MAKALE

KRİPTO VARLIKLARIN MİRASÇILARA DEVRİ: HUKUKİ STATÜ, TEKNİK GÜÇLÜKLER VE GELECEĞE YÖNELİK ÇÖZÜMLER

10.11.2025 - 16:39 Okunma Süresi: 7 Dk

I. 2025 Değerlendirmesi

Kripto paralar ve blok zincir teknolojileri, son yıllarda hem bireysel yatırımcılar hem de kurumsal aktörler için ciddi bir yatırım alanına dönüşmüştür. Klasik finansal sistemin dışına taşarak bağımsızlık, gizlilik ve hız sağlayan bu varlıklar, hukuk sisteminin temel taşlarından biri olan miras hukukunu da doğrudan etkilemektedir. Gayrimenkul, banka hesabı ve klasik menkul kıymetlerin aksine, kripto varlıklar sahibinin kişisel kontrolüne bağlıdır ve bu nedenle ölüm sonrası intikali ciddi teknik ve hukuki riskler barındırır. Bu yazı, kripto varlıkların miras hukuku çerçevesinde yerini, ortaya çıkan sorunları ve uygulanabilir çözüm modellerini bütünsel biçimde incelemektedir.

II. Kripto Varlıkların Hukuki Niteliği

Türk hukukunda kripto varlıklar henüz müstakil bir düzenlemeye konu olmamış olsa da, ekonomik değere sahip olmaları ve maliklerine tasarruf yetkisi tanımaları sebebiyle genel kabul, onların “malvarlığı hakkı” kapsamında değerlendirilmesi yönündedir. Bu çerçevede Türk Medeni Kanunu’nun 599. maddesi gereğince miras bırakanın ölümüyle tüm malvarlığının kendiliğinden mirasçılarına geçmesi ilkesi, kripto varlıklar açısından da kural olarak geçerlidir.

Ne var ki bu teorik yaklaşım, uygulamada çok farklı bir problem ile karşı karşıya gelir: kripto varlıkların mirasçılara geçebilmesi için yalnızca hukuki hak yeterli değildir; bu hakka fiili erişim imkânı da bulunmalıdır. Başka bir ifadeyle, mirasçı kripto varlığa erişim sağlayamadığı sürece, hukuken kazanmış olduğu malvarlığı üzerinde ekonomik bir tasarrufta bulunamaz. Bu husus, kripto varlıkları klasik miras kalemlerinden ayıran en önemli noktadır.

III. Erişim Problemi: Hukuki Hak – Teknik İmkânsızlık Gerilimi

Kripto varlıkların yönetimi tamamen özel anahtarlar, cüzdan kurtarma anahtarları (seed phrase) veya borsa hesapları üzerinden gerçekleştirildiği için, bu bilgilere sahip olmayan üçüncü kişilerin varlıklar üzerinde tasarruf etmeleri teknik olarak mümkün değildir. Dolayısıyla miras bırakanın ölümü hâlinde kripto varlıkların mirasçılara geçmesi, hukuki olarak mümkün olsa dahi, fiilen erişimin sağlanamaması hâlinde ekonomik olarak karşılığı bulunmayan bir hakka dönüşür.

Bu noktada özel anahtarın önemi özellikle vurgulanmalıdır. Çünkü özel anahtarın kaybolması, bankadaki şifre unutulduğunda başvurulabilecek bir kurum veya destek birimi olmadığı için, varlığa erişimin tamamen ve geri dönülmez biçimde sona ermesi sonucunu doğurur. Bugün itibarıyla dünya genelinde milyarlarca dolar değerinde kripto varlığın, erişim bilgileri kaybedildiği için sistem üzerinde “kilitli” hâlde bulunduğu bilinmektedir. Bu durumun miras hukuku açısından anlamı şudur: sağlığında erişim planlaması yapılmamış kripto varlıklar, mirasçılar tarafından hukuken talep edilebilse bile fiilen elde edilemeden kaybedilebilmektedir.

IV. Teknik Yapılanmaya Bağlı Farklılık: Borsa Hesapları ve Özel Cüzdanlar

Kripto varlıkların miras hukukuna uygun şekilde devredilip devredilememesinde, varlıkların saklandığı teknik altyapı belirleyici olmaktadır. Merkezi borsalarda (Binance, Coinbase vb.) tutulan kripto varlıklar için, borsalara veraset ilamı ve kimlik bilgileriyle başvuru yapılarak hesap devri veya tasfiyesi yoluyla miras paylaşımı teorik olarak mümkündür. Her borsanın kendine özgü prosedürü bulunsa da bu varlıklar, merkezi bir kuruma bağlı oldukları için mirasçılar bakımından daha ulaşılabilir bir görünüm arz eder.

Buna karşın, özel cüzdanlarda (non-custodial wallet) saklanan kripto varlıklar, tamamen sahibinin kontrolündedir. Özel anahtar bilgisi mirasçılara aktarılamadığında bu varlıklar üzerinde hiçbir tasarruf imkânı kalmaz. Dolayısıyla bu tür cüzdanlarda saklanan kripto paraların gelecekte mirasçılara aktarılabilmesi, miras bırakanın sağlığında planlama yapmasına ve erişim düzenini kurmasına bağlıdır.

V. Miras Planlaması İhtiyacı

Kripto varlıkların mirası açısından en kritik husus, ölümden önce yapılacak hukuki ve teknik planlamadır. Miras bırakanın kripto varlıklarının varlığını, türünü ve saklama yöntemini belirten bir liste hazırlaması, bunlara erişim yöntemini yapılandırması ve bunların kimlere bırakılacağını vasiyetname veya başka hukuki belgeler ile belirlemesi, mirasçıların varlıklara ulaşabilmesini sağlayabilir.

Bu kapsamda vasiyetname önemli bir araçtır; ancak güvenlik gerekçesiyle özel anahtarların doğrudan vasiyet metni içinde yer alması doğru değildir. Bunun yerine, erişim yönteminin tarif edilmesi ve ilgili belgelerin avukata, güvenilir bir vasiyetçiye veya güvenli bir kasaya teslim edilmesi daha doğru bir yaklaşım olur. Benzer şekilde, çoklu imza (multi-signature) yapıları hem güvenliği artırmakta hem de miras sürecini kolaylaştırmaktadır. Bu yöntemle birden fazla kişinin imzası olmadıkça cüzdan hareketi yapılamaz; miras bırakan öldüğünde diğer imza sahipleri cüzdana erişim sağlayabilir.

VI. Vergilendirme ve Değerleme

Türkiye’de kripto varlıkların vergilendirilmesine ilişkin özel bir normatif çerçeve bulunmadığından, miras ve intikal vergisi bakımından genel hükümlerin uygulanması teorik olarak mümkündür. Ne var ki kripto varlıkların değerinin tespit edilmesi, yüksek volatilite nedeniyle güçlük arz eder. Ayrıca merkezi borsalarda tutulan varlıklar dışında, varlığın gerçekten mevcut olup olmadığının tespiti dahi zorlaşabilir. Bu nedenle, kripto varlıkların vergiye konu edilmesinde hem değer tespiti hem de erişim problemi birlikte değerlendirilmelidir.

VII. Uluslararası Boyut

Kripto varlıkların saklanma şekli ve kullanıcılarının mobilitesi göz önünde bulundurulduğunda, çoğu zaman yabancı ülke hukukları da devreye girmektedir. Miras bırakanın yurtdışında ikameti, çifte vatandaşlığı veya varlıkların yabancı borsalarda tutulması hâllerinde, ilgili ülkelerin miras ve vergi kurallarının birlikte değerlendirilmesi gerekir. ABD ve İngiltere gibi ülkelerde dijital varlıkların mirası konusunda rehber nitelikli uygulamalar giderek gelişmektedir. Dolayısıyla belirli büyüklüğe sahip dijital portföyler için uluslararası hukuki danışmanlık alınması önem taşır.

VIII. Uygulamada Karşılaşılan Sorunlar ve Öneriler

Uygulamada en sık karşılaşılan sorunlar arasında varlığın mirasçılar tarafından bilinmemesi, erişim anahtarlarının kaybolması, cüzdanın fiziki olarak bulunamaması ve merkezî olmayan yapısı sebebiyle teknik inceleme yapılamaması yer alır. Bu riskler; varlık listesi oluşturulması, erişim anahtarlarının güvenli fakat erişilebilir biçimde saklanması, vasiyetname ile erişim yönteminin belirlenmesi ve multi-signature gibi teknik çözümlerin uygulanmasıyla azaltılabilir.

Böyle bir planlama, yalnızca hukuki güvenliği artırmakla kalmaz; aynı zamanda ciddi ekonomik değer taşıyan dijital portföylerin kaybolmasını da engeller. Bu nedenle özellikle kayda değer dijital varlığa sahip bireylerin, geleneksel miras planlaması yanında kripto varlıklarını da kapsayan bütüncül bir miras stratejisi oluşturmaları gerekmektedir.

IX. Sonuç

Kripto varlıkların mirası, klasik miras hukukunun öngördüğü otomatik geçiş yapısını teknik gerçeklik bakımından yetersiz kılmaktadır. Hukuken terekeye dahil olan kripto varlıkların fiilen mirasçılara geçebilmesi, ancak erişim bilgileri planlandığında mümkün olabilir. Bu nedenle kripto varlık sahibi kişilerin sağlığında vasiyetname, varlık envanteri, erişim prosedürü ve güvenli saklama yöntemlerini içeren bir miras planı oluşturmaları adeta zorunluluk hâline gelmiştir.

Aksi hâlde, milyonlarca liralık dijital servetler yalnızca birkaç kelimeden oluşan bir seed phrase’in kaybı nedeniyle erişilemez hâle gelip hukuki ve ekonomik işlevini yitirebilir.

Bu sebeple kripto varlıkların mirasa konu edilmesinde hem teknik hem hukuki düzlemde uzman desteği alınması, günümüz koşullarında en doğru yaklaşım olarak görünmektedir.