4857 sayılı İş Kanunun 18-21. Maddeleri arasında düzenlenen “iş güvencesi” kavramı işçi ile işveren arasında düzenlenen iş sözleşmesinin geçerli bir sebep olmaksızın sona erdirilmesi halinde işçiye sağlanan hakları ifade etmektedir. İşten çıkartılan işçinin ihbar ve kıdem tazminatlarının ödenmesine rağmen fesih nedeninin geçerli bir neden olduğunun işveren tarafından ispatlanamaması halinde işveren, mahkeme kararı sonucuna göre, işten çıkarmış olduğu işçiyi tekrar işe başlatmak veya işe başlatmazsa işe başlatmama tazminatı ile 4 aylık boşta geçen sürelere ilişkin ücretini ödemek durumunda kalmaktadır.

İş Güvencesinden Yararlanma Şartları Nelerdir ?

İş güvencesinden söz edebilmemiz için;
- işçinin çalıştığı işyerinin otuz veya daha fazla işçi çalıştıran bir işyeri olması,
- işçinin en az 6 aylık kıdeme sahip olması,
- işçinin belirsiz süreli iş sözleşmesi ile çalışıyor olması, gerekmektedir.

Bununla birlikte, iş güvencesinden yararlanacak işçinin işletmenin bütününü sevk ve idare eden işveren vekili ve yardımcıları ile işyerinin bütününü sevk ve idare eden ve işçiyi işe alma ve işten çıkarma yetkisi bulunan işveren vekili konumunda bulunmaması gerekmektedir.

4857 Sayılı İş Kanunun 18. Maddesine göre otuz veya daha fazla işçi çalıştıran işyerlerinde en az altı aylık kıdemi olan işçinin belirsiz süreli iş sözleşmesini fesheden işveren, işçinin yeterliliğinden veya davranışlarından ya da işletmenin, işyerinin veya işin gereklerinden kaynaklanan geçerli bir sebebe dayanmak zorundadır. Feshin geçerli bir sebebe dayandığını ispatlama yükü ise işverene aittir.

Geçersiz sebeple yapılan feshin sonuçları 4857 sayılı İş Kanunun 21. Maddesinde düzenlenmiş olup bu düzenlemeye göre işverence geçerli sebep gösterilmediği veya gösterilen sebebin geçerli olmadığı mahkemece veya özel hakem tarafından tespit edilerek feshin geçersizliğine karar verildiğinde, işveren, işçiyi bir ay içinde işe başlatmak zorundadır. İşçiyi başvurusu üzerine işveren bir ay içinde işe başlatmaz ise, işçiye en az dört aylık ve en çok sekiz aylık ücreti tutarında tazminat ödemekle yükümlü olmaktadır. Mahkeme veya özel hakem feshin geçersizliğine karar verdiğinde, işçinin işe başlatılmaması halinde ödenecek tazminat miktarını da belirlemekte; kararın kesinleşmesine kadar çalıştırılmadığı süre için işçiye en çok dört aya kadar doğmuş bulunan ücret ve diğer hakları ödenmektedir.

İşe İade Davası Sonucuna Göre Yapılması Gerekenler

İşçi, kesinleşen mahkeme veya özel hakem kararının tebliğinden itibaren on işgünü içinde işe başlamak için işverene başvuruda bulunmak, işveren de işçiyi bir ay içinde işe başlatmak  zorundadır. İşçinin başvurusu üzerine işveren işçiyi bir ay içerisinde işe başlatmaz ise işçiye en az dört aylık ve en çok sekiz aylık ücreti tutarında tazminat ödemekle yükümlü olur.

İşçi bu süre içinde başvuruda bulunmaz veya bu süre içinde başvuruda bulunmakla birlikte işverenin usulüne uygun daveti üzerine işe başlamaz ise, işverence yapılmış olan fesih geçerli bir fesih sayılmaktadır. Bu durumda işverenin işe başlatma yükümlülüğü oluşmayacağından İş Kanunun 21. Maddesinin birinci ve üçüncü fıkralarında yer alan iş güvencesi tazminatı ile en çok 4 aya kadar boşta kaldığı sürelere ilişkin ücret ve diğer haklarını talep edemeyeceğinden işverenin de SGK’a prim belgesi verme ve prim ödeme yükümlülüğü de bulunmamaktadır.

İşe İade Davası Sonucuna Göre SGK İşlemleri

Kesinleşen mahkeme kararı veya özel hakem kararının kendisine tebliğinden itibaren 10 iş günü içinde işe başlamak için işverene başvuran işçinin işe başlatılmaması halinde ise Sosyal Sigortalar Kurumu Başkanlığı Sigorta İşleri Genel Müdürlüğü Sigorta Primleri Daire Başkanlığınca yayımlanmış olan 27.04.2006 tarihli ve 16-370 Ek sayılı Genelgede belirtildiği üzere,  mahkeme veya özel hakem kararına istinaden kendisine ödenmesi gereken en az 4 ay, en çok 8 aylık ücreti tutarındaki iş güvencesi tazminatının gerek niteliği itibariyle “ücret” sayılabilecek bir kazanç olmaması, gerekse işe başlatılmayan sigortalının işe başlamamasından dolayı sigortalılık vasfının kalmaması nedeniyle ödenecek paralar prime tabi tutulmayacaktır. Bununla birlikte işçinin işe iadesi için kesinleşen mahkeme veya özel hakem kararının kendisine tebliğinden itibaren 10 işgünü içinde işverene başvurmuş olması şartıyla işçinin işe başlatılması veya işçinin istemesine rağmen başlatılmaması hallerinde ise işçiye çalıştırılmadığı süre için ödenen en çok 4 aya kadar ücret ve diğer haklardan iş kazaları ile meslek hastalıkları ile işsizlik sigortası primi de dahil olmak üzere tüm sigorta kolları üzerinden prime tabi tutulacak ve bu süreler hizmetten sayılacaktır.

İşe iadeye ilişkin mahkeme kararlarının SGK’ın ilgili davaya taraf olup olmadığı üzerinde durulmaksızın uygulanması gerekmektedir. Kesinleşen mahkeme kararı veya özel hakem kararı gereğince çalışılmayan sürelere ilişkin geriye yönelik olarak sonradan düzenlenerek verilmesi gereken aylık prim ve hizmet belgelerinin kesinleşen mahkeme veya özel hakem kararının işçiye tebliğ edildiği tarihten itibaren 10. işgününün içinde bulunduğu ayı takip eden ayın yirmi üçüne kadar verilmesi ve içerdiği prim tutarının da ilgili ayın sonuna kadar ödenmesi halinde idari para cezası ve gecikme zammı uygulanmayacaktır. Bu yükümlülüğün süresi içinde gerçekleştirilmemesi halinde ise belgelerin verilmesi amacıyla işverene tanınan tarihi takip eden aydan başlanılarak gecikilen her ay için gecikme zammı, ayrıca her bir aya ilişkin olarak da prim belgesinden dolayı aylık prim ve hizmet belgesinin verilme süresinin son gününde geçerli olan asgari ücret üzerinden 5510 sayılı Kanunun 102. maddesinin birinci fıkrasının (c) bendinin (2) numaralı alt bendi gereğince idari para cezası uygulanacaktır.

Ülkü GÜLMEZ
Sgk/Şef
   
   
(Bu köşe yazısı, sayın Ülkü GÜLMEZ tarafından www.hukukihaber.net sitesinde yayınlanması için kaleme alınmıştır. Kaynak gösterilse dahi köşe yazısının tamamı özel izin alınmadan kullanılamaz. Ancak alıntılanan köşe yazısının bir bölümü, aktif link verilerek kullanılabilir. Yazarı ve kaynağı gösterilmeden kısmen ya da tamamen yayınlanması şahsi haklara ve fikri haklara aykırılık teşkil eder.)