GİRİŞ
İş kazası ya da meslek hastalığı durumunda oluşan zarar, Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından tazmin edilse de sigorta kapsamını aşan zararlar şartları varsa işverenden talep edilebilir. SGK’da işçiye ödediği tutarı işverene rücu edebilir[1]. Özellikle çok sayıda işçinin istihdam edildiği ve riskli işlerin yapıldığı işyerlerinde oluşan zararın büyüklüğü karşısında ödenmesi gereken tazminat işverenin ticari hayatını olumsuz etkileyebilir ve ticari faaliyetini sonlandırmasına neden olabilir. Bu muhtemel rizikolar karşısında işverenin, işveren sorumluluk sigortası yaptırma yolu ile maddi külfetini azaltabilmesi mümkündür.
I. SORUMLULUK SİGORTASI
A. Genel Olarak
Toplumdaki teknolojik gelişmeler beraberinde sorumlulukları arttırmakta ve bu da sorumluluğun sigorta ettirilmesi eğilimine yol açmıştır[2]. Böylece sorumluluk altındaki kişiler, sorumluluk sigortası primlerini ödemek karşılığında tazminatın sigorta şirketlerince karşılanmasını sağlama imkanına sahiptirler.
Sorumluluk sigortası, sorumluluk karşısında meydana gelen ekonomik sonuçların, prim karışlığında, sigorta ettirenin malvarlığının güvence altına alınmasını ifade eder[3]. Sorumluluk sigortası, pasifin sigortasıdır yani sigorta ettirenin malvarlığının pasif (borç) kısmını güvence altına alır[4]. İşveren sorumluluk sigortası da genel anlamda sorumluluk sigortalarının prensiplerini ihtiva etse de işveren sorumluluk sigortası genel şartları kapsamında birtakım farklılıklar yer almaktadır.
II. İŞVEREN SORUMLULUK SİGORTASININ KAPSAMI
İşveren sorumluluk sigortası genel şartları madde 1 hükmü şöyledir:
“İşbu poliçe, işyerinde meydana gelebilecek iş kazaları sonucunda işveren üzerine düşecek hukuki sorumluluk nedeniyle, işverene bir hizmet akdi ile bağlı ve Sosyal Sigortalar Yasasına tabi işçiler veya bunların hak sahipleri tarafından işverenden talep edilecek ve Sosyal Sigortalar Kurumunun sağladığı yardımların üstündeki ve dışındaki tazminat talepleri ile yine ayni Kurum tarafından işverene karşı iş kazalarından dolayı ikame edilecek rücu davaları sonucunda ödenecek tazminat miktarlarını, poliçede yazılı tutarlara kadar temin eder.
Sigortacı ayrıca bu sigorta ile ilgili olarak bir dava açılması halinde hükmolunan mahkeme masrafları ile avukatlık ücretlerini ödemekle yükümlüdür. Şu kadar ki hükmolunan tazminat, sigorta bedelini geçerse sigortacı, avkatlık ücreti dahil dava masraflarına, ancak sigorta bedeli nispetinde iştirak eder”.
Maddeden görüldüğü üzere, iş kazası durumunda SGK’nın yardımının üzerindeki veya dışındaki tutar, işveren sorumluluk sigortası kapsamında mütalaa edilecektir. SGK tarafından karşılanan kısım, sigorta kapsamına dâhil değildir. Keza “meslek hastalıkları sonucunda ortaya çıkan tazminat talepleri ile manevi tazminat talepleri, işveren sorumluluk sigortasının teminat kapsamına kural olarak girmemektedir[5]”. Ancak taraflar isterse, genel şartlar madde 2 mucibince sözleşmede bunların teminat kapsamında olduğunu düzenleyebilirler[6].
Özet:
İşveren sorumluluk sigortasının kapsamındaki haller:
1. İş kazası sonucu SGK’nın yaptığı yardımları aşan zararlar.
2. SGK’nın işverene rücu etmesi.
3. Dava masrafları ve avukatlık ücreti.
İşveren sorumluluk sigortasının kapsamına girmeyen haller:
1. SGK’nın yardımının üzerindeki tutarlar.
2. SGK teminatı dışındaki tutarlar.
3. Meslek hastalığı sonucu meydana gelen tazminatlar (taraflar isterse bunu sözleşme ile teminat kapsamına alabilirler).
4. Manevi tazminat talepleri (taraflar isterse bunu sözleşme ile teminat kapsamına alabilirler).
B. TEMİNAT LİMİTİ
Sigorta ile teminat altına alınacak tutar, kaza ya da işçi sayısına göre belirlenir[7].
Sigortacı, sigorta poliçesindeki bedel kadar ödeme yapabilir. Sigorta poliçesindeki limitleri aşan tutarlar sigortacı tarafından karşılanmaz. İşçi tarafından teminatı aşan bir tazminat talebinde bulunulmuşsa, aşan kısmın işverence ödenmesi gerekecektir.
C. TARAFLARCA AKSİ KARARLAŞTIRILMADIKÇA TEMİNAT DIŞINDA KALAN HALLER
Bunların aksi sözleşmede belirtilmedikçe teminat kapsamı dışındadır. İşveren Sorumluluk Sigortası Genel Şartları’nın 2. maddesine göre:
“1- İşçilerin, işverence sağlanan bir taşıtla işin yapıldığı yere toplu olarak getirilip götürülmeleri sırasında,
2- İşçilerin, işveren tarafından görev ile başka bir yere gönderilmesi yüzünden asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda meydana gelen iş kazaları,
3- Türkiye Cumhuriyeti sınırları dışında meydana gelen iş kazaları,
4- Meslek hastalıkları sonucunda vaki olacak tazminat talepleri,
5- Manevi tazminat talepleri”.
Taraflar anlaşarak bunları sigorta poliçesi kapsamına alabilir. Aksi halde teminat kapsamı dışındadır.
D. KESİN OLARAK TEMİNAT DIŞINDA KALAN HALLER
İşveren Sorumluluk Sigortası Genel Şartları’nın 3. Maddesine göre şu haller kesin olarak teminat kapsamı dışındadır. Bunlar şöyledir:
“a) Kasden ika olunan veya bilerek sebebiyet verilen olaylar sonucu doğacak zarar ve ziyan talepleri, b) Bir mukavelenin ifasına veyahut hususi bir anlaşmaya dayanıp, sigortalının kanuni sorumluluk ölçüsünü aşan talepler,
c) Harp, her türlü harp olayları, istila, yabancı düşman hareketleri, çarpışma (harp ilan edilmiş olsun, olmasın) iç harp, ihtilal, isyan, ayaklanma ve bunların gerektirdiği inzibati ve askeri hareketler sebebiyle meydana gelen bütün ziya ve hasarlar, d) İşverenin iştigal konusu dışında kalmak şartı ile, herhangi bir nükleer yakıttan veya nükleer yakıtın yanması sonucu nükleer artıklardan veya bunlara atfedilen sebeplerden husule gelen iyonlayıcı radyasyonların veya radyoaktivite bulaşmalarının ve işverenin iştigal konusu içinde olsun veya olmasın bunların getirdiği askeri ve inzibati tedbirlerin sebep olduğu bütün ziya ve hasarlar bu bentte geçen yanma deyimi kendi kendini idame ettiren herhangi bir nükleer ayrışım ‘’fission’’ olayını kapsayacaktır. e) 3713 sayılı Terörle Mücadele Kanununda belirtilen terör eylemleri ve bu eylemlerden doğan sabotaj ile bunları önlemek ve etkilerini azaltmak amacıyla yetkili organlar tarafından yapılan müdahaleler sonucunda meydan gelen zararlar”.
Önemi nedeniyle –b bendine dikkat çekmek istiyoruz. Mezkûr hükme göre, “Bir mukavelenin ifasına veyahut hususi bir anlaşmaya dayanıp, sigortalının kanuni sorumluluk ölçüsünü aşan talepler” teminatın mutlak olarak dışındadır. “İşverenin bir toplu veya bireysel iş sözleşmesi ile meydana gelecek bir iş kazası nedeniyle genel hükümlere göre üzerine düşen yükümlülüklerden daha fazlasını üstlenmiş olması halinde, bu yükümlülükleri aşan talepler sigorta kapsamında olmayacaktır[8]”.
İşverenin kasten verdiği zararlar da teminat kapsamı dışındadır. Nitekim TTK m.1429/1 hükmüne göre, “sigorta ettiren, sigortalı ve tazminat ödenmesini sağlamak amacıyla bunların hukuken fiillerinden sorumlu oldukları kişiler, rizikonun gerçekleşmesine kasten sebep oldukları takdirde, sigortacı tazminat borcundan kurtulur ve aldığı primleri geri vermez”.
Av. Mehmet Talha IŞIK
----------------
[1] Muzaffer Aktaş, “İşveren Sorumluluk Sigortası”, Teori ve Uygulama Açısından Mesuliyet Sigortaları III. Sigorta Semineri, İstanbul, 1977, s. 109.
[2] M.Kemal OĞUZMAN, M.Turgut ÖZ, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, 14.Baskı, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2018.
[3] Fatih Ölmez, “İşveren Sorumluluk Sigortası”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, Yıl 2016, Cilt 22 Sayı 3, s.2132
[4] İbid.
[5] İbid. , s.2133-2134.
[6] İbid. , s.2134.
[7] Işıl Ulaş, Uygulamalı Zarar Sigortaları Hukuku: Genel Hükümler-Mal ve Sorumluluk Sigortaları, 8. Bası, Ankara, Turhan Kitabevi, 2012, s. 775.
[8] Ölmez, op.cit., s.2139.
