Çevre ve Şehircilik Bakanlığınca çıkarılan yeni Otopark Yönetmeliği Resmi Gazetenin 22 Şubat 2018 günlü 30340 sayısında yayımlanmış olup 15 Eylül 2018 günü itibariyle de yürürlüğe girmiştir. Çalışmamızda, otopark sorununun çözümü için ciddi ve cesur adımların atıldığı bu yönetmeliği incelemeye çalışacağız.
OTOPARK YÖNETMELİĞİ'NİN TARİHÇESİ
Ülkemizde Otopark Yönetmeliği ilk defa 1/7/1993 tarihli ve 21624 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanarak yürülüğe girmiştir. 30/12/1993 tarihli ve 21804 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Otopark Yönetmeliği Hakkında Genel Tebliğ yürürlüğe girmiştir. İncelememizin kaynağı olan Çevre ve Şehircilik Bakanlığınca çıkarılan yeni Otopark Yönetmeliği ise Resmi Gazetenin 22 Şubat 2018 günlü 30340 sayısında yayımlanmıştır.
Bu yönetmelik ile 1993 yılından beri yürürlükte olan Otopark Yönetmeliği ve Tebliği de yürürlükten kaldırılmıştır.
YÖNETMELİĞİN YÜRÜRLÜK TARİHLERİNDEKİ DEĞİŞİMLER
22 Şubat 2018 de Resmi Gazetede yayımlanan Otopark Yönetmeliği’nin Yürürlük başlıklı 16. maddesinde, yönetmeliğin 1/6/2018 tarihinde yürürlüğe gireceği kararlaştırılmıştır.
Resmi gazetede yayımından itibaren 4 ay gibi bir süre sonra yürürlüğe girecek olması karşısında İnşaat sektöründen ve Belediyelerden gelen yürürlüğün ertelenmesine yönelik talep ve baskılar üzerine; 31 Mayıs 2018 günlü 30437 sayılı Resmi Gezete’de yayımlanan Otopark Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik ile yürürlük maddesindeki tarih 1/1/2019 olarak değiştirilmiş ve bu şekilde yürürlük 6 ay daha ileri atılmıştır.
Ancak Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemine geçilmesi ve yeni Bakanlar Kurulu’nun teşkilinden sonra oluşturulan yeni Çevre ve Şehircilik Bakanlığı bu defa yürülüğü 2019 yılı başına ertelenen Otopark Yönetmeliği’nin yürürlüğünü beklenmedik cesur bir adımla öne çekerek 15 Eylül 2018 olarak belirlemiştir.
7 Eylül 2018 günlü 30528 sayılı Resmi Gezete’de yayımlanan Otopark Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik ile Otopark Yönetmeliği’nin yürürlük maddesi olan 16. madde “Bu Yönetmelik 15/9/2018 tarihinde yürürlüğe girer.” olarak değiştirilmiştir. Yapılan bu ikinci değişiklikle de daha önce 1/1/2019 olarak değiştirilmiş olan yürürlük maddesi bu defa öne çekilmiş ve 15 Eylül 2018 yürürlük tarihi olmuş ve Otopark Yönetmeliği nin yürürlüğü de 15 Eylül 2018 itibariyle başlamıştır.
YENİ OTOPARK YÖNETMELİĞİ’NDE GÖZE ÇARPAN YENİLİK BAŞLIKLARI
1993 de çıkarılmış olan 25 yıl yürürlükte kaldıktan sonra yürürlükten kaldırılan otopark yönetmeliğinde “otopark zorunluluğu” getirilmiş olsa ve cesurca uygulanmış olsaydı (ve de belediyelere gelir kapısı olarak bakılmak yerine yönetmelikteki bir çok hüküm delinmeden uygulansa idi) bugün şehirlerimizde otopark sorununun (büyük oranda) yaşanmayacağı acı bir gerçektir.
Şehirler gibi Hukuk da yaşamaktadır ve bazen yaşayarak acı gerçekle yüzleşmesi sonrası çözüm aramaktadır. Yeni Otopark Yönetmeliğine otopark sorununun çözümü için getirilen - “her daire için en az bir otopark” kuralı, - Otopark yerleri ayrılmadıkça Yapı Ruhsatı verilemeyeceği, Otoparklar inşa edilip kullanıma hazır hale getirilmedikçe de Yapı Kullanma İzni (İskan Ruhsatı) verilemeyeceği kesin kurallarının getirilmesi - bölge ve genel otoparkların yapımı, - Otopark yapımına uygun olmayan binalardan alınacak otopark gelirlerinin sadece bölge ve genel otoparkların arsa kamulaştırması ile inşaatları için harcanabileceği kuralı, - Yol, meydan, yeşil saha, park, kamu kurum ve kuruluşlarına ait veya tahsisli arazilerin ve özellikle de sonraki değişiklikle Milli Eğiim Bakanlığına ait okulların bahçelerinin zemin altlarına Yeraltı otoparklarının yapılabilmesine imkan tanınması, Binalarda bahçelerinde parsel sınırındaki çekme mesafelerine uymak şartıyla zemin altlarının binanın otuurumundan daha geniş otopark yapılabilmesine olanak sağlanması, - araçların şehir merkezi trafiğine girmesini engellemek için Park Et- Devam Et Otopark noktalarının oluşturulması, - Açık otoparkların zeminin toprağın suya kavuşmasına engel olmayacak şekilde su geçiren malzemeden yapılmak zorunluluğu getirilmesi, - binaların kendi otopark ihtiyacını karşılaması akabinde bodrum katlarda özel otopark kurup işletmesine olanak tanınması, - Tamamen gömülü bodrum katlarda yer alan ve açığa çıkamayan otoparkların alan sınırı olmadan tamamen emsal harici tutulması, - Bölge ve Genel Otoparklarda Elektrikli araçlara şarj ünitesi zorunluluğu, bütün otopark türleri için Bisiklet ve Motorsikletler için park yeri ayrılması zorunluluğu gibi yeniliklerin gayet yerinde ve çözüm odaklı uygulamalar olduğunu düşünüyoruz.
Otopark sorununun çözümü için düşünülen bu yeniliklerin delinmeden uygulanması için denetlemenin önemi ortadadır. Denetleme görevi ilgili idarelerin yükümlülüğünde olsa da; yüklenicilerin, arsa sahiplerinin, bağımsız bölüm maliklerinin yani kısaca vatandaşın da denetleme yetkisi vardır. Vatandaş da bu denetleme yetkisini haklarını bilerek ve yönetmeliğe aykırılıkların giderilmesini yüklenicilerden talep ederek olmadı ilgili idarelere bildirerek kullanabilmelidir.
Çalışmamızda Otopark Yönetmeliğinin daha iyi anlaşılmasını sağlamayı amaçladık. Meslektaşlarımıza, yüklenicilere, arsa sahiplerine ve bağımsız bölüm maliklerine faydalı olmasını dileriz.
Şimdi, Otopark Yönetmeliği’ni kendi sistematiği içerisinde incelemeye başlayalım.
OTOPARK YÖNETMELİĞİ’NİN AMACI NEDİR? YÖNETMELİK HANGİ YERLEŞİM ALANLARINDA UYGULANMAK ZORUNDADIR?
Bu Yönetmeliğin amacı, 10/7/2004 tarihli ve 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu kapsamında kalan belediyelerde, son nüfus sayımına göre nüfusu 10000 ve daha fazla olan yerleşmelerde, nüfusu 10000'den az olmakla birlikte imar planı onaylanmış yerleşmelerde ve alanlarda ve imar planı bulunmamakla beraber bu Yönetmeliğin uygulanacağına dair idarelerce karar alınan bütün yerleşmelerde, bu Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihten sonra yapı ruhsatı düzenlenecek binalarda araçların yol açtığı parklanma ve trafik sorunlarının çözümü için otopark yapılmasını gerektiren bina ve tesislerde otopark ihtiyacının miktar, ölçü ve diğer şartlarının tespit ve giderilme esaslarını düzenlemektir.
OTOPARK YÖNETMELİĞİNİN DAYANAĞI OLAN KANUN HÜKÜMLERİ
Bu Yönetmelik, 3/5/1985 tarihli ve 3194 sayılı İmar Kanununun 37 nci ve 44 üncü maddelerine dayanılarak hazırlanmıştır.
OTOPARK YÖNETMELİĞİ’NDE GEÇEN TANIMLAR
a) Açık otopark: Tabii veya tesviye edilmiş zemin üzerine yapılan, zemini su geçirimli malzeme ile kaplanan, üzeri fotovoltaik paneller de içerebilen sundurma benzeri yapılar ile kapatılabilen araç park yerlerini ve otopark hizmetinin yürütülebilmesi için zorunlu olan 1 katı ve 6 m2’yi geçmeyen yönetim/güvenlik birimini içeren otoparkları,
b) Ada içi otoparkı: Elverişli imar adalarında, gerektiğinde binaların arka bahçeleri de kullanılarak ada içlerinde, imar planlarında düzenleme yapılmak suretiyle ilgili parsellerin ortak kullanımına yönelik düzenlenen otoparkları,
c) Bakanlık: Çevre ve Şehircilik Bakanlığını,
ç) Bina otoparkları: Bir binayı çeşitli amaçlar için kullanan özel ve tüzel kişilere ait ulaşım ve taşıma araçları için bu binanın içinde veya bu binanın oturduğu parselde açık veya kapalı olarak düzenlenen otoparkları,
d) Birim otopark alanı: Bir aracın park etmesi için gerekli olan ve manevra alanları dâhil toplam park alanını,
e) Bölge otoparkları ve genel otoparklar: Bir şehir veya bölgenin mevcut ve gelecekteki şartları ile ihtiyaçları göz önünde bulundurularak imar planları ile düzenlenen ihtiyaca göre açık, kapalı ya da katlı olarak belediyeler veya diğer kamu kuruluşları ve özel kişiler tarafından yapılan ve işletilen otoparkları,
f) İdare: Sorumluluk alanlarına göre büyükşehir belediyeleri, belediyeler ve valilikleri,
g) Mekanik otopark: Taşıtları asansör görevi gören düzlemler ile düşey veya yatay olarak hareket ettirebilen, gerektiğinde insan eliyle de kontrol edilebilen, yer altı veya yer üstünde yapılan ve kesintisiz güç kaynağı ile beslenmesi zorunlu olan ilgili ulusal ve uluslararası standartlara uygun yapılan otopark sistemini,
ğ) Mevcut yapı: Bu Yönetmeliğin yürürlüğe girmesinden önce yapı ruhsatı alınıp yapımı devam eden veya yapımı tamamlanan yapıyı,
h) Otopark rampası: Zemin kotundan farklı kotta olan, otoparka giriş ve çıkışı sağlayan veya farklı otopark katlarını birbirine bağlayan eğimli geçiş yollarını,
ı) Ortak otopark uygulaması: İmar adasındaki komşu parsellerin bahçelerinin daha etkin kullanılabilmesi amacıyla; ilgili her bir parsel için parsel maliklerinin en az beşte dördünün muvafakati alınmak, her bir parsel sınırı korunmak ve bu sınırlara göre planda verilen yapılaşma koşulları ayrı ayrı uygulanmak kaydıyla, tevhit koşulu olan kot ve cephe sınırlamalarına bakılmaksızın ve parseller tevhit edilmeksizin vaziyet planı idarece onaylanarak ve tapuda beyanlar hanesine “ortak otopark alanı vardır” şeklinde belirtme yapılarak, açık veya tamamen gömülü olmak ve dilatasyonla ayrılmak kaydıyla kapalı olarak yapılan otopark uygulamalarını,
i) Park et-devam et otoparkı: Ana toplu taşıma istasyonu, durak ya da aktarma noktalarına, idaresince belirlenecek yürüme mesafesinde düzenlenen genel otopark alanlarını,
j) Taşıt asansörü: Taşıtların taşınması amacıyla ulusal ve uluslararası standartlara uygun yapılan asansörleri,
k) Yeraltı otoparkı: Yol, meydan, yeşil saha, parklar ile kamu kurum ve kuruluşlarına ait veya tahsisli taşınmazların bahçelerinin, tamamen tabii zemin veya tesviye zeminin altında kalmak üzere, uygulama imar planı kararı ile belirlenmek ve mevcut ağaç dokusu ve zemin yapısı dikkate alınarak, ağaçlandırma ve bitkilendirme için yeterli derinlikte toprak örtüsü bırakılmak, mevcut dokuya zarar vermemek ve ilgili standartları sağlamak şartı ile yapılan kapalı otoparkları,
l) Yol üstü araç park yeri: Cadde ve sokak üzerinde, yaya kaldırımından ayrılmış cepte, yolun sağ tarafında veya refüjde yol standartlarına uygun şekilde yatay ve düşey işaretlemeler ile ayrılmış, kullanım süresi görülebilecek şekilde belirtilen, kullanım şartlarına ilişkin diğer hususlar idaresince belirlenen, motorlu veya motorsuz araçların park edebileceği alan ifade eder.
DAHA ÖNCEKİ YÖNETMELİKTEN FARKLI OLARAK YENİ OTOPARK YÖNETMELİĞİ NELER GETİRMEKTEDİR?
OTOPARKLA İLGİLİ GENEL ESASLAR
Yönetmelikte Otoparkla ilgili genel esaslar aşağıdaki şekilde belirtilmiştir:
a) Binayı kullananların otopark ihtiyacının bina içinde veya parselinde karşılanması, bu fıkranın (e) bendinde belirtilen durumlar haricinde zorunluluk getirilmiştir.
b) Binaların, imar planı ve mevzuat hükümlerine göre belirlenen bahçe mesafeleri bu Yönetmelikte belirtilen istisnalar hariç otopark olarak kullanılamaz.
c) Binanın kullanımı için yapılan otopark alanları, 23/6/1965 tarihli ve 634 sayılı Kat Mülkiyeti Kanunu uyarınca ortak alan olarak yönetilir.
ç) Binek otoları için birim park alanı, manevra alanı dâhil en az 20 m2’dir. Bu alan kamyon ve otobüsler için manevra alanı hariç olmak üzere en az 50 m2 üzerinden hesaplanır. Manevra alanı ve şekli dâhil park yerlerinin vaziyet veya kat planında gösterilmesi zorunludur. Taşıt asansörü ve mekanik sistemlerin kullanılması halinde birim park alanı, onaylı projesinde açıkça gösterilmek ve idaresince uygun görülmek kaydıyla daha az ölçülerde yapılabilir.
d) İmar planı ve parselasyon planlarında imar parsellerinin büyüklüklerinin otopark yapımını mümkün kılacak şekilde belirlenmesi esastır.
e) Otopark ihtiyacı kısmen veya tamamen parselinde karşılanamayan durumlar aşağıda belirtilmiştir:
1) Parselin alan veya cephe boyutları nedeniyle otoparkın, bu Yönetmelikte belirtilen en az ölçülerdeki; park alanı, park etme düzeni, dönüş çapı, manevra alanı ve servis yolu alanlarının, taşıt asansörü veya mekanik otopark sistemleri de kullanılmasına rağmen tamamen veya kısmen, bodrum katlarda veya parselinde karşılanamadığının bir teknik raporla idarece tespit edilmesi,
2) 21/7/1983 tarihli ve 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu kapsamında korunması gerekli tescilli taşınmaz kültür varlığı parselinde bulunup, ilgili mevzuat uyarınca otopark yapılamaması,
3) Arazinin jeolojik ve topoğrafik yapısı, yer altı su seviyesinin yüksekliği gibi nedenlerle, tüm teknik tedbirler alınmasına rağmen, bodrum kat yapılamadığının ve taşıt asansörü veya mekanik otopark sistemleri de kullanılmasına rağmen parselinde otopark tesisinin mümkün olmadığının idarece tespit edilmesi,
4) Parselin, meskûn alanlarda yaya yollarından veya merdivenli yollardan ya da araç trafiğine kapatılmış yol veya yaya bölgelerinde kalan ve Ulaşım Koordinasyon Merkezi (UKOME) ya da yerel trafik/ulaşım komisyonu tarafından otopark giriş-çıkışına izin verilmeyen yollardan cephe alması ve başka yollardan araç giriş ve çıkışının mümkün olmaması,
5) Taşıt asansörü veya mekanik otopark sistemleri de kullanılmasına rağmen, binanın bodrum katında ve parselinde otopark yapımına engel olabilecek teknik bir zaruretin ilgili kamu kuruluşu ya da üniversitelerce düzenlenecek rapor dikkate alınarak idaresince tespit edilmesi.
f) Otopark ihtiyacının, bu fıkranın (e) bendinde yer alan hükümler doğrultusunda bir kısmı veya tamamının parselinde karşılanamadığı binalarda karşılanamayan otopark miktarı;
1) Mümkünse komşu parsellerle ortak otopark uygulaması ya da ada içi otopark uygulamaları şeklinde karşılanır.
2) Otopark ihtiyacı, (1) numaralı alt bende göre karşılanamaması durumunda; süresiz irtifak kurulmak ve tapu kütüğünün beyanlar hanesinde belirtilmek kaydıyla idaresince belirlenecek yürüme mesafesi içinde kamulaştırmaya konu olmayan başka parsel veya binada zorunlu olarak ayrılması gerekenler haricindeki otopark alanlarından karşılanır.
3) Otopark ihtiyacı, (1) ve (2) numaralı alt bentlere göre karşılanamayan parsellerde, tevhit yolu ile de çözüm sağlanamaması halinde, ilgili idarelerce, 12 nci maddede yer alan esaslar dâhilinde bedel alınmak suretiyle otopark yeri tahsis edilerek karşılanır.
4) (3) numaralı alt bende göre bölge ve genel otoparklardan tahsisin şekline, (2) numaralı alt bende göre başka parselde otopark yeri ayrılması ve irtifak kurulmasına ilişkin olarak büyükşehirlerde ilgili idare görüşü alınmak suretiyle büyükşehir belediyeleri, diğer yerlerde ilgili idarelerce usul ve esaslar belirlenebilir.
5) Otoparkı parseli dışında bulunan yapıların otopark yerleri ve adetleri, tapu kütüğünün beyanlar hanesinde, yapı ruhsatı ve yapı kullanma izin belgesinin ilgili bölümlerinde ve yönetim planlarında belirtilir.
g) Otoparkların giriş ve çıkışlarının yeterli olması, iç ve dış trafiği aksatmayacak şekilde düzenlenmesi zorunludur. Bununla birlikte;
1) İmar planında yükseltilmiş veya viyadük olarak yer alan yollardaki parsel cephelerinden,
2) Merdivenli sokaklarda araçların ulaşmadığı kesimlerdeki parsel cephelerinden,
3) Mer’i imar planlarında yaya yolu ayrılmış ve UKOME ya da yerel trafik/ulaşım komisyonu kararı ile yayalaştırılması uygun görülen yollardaki parsel cephelerinden,
4) Demiryolu hemzemin geçitlerini kesen yollardan cephe alan ve demiryolu platformuna 40 metre kadar olan bölümdeki parsel cephelerinden,
5) Sinyalize kavşaklara erişen yollardan cephe alan parsellerin uzak köşesi, sinyalizasyona UKOME ya da yerel trafik/ulaşım komisyonunca aksine karar alınmadıkça 20 metre olan bölümlerdeki parsel cephelerinden,
6) UKOME ya da yerel trafik/ulaşım komisyonunca karar alınanlar hariç, dönel kavşak ve katlı kavşak kolları boyunca yer alan parsel cephelerinden, otopark giriş çıkışı düzenlenemez.
ğ) Otoparklarda, 1/7/2005 tarihli ve 5378 sayılı Engelliler Hakkında Kanun, 3/7/2017 tarihli ve 30113 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Planlı Alanlar İmar Yönetmeliği, 6/3/2007 tarihli ve 26454 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik, 19/12/2007 tarihli ve 26735 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik, 15/5/1997 tarihli ve 22990 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Karayolları Kenarında Yapılacak ve Açılacak Tesisler Hakkında Yönetmelik, 5/12/2008 tarihli ve 27075 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Binalarda Enerji Performansı Yönetmeliği hükümlerine uyularak gereken önlemlerin alınması, engellilerin kullanımına yönelik düzenlemelerin yapılması zorunludur. Ayrıca, Türk Standartları Enstitüsünce hazırlanan ilgili tüm standartlara uyulur. Standartların bu Yönetmelikte belirlenen ölçü ve miktarlardan daha az olması halinde bu Yönetmelik hükümleri geçerlidir. Bu düzenin sağlanmasından ve yürütülmesinden belediyeler ve valilikler sorumludur.
h) Bu Yönetmelikte idarelerce karar alınması öngörülen hususlarda, 3194 sayılı Kanun ve ilgili mevzuat hükümlerine aykırı olmamak ve bu Yönetmelik hükümlerine uyulmak koşuluyla uygulanacak şekli takdire ilgili idare yetkilidir. İmar planları ile veya idarelerce bu Yönetmelik hükümlerine aykırı kararlar getirilemez.
ı) Umumi bina ve bölge otoparkları ile genel otoparkların giriş-çıkış ve asansörlerine en yakın yerlerinde birden az olmamak şartıyla, her 20 park yerinden birinin engelli işareti konularak engelliler için ayrılması zorunludur. Yol üstü otoparklarda engelliler için yapılacak düzenlemeler, trafik güvenliği esas alınarak yapılır.
i) Bütün otopark türlerinde otopark alanının %1’ inden az olmamak üzere ilave alan bisiklet ve motosiklet park yeri olarak ayrılır.
