Tutuklu ve hükümlülerin ziyaretine ilişkin usul ve esaslar; 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun m.83 ila 86 ve Hükümlü ve Tutukluların Ziyaret Edilmeleri Hakkında Yönetmelik hükümlerinde düzenlenmiştir. Yabancı tutukluların ve hükümlülerin ziyaretine dair uygulama şartları, İnfaz Kanunu m.84’de ve Yönetmelik m.27 ila 33’de yer almaktadır. Bu hükümlere göre;
1. Tutuklu ve hükümlü yabancı kural olarak;
- Vatandaşı olduğu devletin diplomatik temsilciliği veya konsolosluğu,
- Diplomatik temsilciliği veya konsolosluğu bulunmayan devletlerin vatandaşlığında veya mülteci veya vatansız ise, yararlarını koruyan devletin diplomatik temsilciliği veya bu gibi kimseleri koruma görevini üstlenmiş ulusal veya uluslararası kuruluşlar,
- Eşi, üçüncü dereceye kadar kan ve kayın hısımları ile vasisi veya kayyımı (eşi, anne, babası, büyükanne ve büyükbabası, çocuğu, torunu, kardeşi, gelini, damadı, kayınbiraderi, baldızı, yengesi, eniştesi, görümcesi, kayınvalidesi, kayınpederi, kayınvalidesinin annesi ve babası, kayınpederinin anne ve babası, eşinin başkasından olma çocuğu, büyükanne ve büyükbabasının anne ve babaları, torun çocuğu, kardeş çocuğu, eşi, amcası, halası, dayısı, teyzesi ve bunların eşleri ile vasisi ve kayyımı),
- Kuruma kabullerinde, zorunlu haller dışında bir daha değiştirilmemek üzere (ölüm, ağır hastalık, doğal afet, hükümlü ve tutuklunun nakli veya ziyaretçinin ziyaret olanağını ortadan kaldıracak yerleşim yeri değişikliği gibi zorunlu hallerde veya ziyaretçinin en son ziyarette bulunduğu tarihten itibaren altı ay içinde ziyarete gelmemesi halinde değiştirilebilmektedir), yukarıda belirtilenler dışında kalan ve yabancı tutuklunun veya hükümlünün ad ve adreslerini bildirdiği en fazla üç kişi,
Tarafından ziyaret edilebilir. Ayrıca; yabancı tutuklunun veya hükümlünün eşi, üçüncü dereceye kadar kan ve kayın hısımları ile vasisi veya kayyımı ile adını bildirdiği üç kişi dışında kalan diğer kişiler de, cumhuriyet başsavcılığı tarafından verilecek yazılı izin üzerine ziyaret edebilir.
Ceza infaz kurumu yönetimi; gerekli görülmesi halinde, tutuklu veya hükümlünün bildirdiği üç kişi arasında olan ziyaretçiler hakkında, ziyarette bulunmalarında sakınca bulunup bulunmadığı konusunda kolluk aracılığıyla araştırma yaptırır, sakıncalı görülenlere ziyaret izni verilmez ve yeni ziyaretçinin bildirilmesi istenir. Bu husus, gerek Türk vatandaşı ve gerekse yabancı olan her tutuklu ve hükümlü hakkında ortak uygulama olarak öngörülmüştür. Ancak bu uygulama zorunlu olmayıp, sadece ceza infaz kurumu yönetimi tarafından gerek görülmesi halinde başvurulabilecek bir yoldur. Bu kolluk araştırması ve sakınca olup olmadığının incelenmesi yöntemi; Yönetmelik m.9/2’nin üçüncü ve dördüncü cümleleri uyarınca, sadece tutuklu veya hükümlü tarafından adı bildirilen üç ziyaretçi yönünden geçerli olup, tutuklu veya hükümlünün yakınları yönünden tatbik edilemez. Bu durumun istisnası Yönetmelik m.9/3’de gösterilmiş olup; tutuklunun veya hükümlünün “yakını”, aynı ceza infaz kurumunda veya birden fazla kurumun bulunduğu bir yerleşkede farklı kurumda ise, görüşmeleri için cumhuriyet başsavcılığının yazılı izni gereklidir.
Hükümlü ve Tutukluların Ziyaret Edilmeleri Hakkında Yönetmelik m.27'de; yabancı uyrukluların, m.9'da sayılan kişiler tarafından ziyaret edilebileceği belirtilmiştir. Yönetmelik m.9'da; tutuklunun maddenin 1. fıkrasında sayılanlar dışında, üç ziyaretçinin adı ve soyadını bildirerek bunlarla da görüşebileceği, ancak cumhuriyet başsavcılıklarına başvurulması ve belgelerin cumhuriyet başsavcılığınca uygun görülmesi halinde görüşmenin gerçekleştirileceği düzenlenmiştir. Neticede; yabancı uyruklunun, Yönetmelik m.9/1'de sayılan aile fertleri dışında, Yönetmelik m.9/2 uyarınca adını ve soyadını bildirdiği üç kişi ile görüşmesinin, Türk vatandaşından yegane farkı, görüşme yapacak kişinin cumhuriyet başsavcılığından görüşme uygunluk belgesi almasıdır.
2. Yabancı uyruklu tutuklu ve hükümlünün, tutuklanmasına veya mahkumiyetine esas suçun niteliğine ve ziyaret edecek kişiye göre ziyaret prosedüründe farklı uygulamalar sözkonusu olabilmektedir:
a. Yabancı tutuklunun veya hükümlünün, tutuklanmasına veya mahkumiyetine esas olan suçu “terör veya örgütlü suç” ise, yakınları ile yapacağı görüş derhal Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüğü’ne bildirilir. Yönetmelik m.27/1’de öngörülen bu usul yönünden; Türk vatandaşı ve yabancı tutuklu veya hükümlü arasında tek fark, yabancı tutuklunun veya hükümlünün yakınları ile yapacağı görüşün Genel Müdürlüğe bildirilmesinden ibarettir. Bu bildirimin Genel Müdürlüğe yapılması yeterlidir.
b. Yabancı tutuklunun veya hükümlünün; yukarıda belirtilen yakınları ve adını bildirdiği üç kişi dışında kalan diğer kişiler tarafından ziyaret edilmesi, tutukluluğa veya mahkumiyete konu suçun niteliğine göre ikili ayırıma tabi tutulmuştur;
b.1. Yabancı tutuklu veya hükümlü, “adli suç” sebebiyle ceza infaz kurumunda bulunmakta ise, cumhuriyet başsavcılığının yazılı izni gereklidir.
b.2. Yabancı tutuklu veya hükümlü, “terör veya örgütlü suç” sebebiyle ceza infaz kurumunda bulunmakta ise, Adalet Bakanlığı’nın yazılı izni gereklidir.
Bu ayırım yönünden vurgulanması gereken en önemli husus; suç türüne göre gerek cumhuriyet başsavcılığının ve gerekse Adalet Bakanlığı’nın yazılı izninin zorunlu olduğu halin, yabancı tutuklunun veya hükümlünün İnfaz Kanunu m.83/1 ve Yönetmelik m.9/1’de sayılan “yakınları” ve yine İnfaz Kanunu m.83/1 ile Yönetmelik m.9/2’de sayılan “adı ve adresi bildirilen üç kişi” dışında kalan, yabancı tutuklunun veya hükümlünün mevzuatta sayılan yakınlarından birisi olmayan ve adı bildirilen üç kişi arasında da yer almayan diğer kişiler tarafından ziyaret edilmesi hali ile sınırlı olduğudur. Mevzuatta sayılan yakınları ile tutuklunun veya hükümlünün bildirdiği ve gerekli görülmesi halinde yaptırılan güvenlik incelemesinden geçen üç kişi yönünden yazılı izin zorunluluğu uygulanamaz. Tutuklunun veya hükümlünün ziyaretçi olarak adını, soyadını ve adresini verdiği üç kişinin Türk vatandaşı veya yabancı olmasının önemi bulunmamaktadır.
Yönetmelik m.27/3’de yer alan “Yukarıdaki fıkralar dışında kalan kişiler; adli suçlardan hükümlü veya tutuklu yabancı uyrukluları Cumhuriyet başsavcılığının, terör veya örgütlü suçlardan hükümlü veya tutuklu yabancı uyrukluları ise Bakanlığın yazılı izni ile ziyaret edebilir.” hükmünde geçen Bakanlığın yazılı izni şartı, tutuklunun yakınları ve bildirdiği üç ziyaretçi dışında kalan kişiler için geçerlidir. Yakınları ve bildirdiği üç kişi tarafından yapılacak ziyaretlerde; yabancı veya tutuklunun ceza infaz kurumunda bulunmasının sebebi olan suçun “adli suç” veya “terör veya örgütlü suç” olup olmadığına bakılmaksızın, Yönetmelik m.27/1’in ikinci cümlesi uyarınca, ziyarete esas bağı gösteren belgeler ile önceden cumhuriyet başsavcılıklarına başvurulması ve bu belgelerin cumhuriyet başsavcılıklarınca uygun görülmesi halinde, yabancı tutuklunun veya hükümlünün yakınları ve ziyaretçi olarak adını verdiği üç kişi tarafından ziyaret edilmesi mümkündür. Yabancı tutuklu veya hükümlü “terör veya örgütlü suç” sebebiyle ceza infaz kurumunda bulunmakta ise; yakınları ve bildirdiği üç kişi tarafından ziyaret edilebilmesi için, Adalet Bakanlığı’nın izninin alınması şeklinde bir şart öngörülmemiştir.
Prof. Dr. Ersan Şen
Av. Beyza Başer Berkün
(Bu köşe yazısı, sayın Prof. Dr. Ersan ŞEN tarafından www.hukukihaber.net sitesinde yayınlanması için kaleme alınmıştır. Kaynak gösterilse dahi köşe yazısının tamamı özel izin alınmadan kullanılamaz. Ancak alıntılanan köşe yazısının bir bölümü, aktif link verilerek kullanılabilir. Yazarı ve kaynağı gösterilmeden kısmen ya da tamamen yayınlanması şahsi haklara ve fikri haklara aykırılık teşkil eder.)
