657 sayılı Harita Genel Müdürlüğü ile İlgili Bazı Düzenlemeler Hakkında Kanun’a 13.02.2009 tarihinde 5837 sayılı Kanun m.17 ile eklenen Ek 3. maddenin 1. fıkrasına göre; “Ülke menfaatlerine uygun olmayan ve uluslararası alanda istismar edilebilecek nitelikteki haritaların üretiminin ve kullanımının önlenmesi maksadıyla; kamu kurum ve kuruluşları ile gerçek ve tüzel kişiler tarafından yurt içinde üretilecek, ithal edilecek veya yayımlanacak olan basılı ve sayısal her türlü kara ve hava haritaları, atlas, küre ile benzeri harita ve harita bilgisi içeren her türlü doküman için, Harita Genel Müdürlüğünden uygunluk onayı alınır”.

Sayısal harita; bilgisayar ortamında dosya veya veritabanı şeklinde tutulan harita anlamına gelmekte olup, elektronik haritalar bu kapsama girmektedir.

Maddenin gerekçesinde; “Madde ile; ülke menfaatlerine uygun olmayan ve uluslararası alanda istismar edilebilecek nitelikteki haritaların üretim ve kullanımının önlenmesi amacıyla harita, atlas, küre ile harita ve harita bilgisi içeren her türlü doküman için Harita Genel Komutanlığından uygunluk onayı alınması zorunluluğu getirilerek, bu zorunluluğa uymayanlar hakkında uygulanacak yasal müeyyideler düzenlenmiştir.” denilmektedir.

GPS (Küresel Yer Belirleme Sistemi/Küresel Konumlandırma Sistemi); düzenli olarak kodlanmış bilgi yollayan bir uydu ağı olup, uydularla arasında mesafeyi ölçerek Dünya üzerinde kesin konumu tespit etmeyi mümkün kılar.

Navigasyon cihazları; GPS ile konum tespiti yaparken, elektronik harita vasıtasıyla ulaşılmak istenen konuma yönlendirir. Dolayısıyla navigasyon cihazı, elektronik (sayısal) haritayı barındıran sistemlerdir. Bu sebeple navigasyon cihazları, 657 sayılı Harita Genel Müdürlüğü ile İlgili Bazı Düzenlemeler Hakkında Kanun’un Ek 3. maddesi kapsamında uygunluk onayı alınması gereken eşya kapsamındadır.

Bakanlar Kurulu’nun 05.07.1994 1994 tarihli ve 94/5856 karar sayılı Harita ve Harita Bilgilerini Temin ve kullanma Yönetmeliği’nin 18-c hükmüne göre;

“Çeşitli amaçlarla yurt içinde üretilecek veya yurt dışından ithal edilecek her türlü harita (kadastral haritalar hariç), atlas, küre ve benzeri dokümanın ülke menfaatlerine aykırı olabilecek coğrafi isimler ve ülke sınırlarının kontrolü maksadıyla;

1) Yurtiçinde üretilecek kara ve hava haritaları ile atlas, küre ve benzeri dokümanların basım ve yayım öncesinde Milli Savunma Bakanlığı Harita Genel Komutanlığına; deniz haritalarının basım ve yayım öncesinde Deniz Kuvvetleri Komutanlığı seyir, Hidrografi ve Oşinografi Dairesi Başkanlığına incelttirilerek uygunluk onayı almak,

2) Yurtdışından ithal edilecek kara ve hava haritaları ile atlas, küre ve benzeri dokümanlar için Milli Savunma Bakanlığı Harita Genel Komutanlığından; deniz haritaları için Deniz Kuvvetleri Komutanlığı Seyir, Hidrografi ve Oşinografi Dairesi Başkanlığından ithal uygunluk yazısı almak,

3) Bu harita, atlas, küre ve benzeri dokümanların üretiminde Milli Savunma Bakanlığı Harita Genel Komutanlığı, Deniz Kuvvetleri Komutanlığı Seyir, Hidrografi ve Oşinografi Dairesi Başkanlığı ve Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğünce üretilmiş olan harita, atlas ve benzeri dokümanlardan yararlanılmış ise ayrıca talep edilecek telif veya iktibas hakkı ücretini ödemek”

Bakanlıklar, kamu kurum ve kuruluşları, belediyeler, yükseköğretim kurumları ile gerçek ve tüzel kişilerin uymakla yükümlü olduğu kurallar arasında gösterilmiştir.

Navigasyon cihazlarının ithalatının gerçekleştirilebilmesinin şartı, uygunluk belgesinin alınmasıdır. 09.12.2018 tarihli ve 30640 sayılı (2. Mükerrer) Resmi Gazete’de yayımlanan Haritalar ve Harita Bilgisi İçeren Eşyanın İthaline İlişkin Tebliğ (İthalat: 2019/5) m.1’e göre;

“(1) Aşağıda gümrük tarife pozisyonları (G.T.P.) ve tanımları belirtilen eşya ile içeriğinde harita bilgisi bulunan diğer her türlü eşyanın (kitap, dergi, yapboz, deniz topu, pano, tepsi, tişört ve benzeri) Serbest Dolaşıma Giriş rejimine ilişkin gümrük beyannamelerinin tescilinde;

a) Deniz haritaları için Deniz Kuvvetleri Komutanlığı Seyir Hidrografi ve Oşinografi Dairesi Başkanlığının,

b) Kara ve hava haritaları ile atlas, küre ve benzeri dokümanlar için ise Milli Savunma Bakanlığı Harita Genel Komutanlığının,

Fiziksel ya da elektronik olarak düzenleyeceği uygunluk belgesi gümrük idarelerince aranır.

G.T.P. Eşyanın tanımı

49.05 Yalnız kara, hava ve deniz haritaları ile atlas, küre ve benzeri dokümanlar (kadastral haritalar hariç)

85.23 Yalnız sayısal ortamda bulunan harita ve harita bilgileri (kadastral haritalar hariç)”

Navigasyon cihazlarının içerdiği haritalar, “yalnız sayısal ortamda bulunan harita” olarak değerlendirilebilir.

657 sayılı Kanun Ek m.3’de;

- Uygunluk onayı alınmadan harita, atlas, küre ve benzeri dokümanın basılması, dağıtılması veya yayımlanması halinde adli para cezası uygulanacağı,

- Yukarıda belirtilen bu cins eşyanın; Türk milli menfaatlerini, Türk varlığını, Türkiye Cumhuriyeti'nin devleti ve milletiyle bölünmez bütünlüğünü, Türklüğün tarihi ve manevi değerlerini tehlikeye düşürecek nitelikte olması halinde bu harita, atlas, küre ve benzeri dokümanı basanların, dağıtanların veya yayımlayanların, iki yıldan beş yıla kadar hapis ve bin günden beşbin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılacağı,

Düzenlenmiştir.

Burada sorun; navigasyon cihazı ithalatında, eşyayı Yurda getiren kişinin “dağıtan” olarak yorumlanmasının mümkün olup olmadığıdır. Çünkü ithalatın, “basım” ve “yayım” kapsamına girmediği tartışmasızdır. TDK’ya göre “dağıtmak”, “iletmek, ulaştırmak anlamı taşımaktadır.

Maddede; uygunluk onayı olmayan ve milli menfaatleri ihlal edecek nitelikte haritanın “ithalatı” ayrıca suç olarak tanımlanmamakla birlikte, ürünün alıcıya teslim edilmesinin “iletmek/ulaştırmak” anlamı taşıyan “dağıtma” kapsamında kabul edilmesi ve bu şekilde 657 sayılı Kanun Ek m.3 kapsamında değerlendirilerek işleme tabi tutulması mümkündür. Bu doğrultuda; uygunluk onayı alınmayan navigasyon cihazının gümrük beyannamesinin tescili mümkün olmadığından, 657 sayılı Kanun Ek m.3’e göre uygunluk onayı alınmadan harita dağıtılması fiiline teşebbüs sebebiyle adli para cezası, haritanın maddede sayılan şekillerde milli menfaatler yönünden tehlikeli nitelik taşıması halinde suça teşebbüs kapsamında hapis cezasının gündeme gelmesi olasıdır.

Uygunluk onayı alınmaksızın Yurda sokulan haritalarda ise, 5607 sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu’nun 3. ve 4. maddelerinin tatbikinin gündeme geleceği ileri sürülebilir. Bu görüşün doğru olmadığı, burada TCK m.44’de düzenlenen fikri içtimanın tartışılamayacağı, çünkü haritalar yönünden 657 sayılı Kanunun “özel kanun” niteliği taşıdığı söylense de, bizce fikri içtimaın tatbikini engelleyen bir hüküm bulunmamaktadır.

Fail; Yurda kaçak yolla uygunluk belgesi olmayan haritalar getirir veya getirtirse veya buna teşebbüs ederse, bu halde 657 sayılı Kanun Ek 3. maddesinin ve 5607 sayılı Kanunun 3. ve 4. maddelerinin tatbiki gündeme gelebilir. Burada 657 sayılı Kanunda adli para cezası ve 5607 sayılı Kanunda da hapis cezası öngörüldüğünden, daha ağır olan, yani hapis cezası tatbiki yoluna gidilecektir.

Konu milli menfaatler yönünden tehlike taşıyacak nitelikte olan haritayı kaçak yoldan ithal etmek olduğunda ise, yine fikri içtima hükümlerine göre hangi hapis cezası daha ağırsa onun tatbiki yoluna gidilecektir. Her ikisi birlikte uygulanamaz, çünkü 657 sayılı Kanunda bu yönde, yani diğer kanunların ceza hükümlerinin tatbikinin engellenmeyeceğine dair hüküm bulunmamaktadır. Türk Ceza Kanunu m.212, bu konuda isabetli bir örnektir. 657 sayılı Kanunda “başka kanunda suç olmadıkça” şeklinde bir ibare olmadığından, her durumda 657 sayılı Kanunun tatbiki gündeme gelecek, sadece TCK m.44’de tanımlanan fikri içtima hali gözetilecektir.

Yukarıda açıkladığımız ceza sorumluluğu; uygunluk onayı alınmayan haritayı basan, dağıtan veya yayımını yapan kişiler yönünden geçerlidir. Bu kapsamda; yurtdışından posta yoluyla gönderilen ürünlerde, ürünü dağıtıma çıkaran, yurtdışından yurtiçinde bulunan alıcıya ürünü ulaştırmak üzere kargo ve posta yoluyla gönderen kişinin dağıtan/ithal eden kişi olarak sorumluluğu doğacak, ürünün alıcısı olan tüketicinin ceza sorumluluğu gündeme gelmeyecektir. Çünkü 657 sayılı Kanunun Ek 3. maddesinde; uygunluk onayı olmayan haritayı “basan”, “dağıtan”, “yayımlayan” kişinin sorumluluğu düzenlenmiş olup, “ürünü satın alan, bulunduran, muhafaza eden, satışına aracılık eden” kişiler yönünden sorumluluk hali ayrıca düzenlenmediğinden, “suçta ve cezada kanunilik” prensibi gereğince alıcının sorumlu tutulması mümkün değildir.

Yeri gelmişken; 5651 sayılı İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında Kanun ve 6563 sayılı Elektronik Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanun hükümleri kapsamında “yer sağlayıcı/aracı hizmet sağlayıcı” olarak faaliyet gösteren e-ticaret şirketleri, alıcı ve satıcıları buluşturmaya yönelik elektronik platform sağlayan internet sitesi işleticilerinin, alıcı ve satıcı arasında gerçekleşen alım-satımın tarafı olmadığı, ithalat ve/veya ihracat faaliyetinde bulunmadığı, 5651 sayılı Kanun m.5 ve 6563 sayılı Kanun m.9 uyarınca yer sağlanan içeriğin hukuka aykırı olup olmadığını bilme ve denetleme yükümlülüğü de olmadığı, ürünün doğrudan satıcıdan alıcıya gönderildiği, yer sağlayıcı/aracı hizmet sağlayıcı şirketler tarafından ürünlerin temin ve muhafaza edilmediği dikkate alındığında, gerek yukarıda açıklanan “suçta ve cezada kanunilik” prensibi ve gerekse alıcı ve satıcının buluşturulması ile ürün ilanlarının internet sitesinde listelenmesine yönelik elektronik platform işletmekten ibaret faaliyette bulunan e-ticaret şirketlerinin suç teşkil eden fiili ve suç işleme, işlenen suça yardım etme kastı olduğundan bahsedilemeyeceği tartışmasızdır.

İstisna olarak; ithal edilecek bir navigasyon cihazı, önceden uygunluk onayı alınmış bir haritayı içermekte ise, cihaza ayrıca izin alınmasına gerek bulunmamaktadır. Çünkü harita için uygunluk alındığından, cihaz için ayrıca bir uygunluk belgesine gerek olmayacaktır. 657 sayılı Kanun harita esaslı uygunluk onayı aramaktadır.

Prof. Dr. Ersan Şen

Av. Beyza Başer Berkün

(Bu köşe yazısı, sayın Prof. Dr. Ersan ŞEN tarafından www.hukukihaber.net sitesinde yayınlanması için kaleme alınmıştır. Kaynak gösterilse dahi köşe yazısının tamamı özel izin alınmadan kullanılamaz. Ancak alıntılanan köşe yazısının bir bölümü, aktif link verilerek kullanılabilir. Yazarı ve kaynağı gösterilmeden kısmen ya da tamamen yayınlanması şahsi haklara ve fikri haklara aykırılık teşkil eder.)