Hazırlayan: Av. Vedat ORUÇ
 
SEKTÖR HAKKINDA
Uluslararası Denizcilik Teşkilatı (IMO) tarafından ‘yeşil endüstri’ olarak kabul edilen gemi geri dönüşüm sektörü, sürdürülebilir kalkınma ve çevrenin önem kazandığı günümüzde Türkiye’de de hak ettiği değeri görmeye başlamıştır.

Yasal düzenlemeler, sektör temsilcilerinin daha çok yatırım yapmalarını sağlarken iş hacminin artmasına da vesile oldu. Gelinen noktada, kapasite olarak dünya çapında dördüncülüğe yükselen  gemi geri dönüşüm sektörü, ileri teknoloji donanımı, çevreye duyarlılığı ile iş ve işçi sağlığı konusundaki hassasiyetiyle IMO’nun listesinde birinci sırada yer alıyor.

Gemi geri dönüşüm, hurdanın geri dönüştürülmesi ve yeniden kazanılması faaliyetinin ilk halkasında yer alan bir sektördür. "Geri dönüşüm-Yeniden Kazanım"  terim olarak, kullanım dışı kalan nesnenin yani çöpün ya da hurdanın ham madde olarak kullanılıp yeniden imalata katılmasıdır.

Gemi Hurdası ve Demir Çelik Sektörü
1 ton çelik üretimi için 2.5 ton cevher işlenmektedir. 2.5 ton cevher elde etmek için ise yaklaşık 15 ton toprak kazmak ve bu toprağı taşımak gerekir.  Demir-çelik ihtiyacını karşılamak için daha fazla demir cevheri çıkarılması ya da hurda demirin tekrar işlenerek cevhere olan ihtiyacın azaltılması gerekmektedir. Demir cevheri çıkarılan madenlerde, doğal tahribat ve yeşil doku kaybı kaçınılmaz bir sonuçtur. Ülkemiz işletmelerinde sökümü yapılan her bir gemi yüzlerce ağacı kurtarmaktadır.

Çevresel Etkilerin Önlenmesi
Gemi Geri Dönüşüm sektörü, çevresel kirlenme açısından elbette belirli riskler de taşımaktadır. Ancak uluslararası normlarla belirlenmiş kurallara uyarak, denetim mekanizmalarının tam ve etkin olarak çalıştırılması sonucu bu tür riskler ortadan kaldırılmaya çalışılmaktadır. 

Çevresel etkiler açısından en fazla dikkat çeken “asbest” maddesi, gemilerde izolasyon malzemesi olarak kullanılmaktadır. Aslında asbest, herkesin çok yakından tanıdığı bir maddedir. 3000 den fazla sanayi kolunda kullanılmıştır. Örneğin asbest; otomobil balatalarında kullanılan ana malzemedir. Söküm aşamasında; asbestin oluşturabileceği çevresel zararların önüne geçilmesi zorunludur. Aliağa Gemi Geri Dönüşüm Tesisleri’nde örnek oluşturacak düzeyde kontrollü ve kurallara uygun asbest temizleme operasyonları yapıldığı bilinmektedir.

DÜNYADAKİ DURUM
Gemi Geri Dönüşüm Sektörü IMO tarafından “SHIP RECYCLING-GEMİ GERİ DÖNÜŞÜM” adıyla anılmaktadır. Bu sektördeki işler, Türkiye ile birlikte aralarında beşi Avrupa Birliği üyesi olan 16 ülkede (Norveç, Danimarka, Hollanda, Belçika, İngiltere, Polonya, Portekiz, İspanya, Ukrayna, Rusya, Çin, Hindistan, Pakistan, Brezilya ve Meksika) gerçekleştirilir.

Dünyada yıllık ortalama 25 milyon DWT (Ençok Ağırlık Tonajı) ton gemi sökülmektedir. Böylece her yıl 437 milyon ton toprak kazılmasıyla elde edilebilecek demir, çok daha kolay bir şekilde ekonomiye kazandırılmış olmaktadır. Gemilerin geri dönüşüm sürecinde malzeme ve ekipmanlar tekrar kullanarak farklı sektörler için kaynak yaratan gemi söküm sanayisi, tüm dünya ülkelerinde denizciliğin yeşil endüstrisi olarak kabul ediliyor.
 
Dünya ticaretinde denizlerde 01.01.2011 tarihi itibariyle 300 GRT üzerinde 47.833 gemi (yaklaşık 1.3 milyar DWT)  dolaşmaktadır. Bu gemilerin yaş ortalaması ise 20nin üzerindedir. İstatistikî olarak 15 yaşını geçmiş gemilerin çevre felaketleri ile sonuçlanan kazalara sebebiyet verme riskleri oldukça yüksek olduğu gözlemlenmiştir.


TÜRKİYE’DEKİ DURUM
 
Türkiye; Orta ve Doğu Avrupa ve Ortadoğu ülkeleri içinde fiilen gemi söken ülkelerin bulunmaması sebebiyle, Avrupa’nın ve Ortadoğu’nun gemi sökülebilen tek ülkesidir. Özellikle 2008 yılında yapılan faaliyetlerin Uluslararası platform ve toplantılarda Devlet destekli olarak anlatılması ve yabancı heyetlerin tesislerde  yaptığı incelemeler sonucunda, Türk gemi geri dönüşüm sektörü, Avrupa da yükselen trend haline gelrmiştir. ILO ve IMO toplantılarında Çevre ve Orman Bakanlığı ile Denizcilik Müsteşarlığı uzmanlarının sektöre destek  vermeleri bu yükselişin lokomotifi olmuştur.

Düşük işçilik maliyetleriyle çalışan ve çevresel önlemlerin alınmadığı Çin, Hindistan, Bangladeş gibi Uzakdoğu ülkelerindeki şirketlerle rekabet eden Türkiye’de, sökülen gemi tonajında kayda değer bir düşüş görülse de yeniden kullanılabilir malzemeler ülkeleri cezp etmeye devam ediyor. Bölgede bulunan demir-çelik fabrikalarına hammadde üretmek üzere Aliağa’da kurulan gemi söküm tesisleri, hem ekonomiye katkısı hem de çevreye duyarlılık çalışmaları ile Türkiye’nin parlayan yıldızıdır. 

Gemi geri dönüşümü, Türkiye’nin 25 milyon tonluk çelik üretiminin yüzde 70’ini sağladığı hurda demirin en önemli kaynaklarından biridir.

Türkiye'nin tek gemi söküm bölgesi olan İzmir’in Aliağa ilçesinde, 1.450 mt. Sahil uzunluğuna sahip kıyı şeridinde, mülkiyeti Başbakanlık  Toplu Konut İdaresi Başkanlığı’na (TOKİ) ait olan 25 adet parsel üzerinde üretim yapan 21 işletme sektörde faaliyet göstermektedir.  


GEMİ SÖKÜM SANAYİİNİN TÜRKİYE EKONOMİSİNE KATKISI
 
Gemi söküm sanayinin ülke ekonomisine sağladığı faydaları hammadde, katma değer, enerji tasarrufu ve istihdam olarak 4 ana başlık altında toplamamız mümkündür.

Hammadde Katkısı
Demir, Çelik hurdası/cevheri, Türkiye’nin en çok ithalat yaptığı ürünlerdendir. Bu alanda oluşan ticaret açığının, geri dönüşüm sektörüne önem verilerek azaltılabilir. Ülkemiz demir çelik üretiminde kullandığı hurdanın %70.8’ini çeşitli ülkelerden ithal etmektedir. Bugünkü şartlarda, gemi söküm tesislerinden ise, ülkemiz demir çelik üretiminde kullanılan hurdanın %11.2’i karşılanmaktadır.  Hurdanın geri kalanı da iç piyasadaki sanayi artıklarından sağlanmaktadır.

İzmir Aliağa’da bulunan Türkiye’nin tek gemi dönüşüm bölgesi, yıllık 1 milyon tona kadar hurda gemi dönüşümü kapasitesiyle Türkiye’nin yıllık 25 milyon tonu bulan ham demir çelik ithalatına karşı, yerli üretim için hammadde temini ile katkı sağlarken, doğayı da büyük bir atık yükünden kurtarıyor. Geçen yıl Aliağa Gemi Söküm Bölgesi’nde faaliyet gösteren firmalar, yerli demir çelik firmalarına 650 bin ton hurda temin etti. Aliağa’daki tesisler tam kapasite ile çalışmaları halinde Türkiye’nin 1 milyon ton demir çelik hammadde ihtiyacını tek başına karşılayabilir.

Hurda gemilerden çıkarılan sarı ve kızıl alüminyum, dökümhanelerde Türk otomotiv sanayinin kullandığı çeşitli malzemelerin üretilmesi ile yakın bir zamana kadar yurt dışından ithal edilen malzemelerin yurt içinde imal edilmesini sağlamaktadır.

Katma Değer Katkısı
Gemi sökümü ilk bakışta ithalata dayalı bir sanayi olarak düşünülmesine rağmen yurt içinde üretim yapan demir-çelik fabrikaları kendileri için gerekli hammaddeyi doğrudan ithal yoluyla temin etmeyip, gemi sökümcülerinden temin etmeleri demir-çelik fabrikalarının maliyetlerine yansıyarak rekabet açısından önemli bir avantaj sağlamaktadır. Şöyle ki: demir çelik fabrikalarının yurt dışından ithal yoluyla sağlayacakları hurdayı 2 birim fiyat olarak kabul edersek, gemi sökümcüler aynı hurdayı 1 birim fiyatla ithal edip, kendi katkılarının eklenmesiyle demir-çelik fabrikalarında 1.5 birim fiyatına satabileceklerdir. Aradaki 0.5 birim katma değer, ülke ekonomisine 1 birim kazanç sağlayacaktır.

Enerji Tasarrufu Katkısı
Enerji tüketimi açısından bakıldığında, 1 ton hematit cevherinin pik demire dönüştürülmesi için 7400 MJ (megajul) enerji tüketilmekte ve 2200 kilogram karbondioksit atmosfere salınmakta, oysa 1 ton çelik hurdasının eritilmesi için ise 1350 MJ enerji tüketilmekte ve 280 kg. CO2 (karbondioksit) açığa çıkmaktadır. Elektrik enerjisinin elde edilmesinde doğal enerji kaynaklarının kullanımı arttıkça bu miktar da düşecektir.
 
Yine hurda çelik geri kazanıldığında enerjinin %74, hammadde kaynaklarının %90 oranında korunduğu, su tüketiminin %40 azaltıldığı, atık su kirlenmesinde %76, hava kirlenmesinde %86, maden atıklarında % 97 azalma olduğu belirlenmiştir.

İstihdam Katkısı
Gemi söküm sanayinde 29 Parselde yaklaşık 1.500 personel çalışmaktadır. Firmaların işlerini yaptırdıkları müteahhit, taşeron, nakliyeci ve diğer yardımcı hizmetlerde çalışan personelle istihdam yaklaşık, sektör olarak yan kollarla birlikte 5-6 bin kişiyi bulmaktadır.
 
Yukarıdaki açıklamalar ışığında, doğrudan veya dolaylı olarak zincirleme alanlarında hizmet veren gemi söküm tesisleri işsizliğe çözüm oluşturdukları gibi, Aliağa ve çevresindeki haddehaneler, dökümhaneler ve nakliyecilere de iş imkânı yaratmaktadır. İş kapasitesinin artması pek tabii ki Devlet’e büyük ölçüde vergi ve SSK primleri ödenmesine neden olmaktadır.
 
Aliağa Hakkında
 


 (1980) İzmir, Aliağa ilçesi 07.10.1974 tarihinde Bakanlar Kurulu kararı ile “gemi söküm organize sanayi bölgesi” ilan edilmiştir. 1976 yılından itibaren gemi söküm faaliyetleri ülkemizde sadece bu alanda yapılmaktadır.
 


(2011) Türkiye'nin tek gemi söküm bölgesi olma özelliğine sahip İzmir'in Aliağa ilçesindeki 21 şirketin faaliyet gösterdiği gemi söküm bölgesi, Avrupa'nın ''gemi söküm merkezi'' konumuna geldi.’

Aliağa'daki Gemi Söküm Firmaları
Ülkemizde tek gemi söküm bölgesi olan Aliağa’da 21 Firma mevcut olup, bu firmalar, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından lisanslandırılmış, Tersaneler ve Kıyı Yapıları Genel Müdürlüğünden  Gemi Söküm Yetki Belgesi almıştır. 

2006 yılına kadar, Arsa ofisinden 5 yıllığına kiralanan parsellerin mülkiyetinin  TOKİ’ye geçmesi ile  2006 yılında 20 yıllık kira sözleşmesi yapılmıştır. Uzun vadeli kiralama ile birlikte, özellikle sosyal tesisler, yol, söküm alanları, çevre düzenlemesi gibi çalışmalara hız verilmiş ve büyük ölçüde tamamlanmıştır.
2008 yılı son çeyreğinden sonra global krizde Deniz taşımacılığı, ithalatın durması, navlun fiyatlarının düşmesi sebebiyle olumsuz etkilenmiş armatörler zaten yaşlı olan gemilerini elden çıkarmaya karar vermeleri ile, 2009 yılında Söküm tesisleri son 7 yıl ortalaması olan 147.000 LDT’ nun 2 katı olan 298.000 ton’a ulaşmıştır.    2010 ve 2011 yıllarında devam eden artış ile söküm tesisleri uzun yıllar sonra %72 kapasiteye ulaşmıştır.
 
Aliağa’nın Gemi Söküm Kapasitesi
İzmir Aliağa’da faaliyet yürütmekte olan Gemi Geri Dönüşüm sektörünün üretim kapasitesi yıllık ortalama 1 milyon tondur.
 

Tablo 1: 2004-2008 yılları arasında Aliağa gemi geri dönüşüm tesislerine gelen gemi tonaj ortalaması 153 bin ton iken 2011 yılında bu miktar 652 bin ton olmuştur.
 
2012Yılın ilk çeyreğinde söküm için 125 gemi gelirken, 350 bin tonluk gemi de söküldü. Tesis, yıl sonuna kadar %90’lık kapasiteye, yani 800 bin tona ulaşmayı hedefliyor.




Tablo 2: 2005 yılında 83 adet geminin sökümü gerçekleştirilirken, 2011 yıl sonu itibariyle geri dönüşümü yapılan gemi sayısı 341 olarak gerçekleşmiştir. (Kaynak: GEMİSANDER 2011)
 
GEMİ SÖKÜMÜ NASIL YAPILIR


Tesislere gelen her gemi yasal izinler alındıktan sonra, tesise baştan kara edilir. Söküm öncesi Atık Yönetim Merkezince radyasyon kontrolü, Tüm tank ve kapalı mahallerinde patlayıcı yanıcı gaz ve oksijen kontrolleri yapılır.

Bu işlemlerin ardından söküme hazırlanacak geminin IMO geri Dönüşüm kılavuzu baz alınarak atık envanteri çıkarılır. Asbest, PCB, Tıbbi atıklar, Aküler, freon gazları  ve benzeri atıklar tespit edilip markalanır ve bir rapor haline dönüştürülür. Hazırlanan bu rapor,  Çevre ve Orman İl  Müdürlüğü uzmanlarınca yerinde, görülerek  teyit edilir. Bunca aşamanın titizlikle yerine getirilmesinin tekbir amacı vardır. Çevreye ve insana verilebilecek zararların önlenmesi ve Atıkların kontrol altına alınmasıdır.

Gemi Sökümü Süreci
Çevre ve Orman Bakanlığından alınan onaydan sonra sökümü yapılacak geminin, tüm atıklardan arındırılma işlemi başlar. Kimyasal, tıbbi ve diğer tehlikeli atıkların temizlenmesinin ardından asbest sökümü başlar.
Asbest, Gemi Geri Dönüşüm Atık Yönetim Merkezi’nin deneyimli elemanlarınca kurallara uygun ve titiz çalışmalarıyla sökülür. Asbest sökümü süresince gemiye girişler yasaklanır. Ekip, özel maske ve tek kullanımlık elbiseler, vakum cihazları ve güvenlik süpürgeleri ile  asbest sökümü yapar ve sökülen asbest özel olarak ambalajlanır. Asbest, diğer tüm atıklar gibi geçici atık depolama istasyonuna sevk edilir. Asbest söküm ekibi temizlik aracında temizlenerek asbest liflerinden arınır. Gemi Geri Dönüşüm Sanayicileri Derneği ülkemizde Çevre Bakanlığınca lisanslandırılmış tek asbest söküm kurumudur.
 
Kaynak: DENİZCİGUNLUGU
 
Gemi Geri Dönüşüm Sanayi Bölgesi’nde bulunan geçici atık depolama istasyonunda toplanan atıklar belli periyotlarla İZAYDAŞ (İzmit Atık ve Artıklarını Arıtma Yakma ve Değerlendirme A.Ş)’a gönderilir ve burada bertaraf edilir. İzmit Büyükşehir Belediyesi´nce1996 yılında kurulan İZAYDAŞ, ülkemizdeki ilk ve tek lisanslı atık bertaraf tesisidir. Sintine suları ek yakıt yakma lisanslı tesislere, atık yağlar ve hurda aküler geri dönüşüm tesislerine gönderilerek ekonomiye kazandırılır.


2012 Yılı Aliağa’da Geri Dönüşümü Yapılan Gemiler
 
Kaynak: GEMİGERİDONUSUM
GEMİ SÖKÜMÜ SEKTÖRÜ MEVZUATI
Sökülecek Gemilerin İthalatı ve Söküm İşleriyle ilgili Hükümler
 
Günümüzde, hurda gemi söküm işlemlerine tabi tutulmak üzere Aliaga Gemi Söküm Bölgesine getirilen ve Türk Gümrük Tarife Cetvelinde 8908.00.00.10.00 GTİP'inde yer alan "sökülecek gemiler" ile 8908.00.00.20.00 GTİP'inde yer alan "suda yüzen sökülecek diğer araçlar" gümrük mevzuatının nihai kullanım hükümlerine tabidir.
 
Diğer taraftan, Denizcilik Müsteşarlığı’nın 04.06.2009 tarihli, 18673 sayılı yazısı ile Çevre ve Orman Bakanlığının 08.06.2009 tarihli, 33798 sayılı yazısında da belirtildiği üzere, Aliağa Gemi Söküm Bölgesine kadar kendi imkanları ve/veya yedeklenerek dahi götürülemeyen batık veya yarı batık durumda bulunan karaya oturmuş yahut terk edilmiş gemiler Gemi Söküm Yönetmeliği’nin 14'üncü maddesi ve 618 sayılı Limanlar Kanunu uhdesinde değerlendirilmesi nedeniyle yerinde sökülmesi gereken gemilerdir.
Bu itibarla, söz konusu yabancı bayraklı gemilerin ve suda yüzen diğer araçların ve/veya içinden çıkarılacak eşyanın ithalatı ve sonrasında söküm işlemlerinin aşağıda belirtilen şekilde yapılması uygun bulunmuştur.
 
Aliağa Gemi Söküm Bölgesine getirilen gemiler ait yakıt ile çıkarılma veya söküm sırasında oluşacak atıkların (varsa sintine, balast v.b.) bertarafı, 14.03.2005 tarih ve 25755 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren "Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği" ve 28.05.2009 tarihli ve 2009/77 sayılı Genelgesi hükümleri çerçevesinde sağlanmaktadır:
 
Ayrıca, gemide asbestli kısımlar mevcut ise asbestli kısımların sökülmesi isinin 26.12.2003 tarihli ve 25328 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan "Asbestle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik" kapsamında yapılmaktadır.
 
Tehlikeli atıkların (yakıt dışında ve geminin yükü haricinde) "Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği" ve "Atık Yönetimi Genel Esaslarına İlişkin Yönetmelik" uyarınca, bu atıkların gönderildiğine dair ilgili İl Çevre ve Orman Müdürlükleri’nden temin edilecek Ulusal Atık Tasıma Formu'nun kullanılması gerekmektedir.
 
Sökülecek Gemilerde KDV yok
Katma Değer Vergisi Kanunu’nun 17/4-g maddesinde 02.01.2004 tarihinde yapılan değişiklik sonucu metal, plastik, kağıt, cam hurda ve atıkların teslimi 1.1.2004 tarihinden itibaren KDV’den istisna edilmiştir.
 
Buna göre, 1.1.2004 tarihinden itibaren yapılacak hurda veya atık metal, plastik, kâğıt, cam teslimlerinde KDV uygulanmaz. Ayrıca bu düzenlemeden önce KDV’ye tabi tutularak ithal edilen hurda mallar ile sökülecek gemiler ve suda yüzen sökülecek diğer araçlar KDV’den istisna olarak ithal edileceklerdir.
 
Gemi Söküm Notifikasyon Belgesi
 
Gemi söküm sanayicilerinin, geri dönüştürülmek üzere ithalatı düşünülen gemiye ilişkin asbest, sintine ve benzeri atıkların miktarlarını gösterir Çevre ve Orman Bakanlığı’nca onaylanmış notifikasyon belgesinin alınmasının zorunluluğu Gümrük Müsteşarlığı Gümrükler Genel Müdürlüğünün 14/02/2011 tarihli 2011/9 Genelge’since belirlenmiştir; aksi halde ise, söküm amacıyla ülkemize gelecek gemilerden notifikasyon belgesi olmayanlara ülkemize giriş izin verilmemektedir. Gemi Söküm Notifikasyon Belgesinin alınması için lazım evraklar şunlardır:
 
1-      Görgü Tutanağı
2-      Gemi Envanter Kayıt Makbuzu
3-      Tehlikeli Atık Tespit Makbuzu
4-      İlgili Bakanlığın Olur Yazısı(Notifikasyon)
5-      Gemi Geri Dönüşüm Plan
 
Gemi Söküm Yetki Belgesi
 
Gemi Söküm Yönetmeliği’nin 4.Maddesince, Gemi söküm faaliyetinde bulunmak isteyen gerçek veya tüzel kişiler, Deniz Müsteşarlığından gemi söküm yetki belgesi almak zorundadırlar.
 
Gemi söküm yetki belgesi almak isteyenler;
 
a)         Gayri sıhhi müesseselere ait açılma müsaadesi belgesi örneğini,
b)        Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığından alınacak kurma izni ve işletme belgesi örneğini,
c)         Gemi söküm bölgesinin mülkiyet sahibi ile gemi sökümcüsü arasında imzalanan ve gemi söküm yerinin kullanım esaslarını gösteren sözleşme ve ilgili diğer belge örneğini,
d)        Kapsamı Deniz Müsteşarlığı tarafından belirlenecek olan taahhütnameyi,
e)         Gemi söküm tesisi vaziyet planının 1/1000 ve 1/500 ölçekli örneğini,
f)         Gerçek veya tüzel kişilere ait imza sirküleri ve Türkiye Ticaret Sicil Gazetesinin bir örneğini,
g)        Faaliyet bölgesine en yakın Deniz Ticaret Odasına kayıt olduklarına dair belgenin bir örneğini,
h)        Deniz Müsteşarlığı tarafından gerekli görülebilecek diğer bilgi ve belgeleri yazılı talebi ile birlikte İdareye verirler.
Deniz Müsteşarlığı talebi inceleyerek, durumu uygun görülenlere gemi söküm yetki belgesi verir
 
Söküm İzni Nasıl Alınır?
 
Gemi Söküm Yönetmeliğinin 5.Maddesince, gemi sökümcüsü, söküm izni almadan gemi söküm işlemi yapamaz. Sökülecek her hurda gemi için söküm izni alınması zorunludur. Gemi sökümcüsü söküm izni için:
a)        Sökülecek gemi;
·           Türk bayraklı ise, hurdalığı nedeniyle Türk Gemi Sicilinden kaydının silindiğine dair belgeyi,
·           Yabancı bayraklı ise, geminin mütemmim cüzü olmayan malzeme ve eşyasının tespitine yönelik olarak, İdarenin başkanlığında, Gümrük Müsteşarlığının ve Deniz Ticaret Odası temsilcisi ve/veya temsilcileri tarafından düzenlenen tutanağı,
b)        Sökülmek üzere gemi söküm bölgesine getirilen hurda geminin;
·           Gas-Free işlemi yapıldığına dair ve tankların muayene veya temizlik amacıyla insan girmesine müsait olduğunun, tankerlerde sıcak çalışmaya müsaade edildiğinin belirtildiği, yetkileri Hükümetçe belirlenmiş teknik elemanlar veya akredite edilmiş kurum ve kuruluşlar tarafından onaylanmış raporu,
·           Gas-Free işlemi yurt dışında yapılmış ise söz konusu belgenin yeminli tercüme bürolarınca tercüme edilmiş ve yetkileri Hükümetçe belirlenmiş teknik elemanlar veya akredite edilmiş kurum ve kuruluşlar tarafından onaylanmış çevirisini,
c)        Sökülmek üzere gemi söküm bölgesine getirilen hurda geminin, deretizasyon işleminin yapıldığına dair yurt dışından veya Sağlık Bakanlığı Hudut ve Sahiller Sağlık Genel Müdürlüğü yetkili birimlerinden alınmış deretizasyon istisna belgesini,
d)       Yabancı bayraklı gemiler ile yurt dışından gelen gemilerin ilk giriş kontrolünde düzenlenen gümrük muhafaza tutanağının bir suretini,
e)        Sökülecek gemi ile ilgili atık ve tehlikeli atık kapsamında değerlendirilen maddelerin bertarafı için, yetkileri hükümetçe onaylanmış bertaraf tesisleri ile yapılacak anlaşma örneğini yazılı talebine ekleyerek Liman Başkanlığına müracaat eder.
 
Gemi Geri Dönüşümü Hakkında Yönetmelik Taslağı
 
Günümüzde, Denizcilik Müsteşarlığının, Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığına bağlanmasının ardından sektörle ilgili bazı yönetmeliklerde değişikliklere gidiliyor. Gemi Geri Dönüşümü Hakkında Yönetmelik Taslağı, Deniz müsteşarlığının internet sayfasında görüşe açıldı:
1)      Gemi geri dönüşüm tesislerine ait teknik ve sosyal altyapılar ile gemi geri dönüşüm faaliyetlerinin düzenlenmesi amacı ile hazırlanan Gemi Geri Dönüşümü Hakkında Yönetmelik Taslağına göre ise gemi geri dönüşüm izinleri, gemi sanayi veritabanı programı üzerinden alınacak.
2)      Tesislerde geri dönüşümü yapılacak her gemi için, ilgili liman başkanlığından gemi geri dönüşüm izni alınması zorunlu olacak.
3)      Gemilerin geri dönüşüm sürecinde ortaya çıkacak her türlü atıkların, alınması, taşınması ve geçici depolama işlemleri ilgili atık yönetmelikleri uyarınca gerçekleştirilecek.
4)      Tesis işleticisi, deniz güvenliği, çevre, can, mal emniyeti, iş sağlığı ve iş güvenliği bakımından ilgili mevzuata göre gerekli tedbirleri almakla yükümlü olacak.
5)      Tesislerdeki her türlü kaldırma, taşıma ve çekme araçlarını kullanan operatörler tesisin daimi personeli olmak zorunda. Operatör ve kalifiye elemanların diplomalı/sertifikalı olması zorunlu olacak.
6)      Gemi geri dönüşümü, geminin geri dönüşüm izninin verildiği tesiste yapılacak. Tesisin, yönetmelikte belirtilen faaliyet dışında kullanılması, izin alınmadan veya bildirimde bulunmadan gemi geri dönüşüm faaliyeti yapılması, tesise ait alan bitişiğinde kaçak dolgu tespit edilmesi gibi durumlarda ilgili liman başkanlığınca 5 bin liradan 30 bin liraya kadar idari para cezası kesilecek. Aynı faaliyetin tekrarı halinde cezalar katlanarak 500 liraya kadar çıkabilecek.
7)      Yönetmelik taslağına göre, mevcut tesisler için 31 Aralık 2015 tarihine kadar işletme iznini almak zorunda. Devir unvan ve hisse değişikliklerinde de aynı tarih geçerli olacak.
 
GÖRÜŞLER
 
Komşu, krizden hurdaya çıkan gemileri Aliağa'ya yolluyor
 
Dünyanın en büyük ticari filoya sahip ülkelerinden biri olan Yunanistan'da yaşanan ekonomik krizin de etkisiyle hurdaya çıkan gemiler, Türkiye'de dönüştürülüyor. Yılın ilk 3 ayında Aliağa'ya söküm için gelen gemilerin yüzde 85'ini Yunanistan bayraklı gemiler oluşturdu. Geri dönüşüme kazandırılması için gemilerini Aliağa'ya gönderen Yunanistan, sektörde de büyük bir hareketlilik yaratıyor.
Gemi Geri Dönüşüm Sektörünün Geleceği
Dünya ticaretinin en önemli unsuru olan deniz taşımacılığında, dünya denizlerinde dolaşmakta olan irili ufaklı 40.000 gemi bulunmaktadır ve bu gemilerin büyük çoğunluğu 20 yaşın üzerindeki gemilerdir. 2001 yılında yapılan Dünya Armatörler Birliği toplantısında,15 yaşını geçmiş deniz ulaşım araçlarının neden olduğu kazaların önemli ölçüde can ve mal kaybına neden olduğu açıklanmıştır. Başta Uluslararası Denizcilik Örgütü gibi kimi kuruluşlar aldıkları kararlarda, dünya deniz ticaret filosundaki gemilerin bir an önce gençleştirilmesinin önemine değinmektedir. Başta Avrupa Birliği’nin aldığı karar uyarınca tek cidarlı tankerlerin dolaşımına çeşitli kısıtlamalar getirilmektedir. Bu süreç önümüzdeki yıllarda ciddi miktarda sökülecek gemi potansiyelini gündeme getirecektir.
BIMCO’nun verilerine göre, 2015 yılına kadar 214 milyon DWT’luk geminin hurdaya çıkacağı hesaplanmaktadır. Ortaya çıkacak bu potansiyel, Türkiye açısından iyi değerlendirilmeli ve hazırlıklar tamamlanmalıdır. Yakın gelecekte gemi söküm sanayinden elde edilecek katma değer, ülkemiz için hiç de yabana atılabilecek bir konu değildir. Bunun farkında olan Gemi Söküm Sanayicileri yatırımlarını hızla sürdürmektedir.
Global krizlerde ithalatın durması, dünya ticaret filosunun büyüklüğü ve ortalama 24 olan yaşı da dikkate alındığında son yıllarda gemi geri dönüşüm kapasite artışlarının ana sebebi açıkça görülmektedir


Hammadde için gemi sökümü teşvik edilsin!
Hammadde ihtiyacının yüzde 74'ünü hurdadan, yüzde 24'nü cevherden sağlayan demir çelik sektörün hurda ihtiyacının karşılanması için Türkiye'de İzmir dışında da gemi söküm tersanelerinin kurulması lazım. Devletin bu konuyu teşvik kapsamına alması gerek. Bangladeş ve Hindistan gibi ülkeler ucuz işçilik maliyetlerinden dolayı bu işte çok öne çıktılar. Türkiye'de özellikle İskenderun gibi bölgelerde bu işe özel teşvik sistemiyle düşük ücretlendirme yapılabilir. Böylece gemi söküm işi Türkiye'ye çekilebilir. İthal edilen 21 milyon tonluk hurdanın yüzde 20-25'i buradan karşılanabilir.


Sonuç Olarak
Sonuç olarak; sağlıklı bir gemicilik endüstrisi sağlıklı bir söküm endüstrisi ile paralel hareket etmektedir. Sürekli ve kalıcı, özel ve profesyonel bir gemi söküm endüstrisi gerek denizcilik gerekse ilgili tüm sektöre katkıda bulunacaktır. Bu nedenle, gemi söküm endüstrisinin geleceğinde proaktif bir rol üstlenmek durumundayız. Düzenli ve istikrarlı bir gemi söküm endüstrisi; Gemi yapımcılarına, Finans kurumlarına, Sigortacılara, P&I kulüplerine, Armatörlere, Klas kuruluşlarına, Liman devlet kontrollerine ve kiracılara da yarar sağlayacaktır. Doğru bir yaklaşım benimsendiği takdirde, bu dünyayı daha temiz ve güvenli kılma çabasına da yardımcı olacaktır.


Hazırlayan: Av. Vedat ORUÇ
(www.pftpacific.com  AR-GE ekibi adına)
 

(Bu yazı, sayın Av. Vedat ORUÇ tarafından www.hukukihaber.net sitesinde yayınlanması için kaleme alınmıştır. Yazarı ve kaynağı gösterilmeden kısmen ya da tamamen yayınlanması şahsi haklara ve fikri haklara aykırılık teşkil eder.)


Kaynaklar
 
 
Kısaltmalar
 
IMO (International Maritime Organization) : Uluslararası Denizcilik Teşkilatı
ILO (International Labour Organization) : Uluslararası Çalışma Örgütü
DWT (Deadweight tonnage):  Ençok Ağırlık Tonajı, Bir geminin yolcu, yakıt, gemi malzemeleri ve su dâhil olmak üzere izin verilmiş taşıyabileceği ençok yük ağırlığı.
GRT (Gross Register Tonnage) : Gros register tonaj
GEMİSANDER : Gemi Geri Dönüşüm Sanayicileri Derneği
İZAYDAŞ : İzmit Atık ve Artıklarını Arıtma Yakma ve Değerlendirme A.Ş
LDT : Light Deadweight Ton
BIMCO (Baltic and International Maritime Council): Baltık ve Uluslararası DenizcilikKonseyi