Teminat senedi hakkında biraz bilgi vererek konuya başlayıp, hangi hallerde kullanıldığına ve nerede kullanılmaması gerektiğini örnekleriyle açıklamaya çalışalım.
Teminat senedi nedir ?
Türk ticaret kanununda ve borçlar hukukunda kıymetli bir evrak niteliği taşıyan belgeler arasında yer almayan teminat senedi sözleşme güvencesi çerçevesinde iş ve hukuk hayatında yaşam bulan önemli bir ticari, hukuki belgedir.
Bir anlaşma uyarınca işin, verilen sözün, mal veya hizmetin eksiksiz tamamlanacağını, taahhüdün sorunsuz yerine getirileceğini aksi taktirde şöyle bir sorumlulukla karşı karşıya kalacağını beyan eden tarafın imzaladığı şartlı-bedelli senete teminat senedi denir.
Ticari hayatta duyulan ve sık sık karşılaşılanın dışında aslında teminat senetleri bankalara kredi talebinde bulunanların alacak senetlerini (Borç senedi) teminat (Bir nevi kefil) olarak sundukları senetlerdir.
Teminat Senedi ile Borç Senedi arasındaki fark nedir?
Teminat senedi bir sözleşmeye güvence olarak ileri sürülen sözleşme konu olan iş eksik veya hiç yapılmazsa karşı tarafın zararnı tazmin etmek üzere karşılıklı menfaat ilkesine göre hazırlanmış güvence belgesidir.
Borç senedi herhangi para veya mal borcuna ilişkin vadesi, tutarı belirlenmiş tarafların bilerek, isteyerek vardığı anlaşma üzerine ödeme sözü niteliği taşıyan imzalı kıymetli evrak, bonodur.
Teminat senedi nasıl düzenlenir?
Öncelikle teminat senetlerinde olmazsa olmazı anlatarak konuya başlayalım. Teminat senetlerinde senedin teminat senedi olduğu açıkça belirtilmeli, senete atıf yapılmalı, ayrıca teminat senedine konu olan iş sözleşmesi de hazırlanıp her nüshalarının da taraflarda olması sağlanmalıdır.
Maddeler halinde sıralarsak:
1-) Senedin vade kısmına "Teminat Senedidir" ibaresi yazılmalıdır.
2-) Senedin ön yüzüne "Şu sözleşmeye konu olarak hazırlanmıştır " denilmeli,
3-) Senedin arka yüzüne (Ciro edilen bölüme) Hangi konu için teminat senedinin hazırlandığı özetlenmelidir.
4-) Özet kısmında "-şu,şu anlaşma üzerine bu teminat sözleşmesi hazırlanmıştır, sözleşme konusu tamamlandığında teminat senedinin hükümleri geçersizdir, ciro edilemez" notu borçlunun güvenliği açısından yazılması önemlidir.
5-) Rakamı yazılmayan, kısaca boş senete atılan imzalar borç doğursa da yasal değildir. Tarafların bilgisi halinde doldurulmalıdır. Alacaklı, işveren tarafından tutarı boş bırakılan senetler imza için talep edilemez. Boş bırakılıp sonradan doldurmak aynı zamanda suçtur.
Yukarıdaki ana şartlar dışında hazırlanmış teminat senetleri ya bildiğimiz borç doğuran senetlerdir ya da geçersizdir.
Teminat Senedine Örnek:
Yukarıdaki senet örneğinde normal borç senedinden teminat senedi hükmü kazanması için bu belge üzerinde bazı eklemeler yapmak gerekecektir. Hiçbir bilgi yer almasa bile fatura, makbuz, ayrıntılı sözleşmelerle ispat kısmen mümkün olsa da borçlunun kendini sadece anlaşma yaptığı konu ile ilgili sorumluluğunu sınırlandırma asıl amaç olmalıdır.
Ön yüzde sol tarafta gösterilen yere teminat senedinin konusu hakkında kısa bir not düşebilirsiziniz. Mesela:
İş bu bono, XX araç satışından kalan bakiyenin XX TL'lik vadesi ödendiğinde aracın tesliminin gerçekleşeceğini gösteren teminat senedidir.
Ön yüzden ayrıca arka tarafa (ciro edilen kısım) - "Bu senet XXX iş akit sözleşmesinde taraflardan XXX kişinin yükümlü olduğu ileri belirtilen zamanda belirtildiği şekilde yapılacağına dair teminat olarak düzenlenmiştir. İçeriği dışında kullanılamaz, devredilemez, sözleşme dışı işlemlerde ve sözleşmenin tamamlandığı anda geçersizdir" şeklinde ibare eklenmelidir.
Sadece senet üzerinde "Teminat Senedidir" ibaresi yeterlimidir?
Senet üzerine yazılacak olan bu ibare tek başına senedi teminat senedi olma hüvviyetini kazandırmaz. Teminat Senedidir, Devredilemez, Ciro edilemez ibareleri tek başına geçersiz, hiç yazılmamış kabul edilir.
Gerek mahkemeler, gerekse yargıtay senete konu olan anlaşmanın hükümlerini ararlar. Ayrıntılı bilgi verilmişse yargıtayın teminat senedi olarak kabul ettiği kararlar mevcut olsa da detaylı bir sözleşmenin senedi işaret eden maddelerin varlığı en önemli delil ve ispat yoludur.
Burada önemli olan husus; bedeli ödendiği halde tahsile konulan teminat senetlerinin ödendiğine ilişkin delil sunulabilme olanağının bulunması konusudur. Yapılan ödemelerle ilgili tahsil makbuzu, fatura, banka dekontu çok önemlidir.
Tek Taraflı Menfaat Doğuran Teminat Senetleri :
Tek taraflı menfaat doğuran T. Senetlerine genelde iş başvuruları, iş sözleşmeleri, kira, alım satım ve devir işlemlerinde yapılan T. senetlerinde ciro olaylarında karşılaşılmaktadır.
Borçlunun rızası dışında müeyyideler içeren teminat senetlerinde ciro veya icra yoluyla tahsillerde menfi tespit davasıyla senedin sorumluluğu dava konusu edilerek geçersiz hale detirilebilir. Diğer bir husus, senette ve arkasında teminat olduğunu ileri sürebilecek delil ve senet dışında teminat senedini işaret eden ayrı bir sözleşmenin varlığının ispatı yeterli olacaktır.
Teminat Senetlerinde İcra takibi ve Haciz işlemleri:
Alacaklı açısından Teminat Senedi:
Mesela Bir firmadan 100 adet ticari mal sipariş ettiniz. Parasını peşin ödemeniz gerekti. Ve siz malın istediğiniz ölçüde ve kalitede olması, eksik, bozuk olması durumunda kendinizi güvence altına almak için senet imzalattınız. Karşı taraf ise senedin sipariş edilen mallar için belirtilen zamanda, şekilde ve kalitede olmak koşulu ile teminat senedi olduğu notunu düşerek senedi imzaladı.
Mallar istenilen zamanda gelmedi üstelik kalitede de sıkıntı var. İade talep ettininiz, değiştiririz dediler. Bunu da yapmadılar...
Alacaklı için Sonuç: Elinizde mal sipariş ve teslim formları, varsa fatura, tahsilat makbuzu ile teminat senedinin karşılığı gelen tutarın tahsilini yargı yoluyla isteyebilirsiniz.
Borçlu Açısından Teminat Senedi:
A firmasından mal aldınız ya da hizmet anlaşması yaptınız. Bedeli tamamlandığı halde karşı firma anlaşmaya uyarınca hazırlanmış teminat senedini tahsil için icraya vermiş, başkasına ciro etmiş olabilir...
Burada ilk olarak menfi tespit davası açılarak borcun aslında nereden kaynaklandığını ispat etmeniz gerekiyor. Haciz işleminde eşyanızı veya mallarınızı kurtarabilmek, durdurma yapabilmek için belli bir oranını %30 civarı yatırarak haczi bir süre dondurup zaman kazanmalısınız. Ayrıca senedin bağlı olduğu sözleşmeyi delil olarak sunarak bunun kambiyo alacağı niteliğinde değil, şartları olan bir akitten kaynaklanan güvence bedeli olduğunu elinizdeki sözleşme, tahsil makbuzları ve faturalarla ispat etmeniz çok kolaydır.
İş Başvurularında Teminat Senedi
İş başvurularında ve iş sözleşmelerinde imzalanan/imzalatılan sözleşmelerde de durum pek farklı değildir. Bu gibi sözleşmelerde işverenin talep ettiği teminat adı altındaki senetlere bağlı iş akdinden kaynaklanan bir senet olması sağlanmalı, bu akdin nüshasının bir örneği işçide de bulunmalıdır. İşten ayrılma, kovulma, hastalık, kaza gibi durumlarda firmaların senedi icraya, tahsile vermesi sık karşılaşılan bir durum olsa da aslında tek taraflı menfaat doğuran sözleşme vasfı taşıdığından hukuksuz bir işlemdir. Burada borçlunun bunu ispat etmesi yükümlülüğü doğmakta mahkemede ispat ettiği takdirde uğradığı maddi ve manevi zararı tazmin-talep hakkı da bulunmaktadır.
Sözün özü firmaların verdiği işi, malı ve sorumluluğu güvence altına almak için talep ettikleri teminat sözleşmeleri karşılıklı iyiniyet ve açıklık ilkeleri var oldukça hukuka uygun, tek taraflı olduğunda ise hukuksuz bir işlemdir.
İşe başlarken dikkat edilmesi gerekenler:
Sizden imza atmanızı istedikleri senedin miktarı yazılı olmalı, teminat senedi olduğu açıkça belli olmalı ve ayrı bir sözleşmede teminat senedinin geçerlilik koşulları yazılı olup önce okunup bir nüshası sizde kalacak şekilde imza atmalısınız.
Sözleşme var, teminat diye teminat senedi işaret edilmemiş, belirtilmemiş, imzalatılan senette vade yazılmışsa bu iyiniyetin istismarı niteliğine girme tehlikesi arz etmektedir.
Bu şartlar haiz olduğu müddetçe teminat senetleri borç senedi hükümleri taşımamakla beraber senedin devri, cirosu da mümkün değildir.
Senetlerde Haciz, Ödeme Emri gelirse ne yapmalı?
1-) Borcunuzda, borç miktarında borçlunun itirazı yoksa 10 gün içinde ödeme yapılmalı,
2-) Senetteki şekil şartları borçlunun rızası dışında hazırlanmış, imza kendisine ait değilse 5 gün içinde,
3-) Takibin dayanağı kambiyo senedi niteliklerine haiz değilse 5 gün içinde,
4-) Borca konu olan bononun tutarının itfa (ödeme), zamanaşımı inkar varsa yine 5 gün içinde dilekçeyle icra mahkemesine başvuru yapılmalıdır.
Aksi takdirde: 10 gün içinde mal beyanı vermek, itiraz reddedilirse reddedildiği tarihten 3 gün sonra mal beyanı vermek gerekmektedir. Mal beyanı hiç vermemek hapis cezası gerektirir.
İmza itirazınını reddi (haksız yere inkar) halinde %10 ek ceza hükmü uygulanır.
Kaynak:mutlakbutlan.com
