213 sayılı VUK’nun 360. maddesine göre, aynı kanunun  359. maddesinde sayılan ve kaçakçılık suçu oluşturan fiillerin icrasına katılan  ve iştirak  edenlere de VUK’nun 360. maddesinde belirtilen iştirak suçunun  işlenmesi halinde 359. maddede yer alan hürriyeti bağlayıcı cezaların uygulanacağı tartışmasızdır.  Ayrıca iştirak suçuna,  hürriyeti bağlayıcı cezalar yanında vergi ziyaı cezasının da uygulanması  gereklidir.  Zira konuya ilişkin  olarak VUK’nun 360. maddesinde bir açıklık bulunmamasına rağmen, vergi ziyaı cezasının düzenlendiği VUK’nun 344. maddesinde 359. maddede yazılı fiillere iştirak edenlere vergi ziyaı cezasının  bir kat olarak uygulanacağı hüküm altına alınmıştır.  Bu itibarla VUK’nun 360.  maddesine göre iştirak suçu işleyenlere VUK’nun  344. maddesine göre hesaplanacak  vergi ziyaı cezası kadar ceza  uygulanacaktır.  

Öte yandan, iştirak  suçuna ayrıca vergi  ziyaı cezası  uygulanması  gerektiği ancak, uygulanacak  ceza tutarının  VUK’nun 344 ve 360. maddelerinde yeterli  açıklıkta tanımlanmadığı  yönünde görüşler de mevcuttur. Bu görüşe göre; kanunda  değişiklik yapılarak, iştirak suçunu  işleyenlere uygulanacak cezanın, asıl mükellef veya vergi sorumlusuna uygulanacak cezadan  bağımsız olarak ayrıca belirlenmesi  yerinde olacaktır. 

213 sayılı VUK’nun  359. maddesi hükmüne göre birden   fazla kişi maddede sayılan  fiillerin oluşumuna  iştirak  ettikleri  takdirde  fiili irtikap edenlerden  veya   doğrudan  doğruya işlemiş olanlardan   her biri  bundan  ayrı ayrı   maddi çıkar gözetmek  koşulu ile  o fiile mahsus ceza ile  cezalandırılırlar.   Şayet  bu  fiilleri  bir kimse işlemeye azmettirmişse de aynı  cezalar  hükmolunur.  Ancak,  bu  fiillere maddi menfaat gözetmeksizin  iştirak  edenlere fiile mahsus cezanın  dörtte bir hükmolunur.   

İştirak cezası  kesilmesi ile ilgili  kurallar  kısaca şöyledir:

a)    Vergi ziyaına VUK 359. maddede  yazılı  fiillerle  sebebiyet  verilmesi durumunda  bu   ceza 3 kat, bu  fiillere iştirak  edenlere ise, 1 kat  olarak  tatbik  edilir. 

b)    Sahte ve muhteviyatı itibariyle belge düzenlemek, VUK 359. maddesinde kaçakçılık  suçu olarak  düzenlenmiştir.    Dolayısıyla  sahte ve muhteviyatı  itibariyle yanıltıcı belge  düzenleyen mükelleflere  ziyaa uğrattıkları  vergi tutarının  3 katı  VZC kesilir.  Bu  fiillere iştirak edenlere ise 1 katı kadar  vergi ziyaı cezası kesilir.  

c)    Sahte ve muhteviyatı itibariyle yanıltıcı  belge  düzenleme fiillerine iştirak  edenler adına,  sahte ve muhteviyatı itibariyle yanıltıcı  belge düzenleyen mükellef  tarafından  ziyaa uğratılan  ve adlarına tarh edilmesi  gereken  vergi tutarlarının  bir katı  VZC kesilir.  

d)    İştirak  suçu  kapsamında kesilen  vergi ziyaı cezası, vergi mükellefiyetine bağlı bir ceza değildir.   İdari para cezasıdır.    VUK 360. maddeye göre vergi cezaları  olayların  ilgili  bulunduğu  vergi açısından  mükellefin bağlı olduğu  vergi dairesi  tarafından  kesilir.   Bu nedenle, iştirak  suçu kapsamında kesilecek olan  vergi ziyaı cezası  iştirak eden  kişinin  bağlı olduğu  vergi dairesi  tarafından  değil, iştirak  ettiği kaçakçılık suçunu işleyen   mükellefin bağlı olduğu  vergi dairesi  tarafından  kesilir.   (Bkz.  VUK md.365). İştirak  cezasının  kesilmesi halinde bu  kişinin   aynı  zamanda vergi mükellefi olması  koşulu  aranmaz. Öte yandan,  VUK 359. md kapsamında  kesilen  kaçakçılık  suçuna bağlı  iştirak  cezalarında  bir kat  VZC kesilir.   Bu  ceza hakkında VUK 376 indirim maddesi hükmü uygulanır.   Ayrıca, 2011 yılı  26 şubat  tarihinde yürürlüğe giren  torba yasanın  ,ilgili  maddelerine göre süresi içerisinde bu  yasadan faydalanabilir.   

e)    Vergi uygulamasında  iştirak  suçunun  iki anlamı  vardır. Birincisi VUK’nun 360.  maddesinde belirtilen  hürriyeti bağlayıcı  ceza, ikincisi ise adli suça ait (kaçakçılık  suçu) ile ceza ile cezalandırılması  bağlamında vergi ziyaı cezasıdır. İştirak  fiili  dolayısıyla 360. maddede belirtilmemesine  rağmen bu  fiili işleyenler hakkında vergi ziyaı cezası  kesileceğinden; iştirak halinde 344. madde gereğince hesaplanan  vergi ziyaı cezasının  bir katı olarak  hesaplanan  vergi ziyaı cezasının  süresi içerisinde ödenmemesi  halinde gecikme zammı  uygulanacağı  tabidir.