İnternet, dünya üzerinde mevcut bilgisayarları çeşitli ağlarla birbirlerine bağlayıp söz konusu bilgisayarlar arasında bilginin depolanmasını ve paylaşılmasını sağlayan elektronik bir dil ve kurallar bütünüdür. Bu nedenle internet doğrudan veya dolaylı olarak özel hayatın gizliliği, basın hürriyeti, haberleşme ve ifade hürriyeti, kişinin manevi varlığını koruma ve geliştirme hakkı gibi birçok temel hak ve özgürlüğü etkilemektedir.
Unutulma hakkı temel bir insan hakkı olan kişisel verilerin korunmasıdır. Kısaca kişilerin internette kendi adlarıyla arama yapıldığında düzenlenen sonuçlar arasında kendileriyle ilgili bilgi, fotoğraf, video, belge gibi verilere yer verilmemesini isteme hakkıdır. Bir diğer deyişle “Unutulma hakkı”, dijital hafızada yer alan bireylere ait rahatsız edici her türlü kişisel içeriğin, yine bireylerin talebi üzerine bir daha geri getirilemeyecek biçimde ortadan kaldırılması/silinmesi talebidir.
Bizim de katıldığımız üzere AB tarafından unutulma hakkının düzenlenmesindeki temel amaç, hakkın dijital dünya için güncelleştirilmesi ve sınırlarının çizilmesidir. Söz konusu düzenleme, özellikle çocuk yaşta verilen rızaların yetişkinlik döneminde kişi üzerinde istemediği bir etkinin oluşmasını önlemeyi hedeflemektedir. Bu kapsamda GDPR açıkça, çocuk yaşta verilen rızalar bakımından kişinin riskleri analiz etmekte yetersizliği esas alınarak unutulma hakkını kullanılabileceğini belirtmektedir.
Kişiler kanuni hakları kapsamında kendileri hakkında internette yer alan gereksiz, yersiz ve ilgisiz bilgileri, yayımlanmalarından sonra aradan geçen zamanı da dikkate alarak bu verilerle ilişkilerinin kesilmesini talep edebilirler.
Ancak unutulma hakkında birtakım istinaslar vardır. Elbette böyle bir hakkın varlığı herkese kendileriyle ilgili bilgileri sildirme hakkı tanımamaktadır. İşte istisnai dediğimiz bu durumlar verilerin bilimsel, istatiksel ya da tarihsel amaçlarla kullanılmasıdır. Böyle bir durumun varlığı halinde veriler sildirilememektedir.
Peki hangi durumlarda unutulma hakkından faydalanılabilir?
- Verilerin meşru ve belirli amaçlarla toplanmaması halinde,
- Veriler her ne kadar isteyerek paylaşılmışsa yahut zorunluluk nedeniyle paylaşılmışsa da dürüstlük kuralına uygun bir şekilde işlenmemesi halinde,
- Verilerin kişiye anlatılan meşru ve belirli amaçlar dışında kullanılması halinde,
- Güncel olmayan, yanlış verileri içermesi halinde,
- Olay hakkında yetersiz ve amaca uygun olmaması halinde
- Meşru amaç için gerekli sürenin dolması halinde
Bu bilgiler ışığında kişiler unutulma hakkı kapsamında kendileriyle ilişkili verilerin arama motorlarından kaldırılmasını talep etmek üzere başvuruda bulunabilirler. Bu başvuru akabinde değerlendirme süreci yürütülür ve uygun görülenler kaldırılır. Değerlendirme sürecinde de kurul şu soruların cevaplarını arar:
- İlgili kişi kamusal yaşamda önemli bir rol oynuyor mu?
- Arama sonuçlarının öznesi bir çocuk mu?
- Bilgiler kişinin çalışma hayatı ile mi ilgili?
- Arama sonuçlarında yer alan bilgi ile kişi hakkında hakaret, onur kırıcı, iftira niteliği taşıyor mu?
- Arama sonucunda yer alan bilgi özel nitelikli kişisel veri niteliği taşıyor mu?
- Arama sonuçlarında ulaşılan bilgi güncel mi?
- Arama sonuçlarında ulaşılan bilgi kişi hakkında önyargıya sebep oluyor mu?
- Bilgi kişinin kendisi tarafından mı yayımlandı?
- Orijinal içerik gazetecilik faaliyeti kapsamında işlenen verileri mi kapsıyor?
- İlgili kişiye ilişkin bilgilerin yayımlanmasında yasal bir zorunluluk var mı?
- İlgili kişiye ilişkin bilgi ceza gerektiren bir suçla mı ilgili?
Değerlendirme sürecinde dikkate alınacak kriterler bunlarla sınırlı olmayıp somut olayın özeline göre Kurul tarafından ek ölçütler de gündeme gelebilecektir.
Peki unutulma hakkı nasıl kullanılabilir?
Arama motorunda aratma sonucu kendisiyle alakalı veriler çıkan kişiler, ilk önce arama motoru şirketine talebini iletmeli bu başvurularının akabinde red cevabı almaları halinde Kişisel Verileri Koruma Kurumuna müracaat etmelidir. Buraya yapılan başvuru detaylı ve açıklamalı olmalıdır. Kişisel Verileri Koruma Kurumu yaptığı değerlendirme ve araştırma sonucunda söz konusu talebin içerdiği verilerin tamamının veya bir kısmının arama motorunda yer almamasına karar verdiği zaman, kararı ile ilgili tüm esasları tüm arama motoru şirketlerine bildirir ve gereğinin yapılmasını ister.
Kaynakça
Bir Temel Hak Olarak Unutulma Hakkı-Av.Seray Nalbantoğlu,https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/980809
Europen Commission, Factsheet on the "Right to be Forgotten" ruling (C131/12)
https://www.google.com.tr/amp/m.gazetevatan.com/amp/unutulma-hakki-nedir-unutulma-hakki-basvurusu-nasil-yapilir-kvk-1337607-teknoloji/
https://www.google.com.tr/amp/s/www.webtekno.com/haber/amp/97350
https://tr.m.wikipedia.org/wiki/Unutulma_hakkı
