Ortaklığın Giderilmesi Davalarında TMK 612 Kapsamında Tasfiye Sürecinin İşleyişi

1. Giriş

Ortaklığın giderilmesi davası, Türk hukuk sisteminde paylı veya elbirliği mülkiyetine tabi taşınır veya taşınmaz malların ortakları arasındaki mülkiyet ilişkisini sona erdirerek ferdi mülkiyete geçişi sağlamak veya bu mümkün değilse malın satılması suretiyle elde edilen bedelin ortaklar arasında paylaştırılması amacıyla başvurulan hukuki bir yoldur. Özellikle mirasın birden fazla mirasçıya intikal etmesi sonucu ortaya çıkan elbirliği mülkiyetinde, mirasçıların malın yönetimi veya paylaşımı konusunda anlaşamamaları durumunda bu tür davalar sıklıkla gündeme gelmektedir. Bu davaların temel amacı, ortak mal üzerindeki anlaşmazlıkları çözmek ve mülkiyetin hukuki bir zeminde sonlandırılmasını sağlamaktır. Mahkeme, ortaklığın giderilmesi için öncelikle malın aynen taksim edilip edilemeyeceğini değerlendirir. Eğer bu mümkün değilse veya paydaşlar arasında anlaşma sağlanamazsa, malın satışı yoluyla ortaklık giderilir.

Türk Medeni Kanunu'nun 612. maddesi ise miras hukukunda özel bir durumu düzenlemektedir. Bu maddeye göre, mirasın en yakın yasal mirasçıların tamamı tarafından reddedilmesi halinde, miras ikinci derecedeki mirasçılara geçmez. Bunun yerine, tereke sulh hukuk mahkemesi tarafından iflas hükümlerine göre tasfiye edilir. Bu durum, mirasın normal mirasçılık sırasından farklı bir şekilde ele alınmasını gerektirir.

Bu makalenin amacı, ortaklığın giderilmesi davalarında bazı paydaşların miras paylarının TMK 612 kapsamında tasfiyeye girmiş olması durumunda dava ve satış prosedürünün nasıl işleyeceğini detaylı bir şekilde incelemektir. Bu bağlamda, TMK 612 hükümlerinin ortaklığın giderilmesi davasının yürütülmesine, tarafların hak ve yükümlülüklerine ve özellikle satış sürecine olan etkileri üzerinde durulacaktır.

2. Türk Medeni Kanunu Madde 612 Hükümleri ve Mirasın Tasfiyesi

Türk Medeni Kanunu'nun 612. maddesi, mirasın tasfiyesi konusunda istisnai bir düzenleme sunmaktadır. Bu madde hükmüne göre, bir mirasın iflas hükümlerine göre tasfiye edilebilmesi için öncelikle "en yakın yasal mirasçılar" olarak adlandırılan kişilerin tamamı tarafından mirasın reddedilmiş olması gerekmektedir. Kanunda belirtilen "en yakın yasal mirasçılar" kavramı, genellikle miras bırakanın birinci derece mirasçıları olan altsoyu (çocukları, torunları) ve eşini ifade etmektedir. Yargıtay'ın yerleşik içtihatlarına göre, miras bırakanın altsoyu veya anne ve babası hayatta ise, kardeşler "en yakın yasal mirasçılar" kapsamında değerlendirilmemektedir. Bu nedenle, mirasın TMK 612 kapsamında tasfiyeye girebilmesi için, miras bırakanın hayatta olan tüm çocukları ve eşinin mirası reddetmesi gerekmektedir.

Mirasın en yakın yasal mirasçıların tamamı tarafından reddedilmesinin hukuki sonucu, mirasın kendiliğinden ikinci derece mirasçılara (miras bırakanın anne ve babası) veya sonraki derecedeki mirasçılara geçmemesidir. Bu durumda, tereke sulh hukuk mahkemesi tarafından iflas hükümlerine göre tasfiye edilir. Bu tasfiye süreci, İcra ve İflas Kanunu'nda yer alan iflas hükümlerine göre yürütülür. Ancak bu süreçte, iflas idaresi yerine sulh hukuk mahkemesi tarafından atanan bir "tasfiye memuru" görev yapar ve ticaret mahkemesi yerine sulh hukuk mahkemesi yetkilidir.

Tasfiye memurunun temel görevleri arasında terekenin envanterinin çıkarılması, miras bırakanın alacaklılarının ve borçlularının ilan yoluyla bilgilendirilmesi, terekeye ait malların paraya çevrilmesi ve miras bırakanın borçlarının ödenmesi yer alır. Tasfiye sonucunda, eğer borçlar ödendikten sonra bir miktar değer kalırsa, bu değer mirası reddetmemişler gibi hak sahiplerine, yani ilk derece mirasçılarına verilir. Türk Medeni Kanunu'nun 636. maddesi de benzer bir durumu, yani mevcut malvarlığı borçlarını ödemeye yetmeyen terekenin iflas hükümlerine göre tasfiyesini düzenlemektedir. Her iki madde de terekenin iflas hükümlerine göre tasfiye edilmesini öngörmekle birlikte, TMK 612 mirasçıların reddi üzerine, TMK 636 ise terekenin borca batık olması nedeniyle uygulanır.

3. Ortaklığın Giderilmesi Davasının Hukuki Dayanakları ve İşleyişi

Ortaklığın giderilmesi davasının temelini, Türk Medeni Kanunu'nun 698. maddesi oluşturur. Bu maddeye göre, paydaşlardan her biri, sözleşme veya kanun gereğince ortaklığı sürdürmekle yükümlü olmadıkça, her zaman malın paylaşılmasını isteyebilir. Bu hak, paylı mülkiyette paydaşa, elbirliği mülkiyetinde ise mirasçıya tanınmıştır.

Ortaklığın giderilmesi davası genellikle şu aşamaları içerir: Davanın, taşınmazın bulunduğu yer sulh hukuk mahkemesinde açılması. Davacı veya davacılar dışındaki tüm ortakların davalı olarak gösterilmesi zorunludur. Eğer ortaklardan biri ölmüşse, mirasçılık belgesi alınarak mirasçılarının davaya dahil edilmesi gerekir. Mahkeme, dava konusu malın değerini bir bilirkişi aracılığıyla tespit ettirir. Daha sonra, ortaklığın nasıl giderileceğine karar verilir. Eğer malın aynen taksimi mümkünse ve taraflardan biri talep ederse, mahkeme bu yönde karar verebilir. Aynen taksim durumunda, bölünen parçaların değerleri eşit değilse, eksik değerdeki parçaya para eklenerek denkleştirme sağlanabilir. Ancak, eğer malın aynen taksimi mümkün değilse veya taraflar bu konuda anlaşamazlarsa, mahkeme malın satış suretiyle ortaklığın giderilmesine karar verir. Satış işlemi, satış memurluğu veya icra dairesi tarafından açık artırma yoluyla gerçekleştirilir. Satıştan elde edilen bedel, ortaklar arasında payları oranında dağıtılır. Ortaklar, aralarında anlaşarak malın özel olarak satılmasını da talep edebilirler. 1 Eylül 2023 tarihinden sonra açılacak ortaklığın giderilmesi davalarında, dava açılmadan önce arabuluculuğa başvurmak zorunlu hale gelmiştir.

4. TMK 612 Kapsamındaki Tasfiyenin Ortaklığın Giderilmesi Davasına Etkisi

Ortaklığın giderilmesi davasında bazı paydaşların miras paylarının TMK 612 kapsamında tasfiyeye girmiş olması, dava sürecini ve özellikle satış prosedürünü önemli ölçüde etkiler. Öncelikle, miras payı reddedilen mirasçıların artık doğrudan taraf ehliyeti bulunmayabilir. Bu durumda, reddedilen miras payını temsil etmek üzere sulh hukuk mahkemesi tarafından atanan tasfiye memuru, ortaklığın giderilmesi davasında ilgili mirasçıların yerine taraf olacaktır. Dolayısıyla, dava, diğer paydaşlar ile birlikte tasfiye memuruna karşı açılmalıdır.

Tasfiye memuru, TMK 612 kapsamındaki tasfiye sürecinde, reddedilen miras payına düşen malvarlığını yönetmek ve miras bırakanın borçlarını ödemekle yükümlüdür. Bu nedenle, ortaklığın giderilmesi davasında, tasfiye memuru, temsil ettiği mirasçıların menfaatlerini koruyacak şekilde hareket edecektir. Özellikle malın değerinin tespiti aşamasında, tasfiye memuru, adil bir değerleme yapılmasını sağlamak için bilirkişi incelemesine katılabilir ve gerektiğinde itirazlarını dile getirebilir.

Ortaklığın giderilmesi sonucu malın satışına karar verilmesi durumunda, reddedilen miras payına düşen satış bedeli doğrudan mirasçıya ödenmez. Bu bedel, TMK 612 kapsamındaki tasfiye sürecini yürüten tasfiye memuruna teslim edilir. Tasfiye memuru, bu bedeli öncelikle miras bırakanın borçlarını ödemek için kullanır. Eğer borçlar ödendikten sonra bir miktar para kalırsa, bu miktar, mirası reddetmemişler gibi ilk derece mirasçılarına payları oranında dağıtılır. Şayet satış bedeli miras bırakanın borçlarını karşılamaya yetmezse, tasfiye memuru, İcra ve İflas Kanunu'ndaki iflas hükümlerine göre alacaklıların sıralamasını yaparak (sıra cetveli) mevcut parayı alacaklılara dağıtır.

Ayrıca, ortaklığın giderilmesi davası öncesinde zorunlu olan arabuluculuk sürecine, TMK 612 kapsamında tasfiyesi devam eden mirasçıları temsilen tasfiye memurunun katılması gerekmektedir. Arabuluculuk sürecinde, tasfiye memuru, temsil ettiği mirasçıların menfaatlerini dikkate alarak diğer paydaşlarla uzlaşma arayacaktır.

5. Dava ve Satış Prosedürü

TMK 612 kapsamında tasfiyesi devam eden paydaşların bulunduğu bir ortaklığın giderilmesi davasının dava ve satış prosedürü, genel prosedürden bazı açılardan farklılık gösterir. Davanın açılması aşamasında, diğer paydaşlarla birlikte, TMK 612 kapsamında tasfiyesi devam eden mirasçıları temsilen tasfiye memuru davalı olarak gösterilir. Dava dilekçesinde, miras bırakanın ölüm tarihi, mirasçıları ve mirasın reddine ilişkin mahkeme kararı ile TMK 612 kapsamında tasfiye sürecinin başladığı belirtilmelidir.

Malın değerinin tespiti aşamasında, mahkeme tarafından atanan bilirkişi, malın piyasa değerini belirler. Tasfiye memuru, bu süreçte aktif rol alarak, değerlemenin adil bir şekilde yapılmasını sağlamaya çalışır. Bilirkişi raporuna itiraz hakkı da tasfiye memuruna aittir.

Mahkeme, ortaklığın giderilmesi için malın satışına karar verdiğinde, satış işlemi genel hükümlere göre yürütülür. Satış ilanı, ilgili yerlerde yayımlanır ve tüm paydaşlara (bu durumda tasfiye memuruna da) tebliğ edilir. Açık artırma, belirlenen muhammen bedelin %50'si üzerinden başlar ve en yüksek teklifi veren kişiye mal satılır.

Satış bedelinin tahsil edilmesinin ardından, bu bedelin reddedilen miras payına düşen kısmı, diğer paydaşların paylarıyla birlikte mahkeme veznesine yatırılır. Ancak, reddedilen miras payına düşen bu kısım, doğrudan mirasçılara değil, TMK 612 kapsamındaki tasfiye sürecini yürüten tasfiye memuruna ödenir. Tasfiye memuru, bu parayı öncelikle miras bırakanın borçlarını ödemek için kullanır. Eğer borçlar ödendikten sonra bir bakiye kalırsa, bu bakiye, mirası reddetmemiş gibi ilk derece mirasçılarına payları oranında dağıtılır. Şayet satış bedeli, miras bırakanın borçlarını karşılamaya yetmezse, tasfiye memuru, İcra ve İflas Kanunu hükümlerine göre hareket ederek alacaklılara ödeme yapar.

Bu süreçte, Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun dava usulüne ilişkin hükümleri (örneğin, basit yargılama usulü TMK 698 vd. davalarda uygulanır) ve İcra ve İflas Kanunu'nun terekenin iflasına ilişkin hükümleri (örneğin, İİK m. 177 vd.) de dikkate alınır.

6. Yargıtay Kararları Işığında Değerlendirme

Yargıtay'ın bu konudaki kararları, TMK 612'nin ortaklığın giderilmesi davalarındaki işleyişine önemli ölçüde ışık tutmaktadır. Yargıtay 14. Hukuk Dairesi'nin 2017/3653 E., 2021/1078 K. sayılı kararında belirtildiği üzere, TMK 612 hükmündeki "en yakın yasal mirasçılar" kavramına, altsoy veya anne ve baba varsa kardeşler dahil değildir. Bu karar, mirasın reddi durumunda TMK 612'nin uygulanacağı mirasçı grubunu netleştirmektedir.

Yargıtay 7. Hukuk Dairesi'nin 2022/4215 E., 2022/7192 K. sayılı kararında ise, TMK 612 hükmüne göre iflas tasfiyesinde alacaklının tasfiyeye yönelik talebinin, tasfiye masrafını yatırmadığı gerekçesiyle usulden reddedilemeyeceği belirtilmiştir. Bu karar, TMK 612 kapsamındaki tasfiye sürecinin mahkeme tarafından re'sen başlatılması gerektiğini vurgulamaktadır.

Yargıtay 14. Hukuk Dairesi'nin 2015/2698 Esas- 2015/9610 Karar sayılı ilamında da belirtildiği gibi, en yakın yasal mirasçıların tamamı tarafından reddolunan mirasın sulh mahkemesince iflas hükümlerine göre tasfiye edileceği ve mirasın ret hakkının altsoya geçmeyeceği açıkça ifade edilmiştir.

Yargıtay kararlarında ayrıca, mirasçıların tamamının mirası reddetmesi halinde, TMK 612 ve devamı maddeleri uyarınca mirasın tasfiyesi yoluna gidilerek bir tasfiye memuru atanacağı ve ilgili memurun davaya dahil edilmesi suretiyle davaya devam edileceği vurgulanmaktadır. Bu durum, TMK 612 kapsamındaki tasfiyenin ortaklığın giderilmesi davalarındaki taraf ehliyeti ve temsiline olan etkisini açıkça göstermektedir. Yargıtay'ın bu yöndeki içtihatları, sulh hukuk mahkemesinin TMK 612 kapsamındaki tasfiye sürecini başlatma ve yönetme konusundaki aktif rolünü ve tasfiye memurunun ortaklığın giderilmesi davasındaki önemini ortaya koymaktadır.

7. Sonuç

Ortaklığın giderilmesi davalarında bazı paydaşların miras paylarının TMK 612 kapsamında tasfiyeye girmiş olması, dava sürecini ve özellikle satış prosedürünü önemli ölçüde etkileyen bir durumdur. Bu durumda, miras payını reddeden mirasçılar yerine, sulh hukuk mahkemesi tarafından atanan tasfiye memuru davada taraf olarak yer alır ve ilgili mirasçıların haklarını ve menfaatlerini temsil eder.

Dava ve satış prosedürü genel olarak aynı şekilde işlemekle birlikte, satış bedelinin reddedilen miras payına düşen kısmı doğrudan mirasçılara ödenmez. Bu bedel, tasfiye memuruna teslim edilir ve miras bırakanın borçlarının ödenmesinde kullanılır. Borçlar ödendikten sonra kalan bir miktar olursa, bu miktar ilk derece mirasçılarına payları oranında dağıtılır. Şayet satış bedeli borçları karşılamaya yetmezse, tasfiye memuru İcra ve İflas Kanunu hükümlerine göre alacaklılara ödeme yapar.

Bu tür durumlarda, TMK 612 hükümlerinin ve ilgili Yargıtay kararlarının dikkate alınması, davanın doğru bir şekilde yürütülmesi ve hakkaniyetli bir sonuç elde edilmesi açısından büyük önem taşımaktadır. Özellikle tasfiye memurunun davaya dahil edilmesi, malın değerinin doğru tespiti ve satış bedelinin uygun şekilde dağıtılması, hukuki sürecin sağlıklı işlemesi için kritik adımlardır.

Tablo 1: TMK 612 Tasfiyesi Olan ve Olmayan Ortaklığın Giderilmesi Davasında Prosedürel Farklılıklar

Alıntılanan çalışmalar

1. ORTAKLIĞIN GİDERİLMESİ (İZALE-i ŞUYU) DAVASI, https://www.akbasoglu-senturk.av.tr/makaledetay/ortakligin-giderilmesi-izale-i-suyu-davasi 2. İzale-i Şuyu (Ortaklığın Giderilmesi Davası) Ne Demektir? 2024 - Denktaş Hukuk Bürosu, https://denktas.av.tr/miras-hukuku/izale-i-suyu-ortakligin-giderilmesi-davasi 3. Ortaklığın Giderilmesi Davası(İzale-i Şuyu) Şartları ve Yargıtay Kararları 2025, https://www.delilavukatlik.com/post/ortakligin-giderilmesi-davasi 4. Ortaklığın Giderilmesi Davası - İzale-i Şuyu | Kulaçoğlu Hukuk Bürosu, https://kulacoglu.av.tr/ortakligin-giderilmesi/ 5. Taşınmazlarda ortaklığın açık artırma satışıyla giderilmesi - Bıçak Hukuk, https://www.bicakhukuk.com/tasinmazlarda-ortakligin-acik-arttirma-satisiyla-giderilmesi/ 6. Ortaklığın Giderilmesi (İzale-i Şuyu) Davasının Açılamayacağı Durumlar, https://irembikedemirhan.com/ortakligin-giderilmesi-izale-i-suyu-davasinin-acilamayacagi-durumlar/ 7. Miras Kalan Taşınmazda Ortaklığın Giderilmesi (İzale-i Şuyu) | Samsun Avukat Bahar ÇEBİ, https://baharcebi.av.tr/miras-kalan-tasinmazda-ortakligin-giderilmesi-izale-i-suyu 8. Miras Hukuku Nedir? - Kulaçoğlu Hukuk Bürosu, https://kulacoglu.av.tr/miras-hukuku-nedir/ 9. Ortaklığın giderilmesi davası | Dava dilekçesi Satış usulü, Ne kadar sürer, https://www.tahanci.av.tr/ortakligin-giderilmesi-davasi/ 10. Ortaklığın Giderilmesi Davası 2025 - Mg HUKUK, https://www.mghukuk.av.tr/ortakligin-giderilmesi-davasi/ 11. Yargıtay Kararları Işığında Ortaklığın Giderilmesi (İzale-i Şuyu) Davası, https://www.ucahukuk.com/post/yargitay-kararlari-isiginda-ortakligin-giderilmesi-izale-i-suyu-davasi 12. Miras Kalan Maldaki Ortaklığın Giderilmesi - Samsun Avukat Bahar ÇEBİ, https://baharcebi.av.tr/miras-kalan-maldaki-ortakligin-giderilmesi 13. Anlaşamayan Mirasçılar Mahkemeden Mirasın Paylaştırılmasını İsteyebilirler - Kayı Hukuk Danışmanlık Arabuluculuk Bürosu, https://www.kayihukuk.com.tr/anlasamayan-mirascilar-mahkemeden-mirasin-paylastirilmasini-isteyebilirler/ 14. Satış Yoluyla Ortaklığın Giderilmesi - Av. İrem Bike Demirhan, https://irembikedemirhan.com/satis-yoluyla-ortakligin-giderilmesi/ 15. Mirasın Birinci Derecedeki Mirasçıların Tamamı Tarafından Reddi Halinde Miras İkinci Derecedeki Mirasçılara Geçmez - Aslanpınar Hukuk Danışmanlık Arabuluculuk I Ankara, https://www.aslanpinar.com/bilgi-bankasi/kararlar/aile-ve-miras-hukuku/mirasin-birinci-derecedeki-mirascilarin-tamami-tarafindan-reddi-halinde-miras-ikinci-derecedeki-mirascilara-gecmez 16. Reddi Miras (Mirasın Reddi) Davası - Avukat Baran Doğan, https://barandogan.av.tr/blog/medeni-hukuk/reddi-miras-nedir.html 17. miras hukuku - Prosedur Hukuk Ofisi, http://prosedurhukuk.com/tag/miras-hukuku/ 18. TMK'nın 612. maddesi uyarınca, mirasın 1. derecedeki mirasçıların tamamı tarafından reddi halinde miras ikinci derecedeki mirasçılara geçmez. Tereke tasfiye olunur, borçlar ödendikten sonra geriye kalan kısım varsa red vaki olmamış gibi 1. derece mirasçılarına verilir. - Aygüneş Hukuk Bürosu Bilgi Bankası Law Firm | Kuşadası Söke Aydın, https://www.blog.ayguneshukuk.com/tmknin-612-maddesi-uyarinca-mirasin-1-derecedeki-mirascilarin-tamami-tarafindan-reddi-halinde-miras-ikinci-derecedeki-mirascilara-gecmez-tereke-tasfiye-olunur-borclar-odendikten-sonra-geriye-ka/ 19. MİRAS HUKUKU - MİRASIN REDDİ arşivleri - Prosedur Hukuk Ofisi, http://prosedurhukuk.com/tag/miras-hukuku-mirasin-reddi/ 20. kocakhukuk.com, https://kocakhukuk.com/blog/terekenin-resmen-tasfiyesi-davasi#:~:text=Tarihi%3A14.10.2020-,TMK'n%C4%B1n%20612.%20maddesi%20%22En%20yak%C4%B1n%20yasal%20miras%C3%A7%C4%B1lar%C4%B1n%20tamam%C4%B1,mahkemesince%20iflas%20h%C3%BCk%C3%BCmlerine%20g%C3%B6re%20yap%C4%B1l%C4%B1r.%22 21. Terekenin Resmen Tasfiyesi Davası | Eskişehir Boşanma Avukatı, Gürler Kocak, Eskişehir Avukat - Koçak Hukuk, https://kocakhukuk.com/blog/terekenin-resmen-tasfiyesi-davasi 22. tmk 612 hükmündeki en yakın yasal mirasçılar kavramına altsoy veya anne ve baba varsa kardeş giremez. - Karamercan Hukuk, https://karamercanhukuk.com/yargitay-karari/tmk-612-hukmundeki-en-yakin-yasal-mirascilar-kavramina-altsoy-veya-anne-ve-baba-varsa-kardes-giremez 23. Terekenin Tasfiyesi Davası - Avukat Baran Doğan, https://barandogan.av.tr/blog/medeni-hukuk/terekenin-resmi-tasfiyesi-davasi.html 24. tmk 612 hükmüne göre iflas tasfiyesinde alacaklının tasfiyeye yönelik talebi tasfiye masrafını yatırmadığı gerekçesiyle usulden reddedilemez. - Karamercan Hukuk, https://karamercanhukuk.com/yargitay-karari/tmk-612-hukmune-gore-iflas-tasfiyesinde-alacaklinin-tasfiyeye-yonelik-talebi-tasfiye-masrafini-yatirmadigi-gerekcesiyle-usulden-reddedilemez 25. terekenin iflas hükümlerine göre tasfiye usulü - İstanbul Ticaret Üniversitesi, https://ticaret.edu.tr/uploads/kutuphane/dergi/s22/313-335.pdf 26. tek mirasçı mirası reddetmişse mahallin sulh hukuk mahkemesine durum bildirilmeli ve miras iflas hükümlerine göre tasfiye edilmelidir., https://karamercanhukuk.com/yargitay-karari/tek-mirasci-mirasi-reddetmisse-mahallin-sulh-hukuk-mahkemesine-durum-bildirilmeli-ve-miras-iflas-hukumlerine-gore-tasfiye-edilmelidir 27. Ortaklığın Giderilmesi Davaları-2 - Tapu Nedir, https://www.tapunedir.com/ortakligin-giderilmesi-davalari-2-b-55 28. İZALE-İ ŞUYU / ORTAKLIĞIN GİDERİLMESİ DAVASI Gümüş Hukuk Bürosu, https://gumushukukburosu.com/izale-i-suyu-ortakligin-giderilmesi-davasi,2,37 29. Reddi Miras Nasıl Yapılır? Reddi Miras Sonuçları Nelerdir? 2024 - Denktaş Hukuk Bürosu, https://denktas.av.tr/miras-hukuku/reddi-miras