Marka, bir teşebbüsün mallarının veya hizmetlerinin diğer teşebbüslerin mallarından veya hizmetlerinden ayırt edilmesini sağlaması ve marka sahibine sağlanan korumanın konusunun açık ve kesin olarak anlaşılmasını sağlayabilecek şekilde sicilde gösterilebilir olması şartıyla kişi adları dâhil sözcükler, şekiller, renkler, harfler, sayılar, sesler ve malların veya ambalajlarının biçimi olmak üzere her türlü işarettir.
Her ne kadar tescilsiz markalar da şartları oluşması durumunda 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’muzda Haksız Rekabet hükümleri uyarınca korunabilecekse de güncel marka mevzuatımız olan 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu kapsamında markaların korunması için tescil edilmeleri oldukça önemlidir. Markayı adına tescil ettiren kişi, yasanın kendisine tanıdığı hukuki korumadan yararlanmakta, bu tescil kendisine mutlak ve tekelci bir hak sağlamaktadır
Bu çalışmada herhangi bir emtia veya hizmet markasının tescil süreçleri 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu ve ilgili kanunun yönetmeliği ile Türk Patent ve Marka Kurumu’nun kılavuzu doğrultusunda özetlenecektir.
A. Kimler Başvurabilir
Kimlerin marka başvurusu yapmaya hakkı olduğu SMK’da düzenlenmiştir. SMK m. 3 uyarınca:
- Türkiye Cumhuriyeti vatandaşları.
- Türkiye Cumhuriyeti sınırları içinde yerleşim yeri olan veya sınai ya da ticari faaliyette bulunan gerçek veya tüzel kişiler.
- Paris Sözleşmesi veya Dünya Ticaret Örgütü Kuruluş Anlaşması hükümleri dahilinde başvuru hakkına sahip kişiler.
- Karşılıklılık ilkesi uyarınca, Türkiye Cumhuriyeti uyruğundaki kişilere sınai mülkiyet hakkı koruması sağlayan devletlerin uyruğundaki kişiler, Türkiye’de marka başvurusunda bulunma hakkına sahiptir.
B. Marka Tescili Öncesi İki Önemli Unsur: Benzerlik ve Sınıflandırma
Markanın tescil olacağı sınıf bakımından irdelendiğinde diğer markalara göre özgün olması ve bu bağlamda biçimsel olarak ( başta görsel, işitsel ve anlamsal olmak üzere ) ayırt edici niteliklerde olması çok önemlidir.
a. Özgün Marka
Marka tescili öncesi benzer markanın bulunup bulunmaması için ön araştırma yapılması bu bağlamda gerekli bir ön hazırlıktır. Zira özgünlüğü düşük bir markanın başka marka veya markalarla benzerlik olması durumu, öncelikle benzerlik oranına göre SMK’nın mutlak ret nedenlerini düzenleyen 5/1/ç maddesi uyarınca engel sebebidir:
Marka tescilinde mutlak ret nedenleri
Madde 5- (1) Aşağıda belirtilen işaretler, marka olarak tescil edilmez:
ç) Aynı veya aynı türdeki mal veya hizmetlerle ilgili olarak tescil edilmiş ya da daha önceki tarihte tescil başvurusu yapılmış marka ile aynı veya ayırt edilemeyecek kadar benzer işaretler.
Bunun dışında benzer markanın hem görüntü açısından hem de sınıfsal açıdan olması aynı zamanda nispi tescil engeli olarak kanunda düzenlenmiştir. Bu demek oluyor ki bir şekilde marka mutlak tescil engelleri açısından kurum nezdindeki ön incelemeden geçmiş olsa bile üçüncü kişilerin başvuru markasının kendi markalarına benzediği iddiası nedeniyle itiraz hakları saklıdır. Zira bu itirazlar şartların oluşması durumunda nispi tescil engeli olarak marka sahibinin karşısına çıkabilecektir.
Marka tescilinde nispi ret nedenleri
MADDE 6- (1) Tescil başvurusu yapılan bir markanın, tescil edilmiş veya önceki tarihte başvurusu yapılmış marka ile aynılığı ya da benzerliği ve kapsadığı mal veya hizmetlerin aynılığı ya da benzerliği nedeniyle, tescil edilmiş veya önceki tarihte başvurusu yapılmış marka ile halk tarafından ilişkilendirilme ihtimali de dâhil karıştırılma ihtimali varsa itiraz üzerine başvuru reddedilir.
Dolayısıyla yapılacak bir tescil başvurusundan önce markanın daha önce tescilli olan markalarla benzerliğinin olup olmadığının incelenmesi büyük önem arz etmektedir. Bu nedenle marka tescili öncesi Türk Patent ve Marka Kurumunun resmi sitesinden başvurusu düşünülen markanın daha önce tescilli olan markalarla benzerliğinin olup olmadığının araştırılması ilerde oluşabilecek muhtemel itirazların önüne geçilmesini engelleyebilecektir.
b. Sınıflandırma
Bununla beraber sınıflandırma da markanın tespitinden sonra aynı önemde olan diğer bir husustur. Markanın kullanılacağı mallar ve hizmetler, Nis Anlaşmasında belirlenen uluslararası sınıflandırmaya ilişkin esaslara göre sınıflandırılmaktadır. Tescili talep edilen mal veya hizmetlerin, sınıflara ayrılmış olarak ve sınıf numaraları belirtilerek sunulması gerekmektedir. Söz konusu listeye göre, mallar 34, hizmetler 11 sınıfta toplanmıştır. Marka başvurusu, faaliyette bulunulacak sektörlere ilişkin alt sınıflar gözetilerek yapılmalıdır. Kurum, başvuruda yer alan mal veya hizmetlerin ait olduğu sınıflarda ve sınıf numaraları üzerinde gerekli düzeltmeleri yapmaya yetkilidir.
Başvuru dilekçesinde, tescili talep edilen mallar veya hizmetlerin genel tabir kullanılmadan yazılması gerekmektedir. Mal veya hizmet listesinde genel tabir kullanılmış ise, genel tabirlerin açıklanması için 2 aylık süre verilmektedir. Bu süre içerisinde açıklamanın Kuruma sunulmaması halinde açıklanması talep edilen genel tabirler listeden çıkartılmaktadır.
Birden fazla sınıf içeren başvurularda ilave sınıf ücretinin ödendiğine ilişkin bilginin Kurum tarafından verilen 2 aylık süre içerisinde Kuruma sunulmaması halinde başvuru, mal veya hizmetlerin başvuru dilekçesindeki yazılış sırası gözetilerek, ödenen ücrete karşılık gelen sınıflar bakımından değerlendirmeye alınmaktadır. Ancak, ödenen ücrete karşılık gelen mal veya hizmet sınıflarının belirlenmesinde varsa başvuru sahibinin talebi dikkate alınır.
Mal veya hizmetlerin aynı sınıflarda yer almaları benzer olduklarına, farklı sınıflarda yer almaları da benzer olmadıklarına karine teşkil etmemektedir.
Sınıflandırma Listesi için bkz. http://www.turkpatent.gov.tr/TURKPATENT/commonContent/MClassification/
C. Başvurunun Yapılması
Marka başvuruları, e-Devlet ara yüzleriyle uyumlu EPATS Elektronik Başvuru Sistemi üzerinden elektronik olarak yapılmaktadır.
a. Şekli İnceleme :
Yapılan başvuru Kurum tarafından önce şekli açıdan incelenecektir. Marka başvuru tarihi, SMKY m.4’de belirtildiği üzere başvuru formunun ve başvuru için gerekli bilgi veya belgelerin Kurum tarafından alındığı tarih, saat ve dakikadır. Bu noktada başvuru için gerekli bilgi ve belgeler de ilgili yönetmeliğin 5.maddesi ve devamında düzenlenmiş olup şu şekildedir:
- Başvuru sahibi veya sahiplerinin kimlik ve iletişim bilgileri.
- Başvuru vekil aracılığıyla yapılıyorsa vekilin kimlik ve iletişim bilgileri.
- Varsa rüçhan hakkı talebine ilişkin bilgiler.
- Kanunun 4 üncü ve Yönetmeliğin 7 nci maddesinde belirtilen şartları taşıyan marka örneği.
- Marka örneğinde Latin alfabesi dışında harf veya harfler kullanılmış ise bunların Latin alfabesindeki karşılığı.
- Marka başvurusuna konu malların veya hizmetlerin Nis Anlaşmasına göre sınıf numaraları ve bu numaralara uygun olarak düzenlenmiş listesi.
- Yetkili kişi veya kişilerce atılmış imza.
- Başvuru ücretinin, başvuru kapsamında birden fazla mal veya hizmet sınıfı varsa bu ilave sınıfların ücretinin ve varsa rüçhan hakkı talebine ilişkin ücretin ödendiğini gösterir bilgi.
- Varsa muvafakatnameye ilişkin bilgiler.
- Varsa ortak temsilciye ilişkin bilgiler.
- Varsa ilave sayfa sayısı ve eklere ilişkin bilgiler. 2 Başvuru dilekçesine aşağıda belirtilen bilgi ve belgeler eklenmelidir:
- Rüçhan hakkından yararlanmak isteniyorsa, yetkili makamlardan alınan rüçhan hakkını gösterir belgenin aslı ve bu belgenin yeminli tercüman tarafından onaylanmış Türkçe tercümesi.
- Başvuru ortak marka ya da garanti markası için yapılmış ise teknik şartname
- Muvafakatname varsa noter onaylı muvafakatnamenin aslı veya noter onaylı örneği.
Dolayısıyla yukarıdaki bilgi ve belgelerde eksikliğin olup olmadığı kurum tarafından incelendikten sonra var olan eksiklikler için başvuru sahibine eksikleri gidermesi için süre verilecek olup eksikliğin hangi bent kapsamında olduğuna bağlı olarak da başvuru tarihi değişebilecektir.
b. Mutlak Red Sebepleri Bakımından İnceleme
Şekli incelemenin ardından yukarıda da bahsettiğimiz üzere kurum SMK m.5 kapsamında yer alan “Mutlak Tescil Engelleri” bakımından markayı re’sen inceleyecektir.
Mutlak tescil engelleri ilgili maddede şu şekilde sıralanmıştır:
Marka tescilinde mutlak ret nedenleri
Madde 5- (1) Aşağıda belirtilen işaretler, marka olarak tescil edilmez:
a) 4 üncü madde kapsamında marka olamayacak işaretler.
b) Herhangi bir ayırt edici niteliğe sahip olmayan işaretler.
c) Ticaret alanında cins, çeşit, vasıf, kalite, miktar, amaç, değer, coğrafi kaynak belirten veya malların üretildiği, hizmetlerin sunulduğu zamanı gösteren veya malların ya da hizmetlerin diğer özelliklerini belirten işaret veya adlandırmaları münhasıran ya da esas unsur olarak içeren işaretler.
ç) Aynı veya aynı türdeki mal veya hizmetlerle ilgili olarak tescil edilmiş ya da daha önceki tarihte tescil başvurusu yapılmış marka ile aynı veya ayırt edilemeyecek kadar benzer işaretler.
d) Ticaret alanında herkes tarafından kullanılan veya belirli bir meslek, sanat veya ticaret grubuna mensup olanları ayırt etmeye yarayan işaret veya adlandırmaları münhasıran ya da esas unsur olarak içeren işaretler.
e) Malın doğası gereği ortaya çıkan şeklini ya da başka bir özelliğini veya teknik bir sonucu elde etmek için zorunlu olan veya mala asli değerini veren şeklî ya da başka bir özelliğin münhasıran içeren işaretler.
f) Mal veya hizmetin niteliği, kalitesi veya coğrafi kaynağı gibi konularda halkı yanıltacak işaretler.
g) Paris Sözleşmesinin 2 nci mükerrer 6 ncı maddesine göre reddedilecek işaretler.
ğ) Paris Sözleşmesinin 2 nci mükerrer 6 ncı maddesi kapsamı dışında kalan ancak kamuyu ilgilendiren, tarihi ve kültürel değerler bakımından halka mal olmuş diğer işaretler ile yetkili mercilerce tescil izni verilmemiş olan armaları, nişanları veya adlandırmaları içeren işaretler.
h) Dinî değerleri veya sembolleri içeren işaretler.
ı) Kamu düzenine veya genel ahlaka aykırı işaretler.
i) Tescilli coğrafi işaretten oluşan ya da tescilli coğrafi işaret içeren işaretler
Kurum nezdinde yapılan her başvuru ile sadece bir markanın tescili talep edilebilmektedir.
D. Bülten İtirazları
Kurum tarafından gerçekleştirilen şekli inceleme sonrası eksiksiz görülen marka daha sonra uzmanlar tarafından mutlak tescil sebepleri bakımından incelenip yine aykırı bir durum bulunmadığı takdirde veya belli sınıflar bakımından aykırılık bulunduğu takdirde kalan sınıf için veya yapılan aykırılık tespitine itiraz sonrası söz konusu itirazın kabul olması halinde ilgili marka Resmi Marka Bülteninde iki ay boyunca yayına çıkmaktadır. ( Bahsi geçen iki aylık süre 556 sayılı KHK zamanında üç ay olarak düzenlenmiş idi. Yeni düzenlemede bu sürenin kısaltılıp tescil sürecinin hızlandırılmasını olumlu bir adım olarak görmekteyiz. Zira hiçbir itirazın olmaması durumunda dahi tescil süreci altı ayı bulabilmektedir.)
Bülten itirazlarında marka sahipleri veya mutlak tescil engeline itiraz etmek isteyen ilgili kişiler 2 ay içinde bu itirazlarını yapabilmektedir.
Mutlak tescil engelleri yukarıda incelenmişti. Nispi tescil engelleri ise 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu’nun 6. Maddesinde düzenlenmiş olup şu şekildedir:
Marka tescilinde nispi ret nedenleri
MADDE 6- (1) Tescil başvurusu yapılan bir markanın, tescil edilmiş veya önceki tarihte başvurusu yapılmış marka ile aynılığı ya da benzerliği ve kapsadığı mal veya hizmetlerin aynılığı ya da benzerliği nedeniyle, tescil edilmiş veya önceki tarihte başvurusu yapılmış marka ile hal tarafından ilişkilendirilme ihtimali de dâhil karıştırılma ihtimali varsa itiraz üzerine başvuru reddedilir.
(2) Ticari vekil veya temsilcinin, marka sahibinin izni olmaksızın ve haklı bir sebebe dayanmaksızın markanın aynı veya ayırt edilemeyecek kadar benzerinin kendi adına tescili için yaptığı başvuru, marka sahibinin itirazı üzerine reddedilir.
(3) Başvuru tarihinden veya varsa rüçhan tarihinden önce tescilsiz bir marka veya ticaret sırasında kullanılan bir başka işaret için hak elde edilmişse, bu işaret sahibinin itirazı üzerine, marka başvurusu reddedilir.
(4) Paris Sözleşmesinin 1 inci mükerrer 6 ncı maddesi bağlamındaki tanınmış markalar ile aynı veya benzer nitelikteki marka başvuruları, aynı veya benzer mal veya hizmetler bakımından itiraz üzerine reddedilir.
(5) Tescil edilmiş veya tescil başvurusu daha önceki tarihte yapılmış bir markanın, Türkiye’de ulaştığı tanınmışlık düzeyi nedeniyle haksız bir yararın sağlanabileceği, markanın itibarının zarar görebileceği veya ayırt edici karakterinin zedelenebileceği hâllerde, aynı ya da benzer markanın tescil başvurusu, haklı bir sebebe dayanma hâli saklı kalmak kaydıyla, başvurunun aynı, benzer veya farklı mal veya hizmetlerde yapılmış olmasına bakılmaksızın önceki tarihli marka sahibinin itirazı üzerine reddedilir.
(6) Tescil başvurusu yapılan markanın başkasına ait kişi ismini, ticaret unvanını, fotoğrafını, telif hakkını veya herhangi bir fikri mülkiyet hakkını içermesi hâlinde hak sahibinin itirazı üzerine başvuru reddedilir.
(7) Ortak markanın veya garanti markasının yenilenmeme sebebiyle koruma süresinin sona ermesinden itibaren üç yıl içinde yapılan, ortak marka veya garanti markasıyla aynı veya benzer olan ve aynı veya benzer mal veya hizmetleri içeren marka başvurusu, önceki hak sahibinin itirazı üzerine reddedilir.
(8) Tescilli markanın yenilenmeme sebebiyle koruma süresinin sona ermesinden itibaren iki yıl içinde yapılan, bu markayla aynı veya benzer olan ve aynı veya benzer mal veya hizmetlerim içeren marka başvurusu, önceki marka sahibinin itirazı üzerine bu iki yıllık süre içinde markanın kullanılmış olması şartıyla reddedilir.
(9) Kötüniyetle yapılan marka başvuruları itiraz üzerine reddedilir.
Görüldüğü üzere ilgili madde kapsamına giren durumlarda ilgili kişiler nispi tescil engellerine dayanarak başvurulara itiraz edebilmektedir.
E. Kullanım İspatı
6769 sayılı SMK ile getirilen yeniliklerden biri de Kullanım İspatı müessesidir. Bu yazıda sadece konumuzla ilgili bölümüne bakılacaktır. ( kullanım ispatı marka hakkına tecavüz ve marka hükümsüzlüğü davalarında şartların oluşması durumunda yargılamada def’i olarak ileri sürülmektedir.)
Kullanım ispatı SMK m.19/2 kapsamında; 6 ncı maddenin birinci fıkrası kapsamında yapılan itirazlarda, itiraz gerekçesi markanın itiraza konu başvurunun başvuru veya rüçhan tarihinde Türkiye’de en az beş yıldır tescilli olması şartıyla, başvuru sahibinin talebi üzerine, itiraz sahibinden, itiraza konu başvurunun başvuru veya rüçhan tarihinden önceki beş yıllık süre içinde itiraz gerekçesi markasını itirazına dayanak gösterdiği mal veya hizmetler bakımından Türkiye’de ciddi biçimde kullanmakta olduğuna ya da kullanmamaya dair haklı sebepleri olduğuna ilişkin delil sunması talep edilir. Görüldüğü üzere burada temel alınan itiraz sebebi önceki tarihli markanın benzerliğine dayanan bir itiraz sebebi olan SMK m. 6/1 kapsamındaki nispi tescil engelidir.
İtiraz sahibi tarafından bu hususların ispatlanamaması durumunda itiraz reddedilir. İtiraz gerekçesi markanın, tescil kapsamındaki mal veya hizmetlerin sadece bir kısmı için kullanıldığının ispatlanması hâlinde itiraz, sadece kullanımı ispatlanan mal veya hizmetler esas alınarak incelenir.
Bu düzenleme ile ticari hayatta kullanılmayıp sadece tescil edilerek üzerinden kazanç sağlanan markaların gerçekten aktif olarak pazarda yer alacak markaların önüne geçmemesi ve marka sicilinin adeta tescil çöplüğüne dönüşmesi engellenmektedir.
F. İtirazların Değerlendirilmesi
Bir marka başvurusu ilgili kişilerin marka benzerliğine dayanmak suretiyle itiraz edebilmeleri için iki ay boyunca bültende yayına çıkmaktadır. Bu süreçte yukarıda anlattığımız üzere sayılan sebeplerle başvuru sahibine karşı yapılan itirazlar söz konusu olabilecektir.
Bu bağlamda itirazlar M103 formu denen itiraz formu ile yapılmakta olup formdaki ilgili bilgiler itiraz eden tarafından doldurulmalıdır. ( Bahsi geçen form için bkz https://www.turkpatent.gov.tr/TURKPATENT/getFile?fileId=642E06BD-AFDB-4380-8DF1-8563F66126D1 )
SMK Yönetmeliği m.28/4 uyarınca ise Kurum, itirazlara ilişkin görüşlerini bildirmesi için başvuru sahibine bir aylık süre verir. Kurum, gerekli gördüğü takdirde, ek bilgi, belge ve gerekçelerle ilgili açıklamada bulunulması için taraflara bir aylık süre verebilir. Bu süreler içinde istenilen ek bilgi, belge, açıklama ve görüşlerin sunulmaması halinde itiraz, mevcut bilgi ve belgeler kapsamında değerlendirilir.
Başvuru sahibinin söz konusu itirazlara karşı savunmalarını sunduğu ve şartları olması durumunda yukarıda bahsettiğimiz kullanım ispatı istediği markaları belirttiği forma ise M116 formu denmektedir ( Bahsi geçen form için bkz. http://www.turkpatent.gov.tr/TURKPATENT/getFile?fileId=F05360C0-E843-41F5-A2BB-7B39E5CE10D6 )
Söz konusu talep ve itirazlar kurum tarafından incelendikten sonra Türk Patent ve Marka Kurumu Markalar Dairesi Başkanlığı bir karar verir. Söz konusu karara karşı ilgili taraf bildirim tarihinden itibaren iki ay içinde bu sefer Türk Patent ve Marka Kurumu Yeniden İnceleme ve Değerlendirme Kurulu’na başvurma hakkına haizdir. Dolayısıyla Kurum içinde de itiraz ile üst merciinin denetim yapabilme gücü olması oldukça yerindedir.
TPMK YİDK tarafından itirazlar incelenir ve nihai olarak karara bağlanır. Yani marka başvurusu kabul edilmiş ise artık tescil işlemi gerçekleştirilmekte olup tescil belgesi marka sahibine ilgili harcı ödeme koşulu ile verilmektedir. Öte yandan yapılan itirazlar sonucu markanın bulunduğu sınıf bakımından ayırt edici olmaması veyahut SMK m.5 ve m.6 kapsamında başka bir nedene dayanılarak tescile uygun görülmemesi durumunda söz konusu tescil başvurusu Kurum nezdinde nihai olarak reddedilecektir.
TPMK YİDK kararları Türk Patent nezdinde nihai kararlardır. Ancak söz konusu kararlara karşı iki ay içinde başvurulması durumunda mahkeme yolu açıktır. Bu davaya uygulamada kurum karar iptal davası denmektedir. Burada görev kayıtsız şartsız Fikri ve Sınai Haklar Hukuk Mahkemeleri’ne aittir. Aynı şekilde yetki konusu da Ankara’daki Fikri ve Sınai Haklar Hukuk Mahkemelerine aittir.
Söz konusu yargılamalar yazılı yargılama usulü ile götürülmekte olup kararın kesinleşmesinden sonra başvurunun nihai haline ilişkin (tescil edilmesi veyahut tescil olması halinde terkin edilmesine dair ) yazı Türk Patent ve Marka Kurumu’na yollanarak söz konusu markanın yolculuğu hukuk düzeninde tam olarak kesinleşir.
