Erken ödeme tazminatı nedir?
6502 Sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’un ‘’Erken Ödeme’’ başlıklı 37.maddesine göre; ‘’Tüketici, vadesi gelmemiş bir veya birden çok taksit ödemesinde bulunabileceği gibi, konut finansmanı borcunun tamamını erken ödeyebilir. Bu hâllerde, konut finansmanı kuruluşu, erken ödenen miktara göre gerekli tüm faiz ve diğer maliyet unsurlarına ilişkin indirim yapmakla yükümlüdür. Faiz oranının sabit olarak belirlenmesi hâlinde, sözleşmede yer verilmek suretiyle, bir ya da birden fazla ödemenin vadesinden önce yapılması durumunda, konut finansmanı kuruluşu tarafından tüketiciden erken ödeme tazminatı talep edilebilir. Erken ödeme tazminatı gerekli faiz indirimi yapılarak hesaplanan ve tüketici tarafından konut finansmanı kuruluşuna erken ödenen tutarın kalan vadesi otuz altı ayı aşmayan kredilerde yüzde birini, kalan vadesi otuz altı ayı aşan kredilerde ise yüzde ikisini geçemez. Oranların değişken olarak belirlenmesi hâlinde tüketiciden erken ödeme tazminatı talep edilemez.’’
Yine aynı yasanın 4.maddesinin 4.fıkrası uyarınca; ‘’Bu Kanunda düzenlenen sözleşmelere istinaden tüketiciden talep edilecek her türlü ücret ve masrafa ilişkin bilgilerin, sözleşmenin eki olarak kâğıt üzerinde yazılı şekilde tüketiciye verilmesi zorunludur. Uzaktan iletişim aracıyla kurulan sözleşmelerde ise, bu bilgiler kullanılan uzaktan iletişim aracına uygun şekilde verilir. Bu bilgilerin tüketiciye verildiğinin ispatı sözleşmeyi düzenleyene aittir. Görüldüğü üzere bankalar, tüketicinin kredi borcunu erken ödemesi durumunda belirli şartlar dahilinde tüketiciden erken ödeme tazminatı talep edebilmektedir.
Kredi yapılandırma işlemi nedir?
Kredi yapılandırma, tüketici kredilerinde tüketicinin ödemelerinin yeni faiz oranlarına göre yapılandırılarak değiştirilmesi anlamına gelmektedir. Diğer bir deyişle, kredi yapılandırmada geri ödeme planı yeni faiz oranlarına göre değiştirilerek aynen devam ettirilmektedir. Burada faiz oranlarının düşürülmesi, bankaların aralarındaki rekabet ve piyasa koşulları nedeniyle kendiliğinden yaptığı işlemlerdir. Kredi yapılandırma işlemi tüketicinin tek taraflı işlemi ya da talebiyle gerçekleşmediği gibi, yapılandırma işleminde gerçek anlamda bir erken ödemeden de söz edilemez. Keza, yapılandırma işlemi neticesinde kredi sonlanmaz, farklı faiz oranları ve ödeme planıyla da olsa aynen devam eder.
Kredi yapılandırma işlemlerinde bankalar tarafından erken ödeme tazminatı ya da benzeri isimle ücret talebi yasal mıdır?
Şöyle ki yukarıda yer aldığı üzere Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun hükümlerinde ‘’erken ödeme tazminatı’’nın tanımının ve şartlarının yer aldığından bahsetmiştim. Ancak yasada, yeniden yapılandırma ücreti hakkında herhangi bir hüküm bulunmamaktadır. Yargıtay içtihatları uyarınca da bankalar, tüketiciden ancak zorunlu, makul ve belgeli masrafları talep edebilir. Buradan şunu anlayabiliriz ki kanun koyucu, erken ödeme durumunda tüketici aleyhine tazminat öngörmekteyse de kredi yapılandırma durumunda sessiz kalmış, tüketicinin herhangi bir bedel ödemesini istememiştir.
Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’un 5.maddesi uyarınca haksız şart; tüketiciyle müzakere edilmeden sözleşmeye dâhil edilen ve tarafların sözleşmeden doğan hak ve yükümlülüklerinde dürüstlük kuralına aykırı düşecek biçimde tüketici aleyhine dengesizliğe neden olan sözleşme şartlarıdır. Yargıtay içtihatlarına göre de banka ile tüketici arasındaki yeniden yapılandırma işlemlerinde, sözleşmelere tek taraflı ve müzakere edilmeksizin koyulan ‘’ücret ve masraf’’ alınacağına dair hükümler haksız şart niteliğindedir.
Yukarıda belirtildiği gibi yasada, kredi yapılandırması durumunda tüketiciden herhangi bir bedel alınacağına ilişkin düzenleme mevcut değildir. Ancak uygulamada bankalar kredi borçlarının yapılandırmalarını kendi inisiyatifleriyle kabul etmelerine rağmen, tüketicilerden erken ödeme komisyonu/tazminatı/plan değişikliği adları altında ücret talep etmektedir. Yasal düzenlemesi olmayan bu ücret talebi, Yargıtay içtihatlarına göre haksız şart niteliğinde olup tüketiciye iadesi gerekir. (Yargıtay 13. Hukuk Dairesi 2014/41992 E. 2014/37800 K. 27.11.2014 T.) (Yargıtay 13. Hukuk Dairesi 2013/24950 E. 2014/2721 K. 03.02.2014 T.)
Sonuç olarak, yeniden yapılandırma işlemiyle tüketicinin ödemeleri bitmemekte yani kredi borcu tamamıyla kapatılmamaktadır. Bu sebeple, her ne kadar bankalar bu işlemi erken ödeme olarak nitelendirmekteyse de bunun bir erken ödeme işlemi olmadığı, salt yapılandırma işlemi olduğu açıktır. Yapılandırma bedeli olarak masraf, komisyon, tazminat, ceza gibi isimler altında alınan bu miktarlar yasal dayanağı olmadığı için haksız şart niteliğinde olup tüketicinin bankadan bu miktarı talep etme hakkı vardır.
Kredi yapılandırma işlemi sonucunda banka tarafından erken ödeme adı altında bir ücret alındıysa ne yapılabilir?
Böyle bir durumda, parasal sınırlara dikkat ederek bulunduğunuz yer Tüketici Hakem Heyetlerine başvurabilir, yine bunun sonucuna göre yasal süresi içerisinde Tüketici Mahkemelerinde dava açabilirsiniz. Ancak yine de her somut olayın kendi içerisinde değerlendirilmesi gerektiğinden, uzman bir avukattan yardım almanız sağlıklı olacaktır.
