, teknik adamın veya herhangi bir kulüp sorumlusunun yaptığı eylemlerden o kulübün sorumlu tutulmasının futbolun doğasına uygun olduğu ifade edilmiştir[4]. Kulüplere veya ulusal federasyonlara, kurtuluş kanıtı getirme veya gereken özeni gösterdiğini ispat etme imkânı tanınmamaktadır[5].
Kulüp veya ulusal federasyon sahanın içinin, dışının ve çevresinin düzen ve disiplininden sorumludur. Kulüplere veya ulusal federasyonlara disiplini sağlama görevi verilmiştir. Bu görevin yerine getirilmesinde bir eksiklik veya ihmal bulunuyorsa ilgili kulübe veya ulusal federasyona disiplin yaptırımı uygulanmasında hukuka aykırılık bulunmamaktadır. Bu sebeple kulüpler veya ulusal federasyonlar bir başkasının işlediği fiilden değil, kendi fiilleri (gereken özeni göstermemek, gereken tedbirler almamak) sebebiyle disiplin cezasına çarptırılmaktadır[6].
Öte yandan taraftarca futbol sahasının işgal edilmesi veya sportmenliğe aykırı ideolojik, dini veya saldırgan ifadeler içeren pankartlar açılması halinde, ev sahibi kulüp veya ulusal federasyon derhal müdahalede bulunması, yetkili disiplin kurulu tarafından hafifletici neden olarak değerlendirilir[7].
A. Disiplin İhlalleri
UEFA Disiplin Talimatı’nın 11 ile 16. maddeleri arasında disipline aykırı eylemlerin ne tür eylemler olduğu düzenlenmiştir.
Talimatın 11. maddesinde belirtildiği üzere; her türlü rüşvet ve yolsuzluk eylemlerini gerçekleştirmek veya teşebbüs etmek, tahrik edici davranışlarda bulunmak, spor müsabakalarını sportmence olmayan eylemlere araç eden, davranışlarıyla futbolu ve UEFA’yı itibarsızlaştıran, UEFA karar ve talimatlarına veya UEFA’nın taraf olduğu CAS kararlarına uymayan, müsabaka görevlilerinin talimatlarına uymayan, müsabakaya geciken veya kusurlu bir şekilde hazır olmayan veya müsabakanın başlamasını geciktiren, kusuruyla müsanakanın kesintiye uğramasına ya da tatil edilmesine neden olan, müsabakaya kayılamayacak bir futbolcunun ismini müsabaka isim listesine yazan kimseler başlıca genel davranış kurallarını ihlal etmiş olur[8]. Bu ihlalleri gerçekleştiren kimseler talimat doğrultusunda disiplin cezası ile cezalandırılır[9].
Talimat ile üzerinde UEFA’nın yargı yetkisi olan gerçek ve tüzel kişiler bakımından her türlü müsabaka ve turnuvaların güvenliğini ihlal edici eylemlerden kaçınmak gerektiği belirtilmiş olmakla; kendisine veya üçüncü bir kişiye menfaat sağlamak amacıyla müsabaka sürecine veya sonucuna veya turnuva sürcecine veya sonucuna etki usulsüz bir etki yaratacak şekilde hareket eden, müsabakalara ilişkin olarak bahis organize eden ve bu yolla gelir elde eden, konumunu kullanarak elde ettiği bilgileri kullanarak başkalarına veren ve müsabaka ve turnuva güvenliğine zarar veren, müsabaka ve turnuva güvenliğini ihlal edici davranışları görüp öğrenip gönüllü olarak UEFA’yı haberdar etmeyen, davranışlar yasaklanmıştır[10].
Futbolcuların doping kullanması da UEFA Disiplin Talimatı ve UEFA Dopingle Mücadele Talimatı ile yasaklanmıştır.
Bir futbol karşışamasının hiç gerçekleştirilememesi veya yarıda kesilip tam olarak oynamaması, disiplin cezası nedeniyle yasaklı olan bir futbolcunun maça katılması, ilgili turnuva kuralları gereğince maça katılma hakkı olmayan futbolcunun oyuna dahil olması halinde -karşı takımın itiraz etmesi şartıyla- sorumlu üye federasyon veya kulüp hükmen mağlup sayılır[11].
UEFA yargı yetkisi kapsamına giren herhangi bir süjenin, bir kişinin veya bir toplumun renk, ırk, din ya da etnik köken dahil olmak üzere, insanlık onurunu zedelemesi halinde en az 10 maç veya belirlenen zaman dilimi boyunca men cezası alır ve niteliği itibari ile uygun düşen diğer cezalar da uygulanabilir[12]. Bahsi geçen davranışların üye federasyon veya kulübün taraftarları tarafından işlenmesi halinde sorumlu üye federasyon ya da kulüp en az sahasının kısmen kapatılması cezası alır[13]. Somut olayın şartlarına göre ek olarak bir veya daha fazla maçın seyircisiz oynanması, sahanın kapatılması, maçın hükmen mağlubiyet ile sonuçlandırılması, puan silme cezası veya turnuvadan diskalifiye edilme cezasına da hükmedilebilir[14]. Irkçı davranışlar sebebiyle hakem tarafından maç tatil edilirse, maçın hükmen mağlubiyetle sonuçlandırılmasına karar verilebilir[15]. Irkçılığa ilişkin ihlalin tekerrürü halinde ikinci ihlalde bir maçın seyircisiz oynanması ve 50.000 Euro para cezası ile cezalandırılmasına, takip eden her ihlalde ise birden fazla maçın seyircisiz oynanması, sahanın kapatılması, maçın hükmen mağlubiyet ile neticelendirilmesi, puan silme ve/veya turnuvadan diskalifiye cezaları uygulanabilir[16].
Görüldüğü üzere bu tür davranışlar bakımından sadece uyarma veya kınama cezası ile yetinilmesine olanak yoktur. Irkçlılık nitelikli davranışlar için UEFA Disiplin Talimatı’nda uygunabilecek cezalar asgari ve spesifik olarak belirtilmiş olmakla, disiplin kurulunun takdir yetkisi ile daha hafif bir ceza verilmesinin önüne geçilmiştir. Tüm bu hususlar UEFA’nın bu konuda ne kadar hassas olduğunu göstermektedir.
Talimatta ne kadar sürelik bir zaman dilimi içerisinde ihlal teşkil eden fiilin tekerrür kapsamında olacağı belirtilmiş olup; iki maça kadar men cezasına hükmedilmiş olunması halinde ilk ihlalden itibaren bir yıl, ilk ihlalin maç sonucunu etkilemeye yönelik veya yolsuzluğa ilişkin olması halinde ilk ihlalden itibaren on yıl, ilk ihlalin UEFA turnuva maçlarındaki düzen ve güvenliğin ihlaline ilişkin olması halinde ilk ihlalden itibaren iki yıl, diğer hallderde ilk ihlalden itibaren üç yıl içinde aynı veya benzer ihlal nitelikli eylemin gerçekleştirilmesi halinde tekerrür olduğu kabul edilecektir[17].
B. Etik İhlaller
Tüm üye federasyonlar, üye federasyonların yetkilileri, maç görevlileri, bir görevi yerine getirmek üzere UEFA tarafından seçilmiş, atanmış veya onaylanmış kişiler bakımından, etik ihlaller meydana gelmesi halinde, UEFA disiplin kurulları münhasıran yetkilidir. Bu kapsamdaki kişilerin görev ve yükümlülüklerinin farkında olarak sorumlu, dürüst, sportmence hareket etmesi ve etik olmayan davranışları gecikmeksizin UEFA’ya bildirmesi beklenir. Bu itibarla, bu kişiler; kişisel fayda, finansal kazanç, ailesi veya tanıdıklarına çıkar sağlamak gibi her türlü çıkar çatışmasından kaçınmalı ve bu gibi çıkar çatışmaları doğması durumunda derhal UEFA’ya bildirmeli ve görevini yerine getirmekten kaçınmalıdır[18].
Bu kapsamdaki kişiler yalnızca makul derecede hediyeleri kabul edebilirler[19]. Maddi olarak yüksek değere sahip hediyeler ilgili kişinin, hediye veren kişiye karşı bir borç altında hissetmesine neden olacaktır, bu sebeple UEFA bu kişilere verilebilecek hediyelerin maddi değeri yüksek hediyeler olmasından ziyade manevi değeri olan, sembolik ve geleneksel nitelikteki (Örneğin; imzalı forma, futbol topu vb.) hediyeler olmasını istemiştir.
Bu kapsamdaki kişiler UEFA bünyesindeki görevleri süresince edindikleri gizli bilgileri, görevleri sona ermiş olsa dahi, görevlerini kötüye kullnarak, UEFA’ya karşı görev ve sorumluluklarıyla bağdaşmayan bir şekilde, kişisel çıkar elde etme veya üçüncü bir kişiye çıkar sağlamak amacıyla veya başkaca herhangi bir yasadışı amaçla kullanamaz[20].
Bu kapsamdaki kişiler ticari hayatına ilişkin olsun veya olmasın parasal ya da başkaca herhangi bir menfaati, UEFA’nın; karar verme sürecini etkilemek, faaliyet veya görevlerine aykırı olarak hareket edilmesi amacıyla bir şeyi icra etmek veya görmezden gelmek amacıyla dolaylı veya doğrudan kabul, teklif ya da taahüt edemez[21]. Kendilerine böyle bir teklif ile gelinen bu kapsamdaki kişiler, durumu derhal UEFA’ya bildirmekle mükelleftir.
------------------------
[1] UEFA Disiplin Talimatı m. 8: “A member association or club that is bound by a rule of conduct laid down in UEFA’s Statutes or regulations may be subject to disciplinary measures and directives if such a rule is violated as a result of the conduct of one of its members, players, officials or supporters or any other person exercising a function on behalf of the member association or club concerned, even if the member association or the club concerned can prove the absence of any fault or negligence.”
[2] UEFA Disiplin Talimatı m. 7/3: “The disciplinary bodies may also award compensation for damage where a member association or club is liable for that damage on the basis of Article 8 or 16.”
[3] UEFA Disiplin Talimatı m. 16/2: “However, all associations and clubs are liable for the following inappropriate behaviour on the part of their supporters and may be subject to disciplinary measures and directives even if they can prove the absence of any negligence in relation to the organisation of the match: the invasion of the field of play, the throwing of objects potentially endangering the physical integrity of others present at the match or impacting the orderly running of the match, the lighting of fireworks or any other objects, the use of laser pointers or similar electronic devices, the use of gestures, words, objects or any other means to transmit a provocative message that is not fit for a sports event, particularly provocative messages that are of a political, ideological, religious or offensive nature, acts of damage, causing a disturbance during national anthems, any other lack of order or discipline observed inside or around the stadium.”
[4] Y. Selim SARIİBRAHİMOĞLU / Mehmet Ali BAKANAY / Tarık TEKİN, Spor Hukuku, Ankara 2002, s. 38.
[5] Bir örnek üzerinden disiplin yargılamasında kurtuluş kanıtını inceleyecek olursak: 30 Kasım 2006 tarihinde AC Nancy – Feyenoord arasında oynanan maçta bazı seyirci olayları çıkmış ve Feyenerod Kulübüne ceza verilmiştir. Olay şöyle gerçekleşmiştir: Karşılaşma öncesinde misafir kulüp olan Feyenoord Kulübü tarafından, ev sahibi AC Nancy kulübü biletsiz gelen Hollanda vatandaşlarına son dakika bilet satılmaması konusunda uyarılmıştır. Stat önünde bulunan bir kısım biletsiz taraftar maç sırasında taşkınlık çıkarmıştır. Stadın önündeki bu taraftarlar, polisler tarafından daha iyi kontrol altında tutulabilecekleri düşüncesiyle, stadyumda iki kulüp taraftarları arasındaki boş seyircisiz tampon bölgeye alınmışlardır. Maçta AC Nancy üstünlüğü sürerken Feyenoord taraftarlarının bulunduğu bölümden sahaya sandalye ve sis bombaları atılmış ve çıkan olaylar nedeniyle Feyenoord kulubüne UEFA Disiplin Kurulu tarafından ceza verilmiştir. Kendisine ceza verilen Feyenoord kulübü CAS’a başvurmuştur. Davacı, Fransız polislerinin davranışlarını ve karşılaşmadan kısa bir süre önce ev sahibi kulüp tarafından bilet satışı yapılmasını eleştirerek, stadyumda olayları başlatan holiganların Feyenoord taraftarı olarak kabul edilmemesi gerektiğini, çünkü onların seyahatlerinin ve bilet satışlarının kulübün kontrolü altında yapılmadığını ve fanatiklerin Feyenoord formaları giymediğini ileri sürmüştür. Bunun dışında, UEFA Temyiz Kurulu tarafından hükme bağlanan yaptırımın, meydana gelen olaylara göre orantısız şekilde ağır olduğunu belirtmiştir. CAS, sorumluluğun doğması için, zarar ile zararın doğumuna sebep olan olay arasında nedensellik bağı bulunmasını yeterli görmüştür. Davacının kendisinden beklenen özeni göstermediğini veya gösterseydi bile sonucun değişmeyeceği şeklinde bir kurutuluş kanıtı getirmeye yönelik itirazları ve iddiaları dikkate alınmamıştır. Bkz. Şeref ERTAŞ/ Hasan PETEK, Spor Hukuku, Yetkin Yayınları, 1. Basım, Ankara 2017, s. 332-345.
[6] ERTAŞ/ PETEK, s. 345.
[7] UEFA Disiplin Talimatı m. 23/3: “Disciplinary measures can be reduced or increased by the competent disciplinary body on the basis of the circumstances of the specific case. In the case of offences related to Article 16(2)(a) and (e), the competent disciplinary body may take into consideration the immediate reaction of the host club or national association as a mitigating circumstance.”
[8] UEFA Disiplin Talimatı m. 11/2: “For example, a breach of these principles is committed by anyone: who engages in or attempts to engage in fraud, active or passive bribery and/or corruption, whose conduct is insulting or otherwise violates the basic rules of decent conduct, who uses sporting events for manifestations of a non-sporting nature, whose conduct brings the sport of football, and UEFA in particular, into disrepute, who does not abide by decisions or directives of the UEFA Organs for the Administration of Justice, or decisions of the Court of Arbitration for Sport involving UEFA as a party or between at least two UEFA members associations, who does not comply with instructions given by match officials, who does not pay for tickets received from another club or national association, who culpably reports late – or not at all – for a match, or is responsible for a late kick-off, who culpably causes a match to be interrupted or abandoned, or is responsible for its interruption or abandonment, who enters a player on a match sheet who is not eligible to play.”
[9] UEFA Disiplin Talimatı m. 11/3: “Breaches of the above-mentioned principles and rules are punished by means of disciplinary measures.”
[10] UEFA Disiplin Talimatı m.12/2: “The integrity of matches and competitions is violated, for example, by anyone: who acts in a manner that is likely to exert an unlawful or undue influence on the course and/or result of a match or competition with a view to gaining an advantage for himself or a third party, who participates directly or indirectly in betting or similar activities relating to competition matches or who has a direct or indirect financial interest in such Activities, who uses or provides others with information which is not publicly available, which is obtained through his position in football, and damages or could damage the integrity of a match or competition, who does not immediately and voluntarily inform UEFA if approached in connection with activities aimed at influencing in an unlawful or undue manner the course and/or result of a match or competition, who does not immediately and voluntarily report to UEFA any behaviour he is aware of that may fall within the scope of this article.”
[11] UEFA Disiplin Talimatı m. 27/1,2,3: “If a match cannot take place or cannot be played in full, the member association or club responsible forfeits the match. A match is declared forfeit if a player who has been suspended following a disciplinary decision participates in the match. A match may be declared forfeit if a player who is ineligible under the regulations of the competition concerned participates in the match, as long as the opposing team files a protest.”
[12] UEFA Disiplin Talimatı m. 14/1: “Any person under the scope of Article 3 who insults the human dignity of a person or group of persons on whatever grounds, including skin colour, race, religion, ethnic origin, gender or sexual orientation, incurs a suspension lasting at least ten matches or a specified period of time, or any other appropriate sanction.”
[13] UEFA Disiplin Talimatı m. 14/2: “If one or more of a member association or club’s supporters engage in the behaviour described in paragraph 1, the member association or club responsible is punished with a minimum of a partial stadium closure.”
[14] UEFA Disiplin Talimatı m. 14/4: “If the circumstances of the case require it, the competent disciplinary body may impose additional disciplinary measures on the member association or club responsible, such as the playing of one or more matches behind closed doors, a stadium closure, the forfeiting of a match, the deduction of points and/or disqualification from the competition.”
[15] UEFA Disiplin Talimatı m. 14/5: “If the match is suspended by the referee because of racist and/or discriminatory conduct, the match may be declared forfeit.”
[16] UEFA Disiplin Talimatı m. 14/3: “The following disciplinary measures apply in the event of recidivism: a second offence is punished with one match played behind closed doors and a fine of € 50,000, any subsequent offence is punished with more than one match behind closed doors, a stadium closure, the forfeiting of a match, the deduction of points and/or disqualification from the competition.”
[17] UEFA Disiplin Talimatı m. 25/1: “Recidivism occurs if another offence of a similar nature is committed within: one year of the previous offence if that offence was punished with a suspension of up to two matches imposed on an individual, ten years of the previous offence if that offence was related to match-fixing, fraud, bribery or corruption, two years of the previous offence if that offence was related to order and security at UEFA competition matches, three years of the previous offence in all other cases.”
[18] UEFA Disiplin Talimatı m. 19: “All persons bound by these provisions shall avoid any situations that could result in a conflict of interest. Such a conflict may arise if persons bound by these provisions have, or appear to have, private or personal interests that detract from their ability to perform their duties without any undue influence. Private or personal interests may include, but are not limited to, personal benefits, financial gain or other motives to obtain favours for oneself, family, friends or others. All persons bound by these provisions have a responsibility to disclose any such conflicts of interest to UEFA without delay. All persons bound by these provisions shall abstain from performing their duties in cases of existing or potential conflicts of interest.”
[19] UEFA Disiplin Talimatı m. 20: “Persons bound by these provisions shall only offer, solicit or accept gifts or other benefits that cannot reasonably be considered as susceptible to influencing their behaviour, creating any form of obligation or resulting in any conflict of interest. Only gifts or benefits of a symbolic or traditional nature according to prevailing customs may be offered or accepted.”
[20] UEFA Disiplin Talimatı m. 18: “Persons bound by these provisions shall not use confidential information acquired in the course of their UEFA activities in order to obtain or attempt to obtain a personal advantage or for any other illegitimate purpose. This obligation survives the termination of any relationship pursuant to which a person is subject to this provision. Persons bound by these provisions shall not abuse their position in any way, in particular not to take advantage or seek to take advantage of their position for personal aims and/or gains in a manner that is inconsistent with their duties and responsibilities towards UEFA.”
[21] UEFA Disiplin Talimatı m. 21/1,2: “Persons bound by these provisions shall not directly or indirectly offer, promise, give, request, solicit, receive or accept any undue pecuniary or benefit of any kind with a view to influencing UEFA’s decision-making, whether in business related matters or in any other sphere commercial or otherwise. Persons bound by these provisions shall not offer, promise, give, request, solicit, receive or accept any undue pecuniary or other benefit in return for the execution or omission of an act related to their official UEFA activities or which is contrary to their duties.”
