Bu yazımızda TSK personelinin barış zamanında tabi olduğu disiplin hükümlerini ele alacağız. TSK personelinin güncel disiplin mevzuatı 16 Şubat 2013 tarih ve 6413 sayılı Türk Silahlı Kuvvetleri Disiplin Kanunu ile düzenlenmiştir. Bu Kanunun yürürlüğe girmesiyle birlikte,

Daha önce 211, 477 ve 1632 sayılı kanunlar çerçevesinde yürütülen disiplin işlemleri tek bir kanunda toplanmıştır. Disiplin suçlarını düzenleyen 477 sayılı Kanun savaş zamanında uygulanmak üzere askıya alınırken, 1632 sayılı Kanunun 162-191’inci maddeleri yürürlükten kaldırılarak askeri ceza kanunu içinde disiplin mevzuatının bulunması sonlandırılmış böylece 1632 sayılı Kanun askeri suçlara, 6413 sayılı kanun ise disiplin suçlarına ilişkin özel kanun haline getirilmiştir (Yıldırım, t.y: 124, akt. Alkan, 2015: 173).

“Disiplin suçları” kavramının 6413 sayılı Kanunu’nun lafzına da uygun olarak “disiplinsizlik” olarak kullanılması gerektiğini de ifade edelim.

TSK Disiplin Kanunu’nun kapsamına değinecek olursak, ikinci maddesinde belirtildiği üzere, askeri hâkimler hariç subaylar, astsubaylar, uzman erbaşlar, sözleşmeli erbaş ve erler, erbaş ve erler ile askeri öğrencileri kapsamaktadır. “Kanun, MSB kadro ve kuruluşunda çalışan devlet memurlarını, askeri işyerlerinde İş Kanunu’na tabi olarak çalışan işçileri ve askeri hâkimleri hariç tutarak, bu personel hakkında özel kanunlarındaki disiplin hükümlerinin uygulanacağını öngörmüştür (Demirtaş, 2022, s. 77).” Devlet memuru statüsünde çalışan sivil memurlar ile İş Kanunu’na tabi olarak çalışan işçiler ve askeri hâkimler bu yazımızda ele alınmayacak olup sadece TSK Disiplin Kanunu kapsamına alınan ilgili personelin disiplin mevzuatı incelenecektir.

TSK personelinin disiplinsizlik teşkil edebilecek fiil ve davranışlarının disiplin amirince öğrenilmesine müteakip gerekli disiplin soruşturması bizzat disiplin amiri tarafından veyahut disiplin amirinin görevlendireceği soruşturmacı veya soruşturmacılarca yapılabilmektedir. Disiplin amiri veya disiplin amirince görevlendirilen soruşturmacı veyahut soruşturmacılar, disiplin soruşturması ile ilgili makamlardan bilgi ve belge talep edebilir, resmi makamlarla yazışma yapabilir, disiplinsizlik yaptığı iddia edilen personelden savunma alabilir, tanık dinleyebilir, bilirkişi görevlendirmesi yapabilir ve hâkim veya savcı kararı gerektirmeyen durumlarda kriminal inceleme yaptırma da dâhil olmak üzere her türlü incelemeyi yaptırabilir.

TSK Disiplin Kanunu’nda disiplinsizlikler sayma suretiyle ele alınmıştır. Ancak benzer nitelikteki eylemlerin cezalandırılması da mümkün hale getirilmiştir. TSK Disiplin Kanunu m. 8/f. 2 ile kıyas uygulaması benimsenmiş ve nitelik ve ağırlıkları itibariyle benzer eylemlerde bulunanların aynı neviden disiplin cezaları ile tecziye edilebileceği hüküm altına alınmıştır. TSK Disiplin Kanunu m.8/f. 2 uyarınca,“Bu Kanunda belirlenmiş olan disiplinsizliklere nitelik ve ağırlıkları itibarıyla benzer eylemlerde bulunanlara, eylemleri adli veya askeri suç teşkil etse dahi aynı neviden disiplin cezaları verilebilir.” Burada disiplinsizlikler için kıyas mümkün olmakla birlikte öngörülen yaptırımların kıyas yoluyla değiştirilmesine cevaz verilmemiştir.

TSK Disiplin Kanunu’na Göre Disiplin Amirleri

Kanunda “disiplin amiri” ve “disiplin amirleri” kavramlarından bahsedilmiştir. Kanunun “Tanımlar” başlıklı 3. maddesinde de belirtildiği üzere, disiplin amiri, disiplin cezası vermekle yetkili kılınmış ilk amiri, disiplin amirleri ise disiplin amiri ile üst disiplin amirlerini ifade etmektedir. Disiplin amiri olabilmek için bazı şartlar gerekmektedir. Bunlar şu şekildedir:

- Personelin amiri konumunda bulunması,

- Personelden rütbe veya kıdemce yukarıda/üstte olunması ve

- Disiplin cezası ile tecziye edilecek personelin subay, astsubay ve uzman erbaş statüsünde olması durumunda ilgili personele sicil verme yetkisinin bulunması.

Bu özelliklere haiz olan disiplin amiri, disiplinsizlik teşkil edebilecek davranışta bulunan personeline Kanuna ekli (1) sayı çizelgeye göre ceza verebilecektir. Kanunun “Tanımlar” başlıklı 3. maddesinin (g) fıkrasında “üst disiplin amirleri”, “disiplin amirinin kadro ve kuruluş yönünden bağlı bulunduğu ve disiplin cezası verilecek personelden makam yahut rütbe veya kıdemce büyük olan yetkili sıralı tüm amirleri” şeklinde tanımlanmıştır. TSK Disiplin Kanunu’na göre olağan olan disiplin amirince personelin disiplin soruşturmasının yapılması ve eğer gerekli ise disiplin amirince cezalandırılmasıdır. Bazı hallerde ise üst disiplin amirlerinin, disiplin amirinin hak ve yetkilerini kullanarak disiplin soruşturması yapabileceği öngörülmüştür. Üst disiplin amirlerinin disiplin cezası verebileceği durumlar TSK Disiplin Kanunu’nun 9. maddesinde şu şekilde düzenlenmiştir:

Bu Kanunda belirlenmiş istisnalar hariç, aşağıdaki hâllerde disiplin soruşturması yapma ve disiplin cezası verme görev ve yetkisi üst disiplin amirleri tarafından da kullanılabilir:

a) Disiplinsizlik, daha ağır bir disiplin cezası verilmesi amacıyla kendisine iletilmiş veya kendisi tarafından buna gerek görülmüşse

b) Disiplinsizliğe bizzat şahit olmuşsa

c) Disiplinsizlik, resmî saygınlığına ve makamına karşı işlenmişse

ç) Disiplinsizlik, emri altında bulunan çeşitli kıta, karargâh ve kurumlara bağlı birden fazla kişi tarafından işlenmişse

d) Bu Kanuna göre cezalandırılması zorunlu olan bir disiplinsizlik, bilinmesine rağmen kendinden önceki disiplin amirleri tarafından cezasız bırakılmışsa

Birinci fıkra kapsamındaki yetkilerin üst disiplin amirlerince kullanılmaması durumunda, disiplin cezası verme görev ve yetkisi disiplin amiri tarafından kullanılır.

Yukarıda sayılan hallerde üst disiplin amirleri, disiplin amirinin soruşturma yapma ve disiplin cezası verme yetkisini kullanabilecektir. Bu hallerde üst disiplin amirleri bu yetkilerini kullanmazlarsa bu yetki disiplin amirince kullanılacaktır. 

TSK Disiplin Kanunu’nda Öngörülen Disiplinsizlikler ve Yaptırımlar

Subay, astsubay ve uzman erbaşlar ile sözleşmeli erbaş ve erler hakkında verilebilecek disiplin cezaları ağırlıklarına göre TSK Disiplin Kanunu m. 11’de sıralanmıştır: Sıra şu şekildedir:

- Uyarma (m. 15)

- Kınama (m. 16)

- Hizmete kısmi süreli devam (m. 17)

- Aylıktan kesme (m. 18)

- Hizmet yerini terk etmeme (m. 19)

- Oda hapsi (m. 12/ f. 6)

- Silahlı Kuvvetlerden ayırma (m. 20)

Uyarma, kınama, hizmete kısmi süreli devam ve aylıktan kesme cezaları sadece disiplin amirlerince verilebilmektedir. Hizmet yerini terk etmeme ve oda hapsi cezaları ise disiplin amirlerince veyahut disiplin kurulları tarafından verilebilecektir. Silahlı Kuvvetlerden ayırma cezası da yüksek disiplin kurulları tarafından tecziye edilebilmektedir.

Bu cezaların yerine getirilme şekilleri TSK Disiplin Kanunu m. 12’de düzenlenmiş olup madde metni şu şekildedir:

Uyarma cezası; personele, görevinin icrasında veya hâl ve hareketlerinde daha dikkatli olması gerektiğinin yazı ile bildirilmesidir.

Kınama cezası; personele, görevinin icrasında veya hâl ve hareketlerinde kusurlu olduğunun yazı ile bildirilmesidir.

Hizmete kısmi süreli devam cezası; disiplin cezası verilen personele mesai sonrasında günde üç saati ve her hâlde saat 24.00’ü geçmeyecek şekilde, kadro görevinde veya kadro görevi dışında statüsüne uygun askeri hizmetlerin yaptırılmasıdır. Ceza, tatil günleri dışında yerine getirilir ve cezanın yerine getirilmesi esnasında personel hizmette sayılır. Cezanın yerine getirilme şekline ilişkin hususlar, cezayı veren disiplin amiri tarafından ilgiliye tebliğ edilir.

Aylıktan kesme cezası; disiplin cezası verilen personelin, sosyal güvenlik mevzuatına göre hesaplanan prime esas kazanç tutarından ekli (1) sayılı çizelgede belirtilen oranlarda kesinti yapılmasıdır. Ceza, aylığı tahakkuk ettiren birimce personelin aylığından kesilmek suretiyle yerine getirilir. Aylıktan kesme tam lira üzerinden yapılır ve kuruşlar dikkate alınmaz.

Hizmet yerini terk etmeme cezası; personelin mesai bitiminden sonra görev yaptığı yerden ayrılmayıp resmî daire, kışla, eğitim alanları ile sair yerlerdeki hizmetine devam etmesidir. Bu ceza disiplin amirleri tarafından ekli (1) sayılı çizelgeye göre; disiplin kurulları tarafından dört ila on güne kadar verilebilir. Ceza verilen personel için uygun bir yatma yeri tahsis edilir. Tatil günlerinde cezanın yerine getirilmesine ara verilir. Cezanın yerine getirilmesi sırasında, hizmete ilişkin hâller hariç, günde toplam bir saati geçmemek üzere ziyaretçi kabul edilebilir.

Oda hapsi cezası; bu amaçla tahsis edilecek hapis odasında yerine getirilir. Hapis odalarının kapısında nöbetçi bulundurulur. Oda hapsi cezası alan personel, cezanın yerine getirilmesi süresince emir veremez ve genel hizmet yapamaz. Ceza;

a) Seferberlik ve savaş zamanında;

1) Bu Kanunda belirlenmiş tüm disiplinsizlik hâllerinde disiplin amirleri tarafından ekli

   (1) sayılı çizelgeye göre verilebilir.

2) Bu Kanuna göre hizmet yerini terk etmeme cezası ile cezalandırılmayı gerektiren disiplinsizlik hâllerinde, disiplin kurulları tarafından on günden otuz güne kadar verilebilir.

b) Barış zamanında; Türk karasuları dışında bulunan gemilerde görev yapan personele, 

sadece buralarda bulunduğu süre içinde işledikleri ve hizmet yerini terk etmeme cezası ile cezalandırılmayı gerektiren disiplinsizlikler için gemi komutanı tarafından, 14 üncü maddede belirlenmiş esaslar çerçevesinde verilebilir.

Disiplin amirlerinin subay, astsubay ve uzman erbaşlar ile sözleşmeli erbaş ve erler hakkında verebilecekleri disiplin cezaları bakımından takdir yetkisi ilgili Kanunun 14. maddesinde düzenlenmiştir. Madde metni şu şekildedir:

Disiplinsizliğin işlendiği tarihten geriye doğru; iki yıl içinde aynı disiplinsizlikten   dolayı disiplin cezası alınmış olması veya bir yıl içinde aynı derece cezayı gerektiren başka disiplinsizliklerden dolayı iki defa ceza alınmış olması hâllerinde, Silahlı Kuvvetlerden ayırma cezası hariç, bir derece ağır ceza verilir.

Disiplin amirleri, personelin; olumlu hizmet, sicil ve disiplin safahatı ile eylemin niteliğini göz önüne alarak bir derece hafif ceza uygulayabilir.

Disiplin amirleri, uyarma, kınama ve hizmete kısmi süreli devam cezalarını gerektiren disiplinsizliklerinden dolayı personeline disiplin cezası vermeyebilir.

Maiyetinden birinin hizmet yerini terk etmeme cezasını gerektiren disiplinsizliğini tespit eden disiplin amiri; yetkisi dâhilinde disiplin cezası verebileceği gibi, hizmet, sicil ve disiplin safahatı ile eylemin niteliğini göz önüne alarak bu personeli disiplin kuruluna da sevk edebilir.

Barış zamanında, Türk karasuları dışındaki gemilerde hizmet yerini terk etmeme cezası gerektiren bir disiplinsizlik yapan personele, eylemin niteliği ve disipline olan olumsuz tesiri göz önüne alınarak gemi komutanı tarafından hizmet yerini terk etmeme cezası yerine ekli (1) sayılı çizelgeye uygun olarak oda hapsi cezası verilebilir. Verilen bu cezanın karasuları dışında yerine getirilemeyen kısmı hizmet yerini terk etmeme cezası olarak yerine getirilir.

Madde metninden de çıkarılabileceği üzere ilgili personellerin uyarma, kınama ve hizmete kısmi süreli devam cezalarını gerektiren disiplinsizlikleri işlemesi durumunda, disiplin amiri takdir hakkını kullanarak personele ceza vermekten vazgeçebilmektedir. Disiplin amirleri ayrıca, maiyetinin olumlu hizmet safahatı ile fiilin niteliğini değerlendirerek bir alt cezayı uygulaması da mümkündür.

Askeri öğrencilere verilebilecek disiplin cezaları ise ağırlık derecesine göre TSK Disiplin Kanunu m. 22’de şu şekilde sıralanmıştır:

- Kınama

- İzinsizlik

TSK Disiplin Kanunu m. 23 uyarınca, kanun, nizam ve emirlerle verilmiş görev ve sorumlulukları yerine getirmeyen veya uyulması zorunlu olan kurallara uymayan veya yasaklanan fiilleri yapan askeri öğrencilere durumun niteliğine ve ağırlık derecesine göre disiplin cezası verilir. Madde metninden de anlaşıldığı üzere disiplin amiri eylemin niteliğine ve ağırlığına göre kınama cezası veyahut izinsizlik cezası verebilecek ya da üç hafta sonundan az olmamak üzere altı hafta sonuna kadar (bu süre dahil) izinsizlik cezası ile tecziye edilebilmesi için personeli disiplin kuruluna sevk edebilecektir.

Erbaş ve erlere verilebilecek disiplin cezaları da ağırlıklarına göre TSK Disiplin Kanunu m. 25’te aşağıdaki şekilde sıralanmıştır:

- İzinsizlik (m. 15, 16 ve 17 ile bu maddelerdeki disiplinsizliklere benzer eylemler)

- İlave hizmet yükleme (m. 15, 16 ve 17 ile bu maddelerdeki disiplinsizliklere benzer eylemler)

- Oda hapsi (m. 26/ f. 3)

- Hizmetten men (m. 18, 19 ve 26/ f. 4)         

İzinsizlik, ilave hizmet yükleme ve oda hapsi cezaları, erbaş ve erlere disiplin amirlerince verilebilmekte olup hizmetten men cezası ise disiplin amirleri veya disiplin kurulları tarafından takdir edilebilmektedir.

Kanunun 26. maddesinde ise disiplin cezalarının yerine getirilme şekilleri hüküm altına alınmıştır:

İzinsizlik cezası, erbaş ve erin hafta sonu tatilinden faydalandırılmamasıdır.

İlave hizmet yükleme cezası; erbaş ve erin, mesai içinde, mesai sonrasında veya hafta sonu tatil günlerinde, nöbet hizmeti dâhil askeri hizmetlerde veya disiplinsiz davranışının ıslah edilmesine katkı sağlayacağı değerlendirilen ve bu kapsamda cezayı veren disiplin amirleri tarafından belirlenen bir vazifede aralıklı veya sürekli olarak ve günde sekiz saatten fazla olmamak üzere görevlendirilmesidir.

Oda hapsi cezası; bu amaçla tahsis edilecek hapis odasında yerine getirilir. Hapis odalarının kapısında nöbetçi bulundurulur. Oda hapsi cezası alan erbaş ve erler, cezanın yerine getirilmesi sırasında gerektiğinde askeri hizmetlerde kullanılabilirler. Ceza;

a) Seferberlik ve savaş zamanında, erbaş ve erlere;

1) Disiplin amirleri tarafından ekli (1) sayılı çizelgeye göre verilebilir.

2) Bu Kanuna göre hizmetten men cezası ile cezalandırılmayı gerektiren disiplinsizlik hâllerinde disiplin kurulları tarafından on günden otuz güne kadar verilebilir.

b) Barış zamanında; Türk karasuları dışında bulunan gemilerde görev yapan erbaş ve erlere sadece buralarda bulundukları süre içinde işledikleri disiplinsizlikler nedeniyle, disiplin amirleri tarafından 27 nci maddede belirlenmiş olan esaslar çerçevesinde verilebilir.

Hizmetten men cezası; disiplinsizlik yapan erbaş ve erin, bozulan disiplinin yeniden tesis edilmesi amacıyla günlük hizmetten uzaklaştırılmasıdır. Bu ceza, disiplin kurulları tarafından on beş günden az olmamak üzere otuz güne kadar bu süre dâhil veya disiplin amirleri tarafından ekli (1) sayılı çizelgeye göre, bu Kanunun dördüncü bölümünde yer alan aylıktan kesme ile hizmet yerini terk etmeme cezalarını gerektiren disiplinsizlik hâllerinde verilebilir. Ceza alan erbaş ve erler, ceza süresince mesai çizelgesindeki eğitim faaliyetlerine iştirak ettirilmezler; ancak müşterek idari vazifelerin ifasında veya ihtiyaç duyulan askeri hizmetlerde görevlendirilebilirler.

 Disiplin amirlerinin takdir hakkı TSK Disiplin Kanunu m. 27’de düzenlenmiş olup madde metni şu şekildedir:

 İzinsizlik ve ilave hizmet yükleme cezaları; bu Kanunun dördüncü bölümünde yer alan uyarma, kınama veya hizmete kısmi süreli devam cezası gerektiren disiplinsizlik hâlleri ile nitelik ve ağırlıkları itibarıyla bunlara benzer diğer eylemlerin yapılması hâlinde verilir.

Birinci fıkra uyarınca verilecek disiplin cezalarının türü ve miktarı; erbaş ve erin hizmet ve disiplin safahatı ile eylemin niteliği göz önüne alınarak disiplin amirleri tarafından takdir edilir. Disiplin amirleri, erbaş ve erin olumlu hizmet safahatını dikkate alarak disiplin cezası vermeyebilir.

Hizmetten men cezası veya seferberlik ve savaş hâllerinde disiplin kurulları tarafından oda hapsi cezası verilmesini gerektiren disiplinsizlikler; erbaş ve erin olumlu hizmet ve disiplin safahatı göz önüne alınarak disiplin amirleri tarafından yetkisi dâhilindeki izinsizlik veya ilave hizmet yükleme cezalarından birisi de verilebilir. Bu durumda, erbaş ve erler disiplin kuruluna sevk edilmezler.

Barış zamanında Türk karasuları dışındaki gemilerde herhangi bir disiplinsizlik yapan erbaş ve ere, eylemin niteliği ve disipline olan olumsuz tesiri göz önüne alınarak disiplin amiri tarafından ekli (1) sayılı çizelgeye uygun olarak oda hapsi cezası verilebilir. Verilen bu cezanın karasuları dışında yerine getirilemeyen kısmı ilave hizmet yükleme cezası olarak yerine getirilir.

Erbaş ve erlerin, izinsizlik ve/veya ilave hizmet yükleme cezalarını gerektiren disiplinsizliklerinde, personellerin olumlu hizmet safahatı dikkate alınarak personellere disiplin amirlerince ceza verilmesinden vazgeçilmesi mümkündür. Bunun dışında, personelin hizmetten men cezası veya seferberlik ve savaş hallerinde disiplin kurulları tarafından oda hapsi cezası verilmesini gerektiren disiplinsizliklerinde, erbaş ve erin olumlu hizmet ve disiplin safahatı dikkate alınarak disiplin amirince personellere izinsizlik veya ilave hizmet yükleme cezalarında birisi de tecziye edilebilir.

TSK Disiplin Kanunu’ndaki İçtima Kuralları

TSK Disiplin Kanunu’nun 4. maddesinde disiplinsizliklerin oluşması durumunda uygulanacak içtima kurallarına yer verilmiştir. Kanun maddesi şu şekildedir:

Disiplinsizliğin oluşması ve disiplin cezalarının niteliği

MADDE 4 – (1) Disiplinsizlik; bu Kanunda ayrıca hüküm bulunmayan hâllerde, kasten veya taksirle işlenebilir.

(2) Aynı fiil nedeniyle bu Kanunda yazılı disiplin cezalarından birden fazlası verilemez.

(3) Bir fiilin birden fazla disiplinsizlik teşkil etmesi hâlinde ağır olan disiplin cezası verilir.

(4) Bir fiilin diğer kanunlar kapsamında idari yaptırıma bağlanmış olması, aynı fiile bu Kanun kapsamında disiplin cezası verilmesine engel teşkil etmez.

(5) İlave hizmet ve görev yükümlülüğü sonucunu doğuran disiplin cezaları kapsamında, kamu veya hizmet yararına olmayan keyfî görevler verilemez.

Görüldüğü üzere, ayrık bir hüküm olmadığı müddetçe disiplinsizliklerin kasten veya taksirle işlenebilmesi mümkündür. Ayrıca Kanun, bir fiili nedeniyle disiplin soruşturmasına tabi tutulan personele birden fazla ceza verilemeyeceğini hüküm altına almış, bir fiilin birden fazla disiplinsizlik teşkil etmesi halinde ağır olan disiplinsizlikten işlem yapılması gerektiğini belirtmiştir. Diğer bir husus olarak, bir fiilin diğer kanunlar kapsamında idari yaptırıma bağlanmış olmasının TSK Disiplin Kanunu uyarınca disiplin soruşturması yapılmasına engel teşkil etmeyeceğini de belirtelim.

Ceza Kanunları bakımından suç teşkil eden bir fiilin işlenmesi durumunda ise personel hakkında disiplin soruşturması yapılarak disiplin cezası verilmesi de mümkündür. Örneğin, koğuşlar bölgesinde, iki yükümlüden birinin diğerine yumruk atması durumunda, şikâyet edilen personel hakkında hem TSK Disiplin Kanunu m. 19/f. 1 (m) bendindeki “kavga etmek” disiplinsizliğinden işlem yapılacak, hem de Türk Ceza Kanunu’ndaki “kasten yaralama” suçundan soruşturma başlatılacaktır.

Yargı Denetimi

TSK Disiplin Kanunu kapsamında yapılan disiplin soruşturması neticesinde personele verilen disiplin cezalarına karşı yargı yolu kısmen açıktır. Askeri öğrenciler ile erbaş ve erlerin verilen disiplin cezalarının iptaline ilişkin bir dava açması hem barış zamanında hem de seferberlik ve savaş zamanında mümkün değildir. Subay, astsubay ve uzman erbaşlar ile sözleşmeli erbaş ve erler hakkında verilebilecek disiplin cezalarına karşı yargı yolu ise barış zamanında tüm cezalar için açık olup savaş ve seferberlik zamanında sadece Silahlı Kuvvetlerden ayırma cezası için açıktır. Yargı denetimi TSK Disiplin Kanunu’nun 43. maddesinde düzenlenmiştir. TSK Disiplin Kanunu m. 43 şu şekildedir:

(Değişik:24/6/2021-7329/17 md.) Askerî öğrenciler ile erbaş ve erler hakkında verilen disiplin cezaları ile subay, astsubay, uzman erbaş ile sözleşmeli erbaş ve erler hakkında verilen (İptal ibare: Anayasa Mahkemesi’nin 1/6/2022 tarihli ve E.: 2022/10, K.: 2022/72 sayılı Kararı ile.) (İptal ibare: Anayasa Mahkemesi’nin 30/11/2022 tarihli ve E.: 2022/122, K.: 2022/151 sayılı Kararı ile.)  (İptal ibare: Anayasa Mahkemesi’nin 1/6/2022 tarihli ve E.: 2022/10, K.: 2022/72 sayılı Kararı ile.) (İptal ibare: Anayasa Mahkemesi’nin 30/11/2022 tarihli ve E.: 2022/122, K.: 2022/151 sayılı Kararı ile.) bu Kanunda yer alan disiplin cezalarına karşı iptal davası açılabilir. Seferberlik ve savaş zamanında ise yüksek disiplin kurulları tarafından verilen Silahlı Kuvvetlerden ayırma cezası hariç bu Kanunda yer alan diğer disiplin cezaları yargı denetimi dışındadır.

Dava açma süresi, cezanın kesinleşmesinden itibaren başlar. Ancak Türk karasuları dışındaki gemilerde verilen cezalarda, dava açma süresi geminin bağlı bulunduğu üsse/limana dönmesiyle başlar.”

Anayasa Mahkemesi’nin 1/6/2022 tarihli ve E.: 2022/10, K: 2022/72 sayılı Kararı ile öncelikle subay, astsubay, uzman erbaş ile sözleşmeli erbaş ve erler hakkında verilen “uyarma” ve “hizmete kısmi süreli devam” cezaları için yargı yolu açılmıştır. Bu karar akabinde sadece “kınama” cezası için ilgili personeller yargı yoluna başvuramamaktaydı ve şekli olarak bir iptal kararı beklenmekte idi. Bundan sonra, Anayasa Mahkemesi’nin 30/11/2022 tarihli ve E.: 2022/122, K.: 2022/151 sayılı Kararı ile “kınama” ve “cezaları hariç” ibareleri Anayasa aykırı görüldüklerinden kaldırılmış olup “kınama” cezası için de yargı yolu açılmıştır. TSK Disiplin Kanunu m. 43’ün son hali değerlendirildiğinde, madde metninin lafzından askeri öğrenciler ile erbaş ve erlerin de iptal davası açabileceği gibi bir anlam çıkmakta olup madde metninin düzeltilmeye ihtiyacı olduğu anlaşılmaktadır.

Yükümlü erbaş ve erlerin barışta veya seferberlik ve savaşta kendilerine verilen disiplin cezalarına karşı iptal davası açma hakkı olmasa da disiplin amirlerinin keyfiyetle hareket etmeleri mümkün değildir. 15 Haziran 1930 tarih ve 1632 sayılı Askeri Ceza Kanunu m. 111’de “Hak edilmemiş veya müsaade olunmamış disiplin cezası verenlerin cezası” öngörülmüş olup bu madde hükmüyle rütbeli personel ile birlikte yükümlü personel de korunmaktadır.

Son olarak dava açma süresini de irdeleyelim. Dava açma süresi, cezanın kesinleşmesinden itibaren başlayacaktır. Bunun istisnası, Türk karasuları dışındaki gemilerde verilen cezalarda, dava açma süresinin geminin bağlı bulunduğu limana dönmesiyle başlamasıdır. Madde metninde herhangi bir süre belirtilmediğinden 20 Ocak 1982 tarih ve 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu’nda öngörülen altmış günlük süre burada da geçerlidir. Altmış günlük süre cezanın kesinleşmesinden itibaren başlayacaktır.

--------------------

KAYNAKÇA

1- Alkan, M. (2015), 6413 sayılı TSK Disiplin Kanunun esasları, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 117, 167-200.

http://tbbdergisi.barobirlik.org.tr/m2015-117-1463

2- Askeri Ceza Kanunu. 1632 Sayılı Kanun. Resmi Gazete, 15/6/1930.

3- Demirtaş, C. (2022), TSK personeli disiplin ve ceza hukuku (1. Baskı), Ankara: Bilge.

4- İdari Yargılama Usulü Kanunu. 2577 Sayılı Kanun. Resmi Gazete, 20/1/1982.

5- Türk Silahlı Kuvvetleri Disiplin Kanunu. 6413 Sayılı Kanun. Resmi Gazete, 16/2/2013.