Ülkemizde özel hukuk yargılaması 6100 sayılı HMK. ile düzenlenmekte ve yargılama giderleri gider avansı ile karşılanmaktadır. Gider avansı ise aynı kanunun 114. maddesinin “g” bendi uyarınca dava şartları arasında sayılmaktadır.


HMK.’nın 323’üncü maddesinde ise yargılama giderlerinin kapsamı belirlenmiş, aynı maddenin “d” bendinde “keşif giderlerinin” yargılama giderleri içerisinde yer aldığı açıkça belirtilmiştir.


Keşfin zaruri olduğu durumlarda ise delil listesinde keşif deliline dayanılmakta ve ardından keşfe karar verilmekte, 492 sayılı Harçlar Kanunu uyarınca belirlenen tarife üzerinden keşif harcı yatırılmakta, bilirkişi ücretleri ise 26.10.2013 tarih ve 28777 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu Ücret Tarifesinin 5. maddesi uyarınca belirlenmektedir.


Bilirkişi ve keşif harcı giderinin tarife ile belirlenmesine karşın mevzuatımızda keşif araç giderlerine ait herhangi bir tarife bulunmamaktadır. Uygulamada ise keşfe adliye yanında park halinde bulunan keşif araçları ile gidilmekte ve keşfe gidilecek yerin ücreti şoför ile pazarlık sonucunda belirlenmektedir. Bu ücret belirlenirken ise herhangi bir kilometre hesabı veya tarifeye uyulmamaktadır.


Bu durumda ise aynı mevkide bulunan yerlerde yapılan keşiflerde ciddi fiyat farkları olduğu gibi; bazı durumlarda araç giderleri bilirkişi ve dava harç giderlerini dahi geçmektedir. 


Nitekim bu hususlar nazara alınarak İzmir Adli Yargı İlk Derece Mahkemesi Adalet Komisyonluğu’na başvuruda bulunularak “özel keşif araçlarının tutulmak yerine vakıf araçlarının kullanılması, bu mümkün değilse ücret tariflerinin belirlenmesi konusunda çalışma yapılması, eğer kilometre başına ücret tarifesi söz konusu ise bu ücret tarifelerine uyulup uyulmadığının denetlenmesi” hususunda gerekli çalışmanın yapılması talep edilmiştir. Bu hususa ilişkin olarak İzmir Barosu Başkanlığına da gerekli yazılar yazılmıştır.


İzmir Adli Yargı İlk Derece Mahkemesi Adalet Komisyonluğu tarafından verilen cevabi yazıda “Keşfe gidilen araçlar için uygulanan bir ücret tarifesinin olup olmadığına ilişkin İzmir Hukuk Mahkemelerinden sorulan görüş yazılarının değerlendirilmesi neticesinde de, keşif araçlarının ücretlerinin, gidilecek yerin mesafesine ve harcanacak zamana göre hakim tarafından belirlenmekte olduğu, keşif araçlarında ortak kullanılan herhangi bir ücret tarifesinin bulunmadığının anlaşıldığı, bu itibarla yapılan yazışmalar neticesinde anılan konuda herhangi bir ücret tarifesinin bulunmadığı görülmüş, ücret tarifesi belirleme ve denetlemekonularının Komisyonumuz yetki alanında bulunmadığı analşıldığından yapılacak bir işlem bulunmadığı” belirtilmiştir.


Yukarıda belirtilen yazı uyarınca keşif araçlarının herhangi bir tarifeye tabi olmadığı bu araçların giderlerini belirlemede hakimin takdir yetkisi olduğu açıkça belirtilmektedir. Ancak her ne kadar hakimin takdir yetkisi olsa da bu araçların giderlerinin herhangi bir tarifeye dayanmaması olumsuzluklar yaratmaktadır.


Öte yandan hakimin takdir yetkisinin bulunması bu giderlerin tarifeye dayanmayacağı anlamı taşımamaktadır. Zira 6100 sayılı HMK.’nın 283’üncü maddesi uyarınca “bilirkişi ücretlerinin hakim tarafından harcanan emek ve mesaiye göre belirleneceği” belirtilmiştir.


Bu itibarla mevcut durumun olumsuzlukları İzmir Cumhuriyet Başsavcılığı İzmir Mahkemeleri ve İcra Müdürlüklerine yazdığı 24.07.2013 tarihli yazı ile “İzmir Adliyesinde Adalet Teşkilatını Güçlendirme Vakfına ait 31 adet araç mevcut olup, söz konusu araçlar İzmir de mevcut 28 İcra Müdürlüğünde keşif ve haciz işlerinde ancak yeteli olduğu, İzmir Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından keşif ve haciz işlemlerinde uygulanacak herhangi bir fiyat tarifesinin belirlenerek Mahkemelerce bunun uygulanmasının ve denetlenmesinin söz konusu olamayacağı, ancak uygulamada birlikteliğin sağlanabilmesi ve keyfiliğin önlenebilmesi için Adalet Teşkilatını Güçlendirme Vakfı araçlarınca uygulanmakta olan İzmir Şoförler ve Otomobilciler Esnaf Odasınca belirlenen fiyat tarifesinin keşif heyeti başkanları olan Hakim, Cumhuriyet Savcısı ve İcra Müdürlerince değerlendirilebilineceğinin düşünüldüğü, İzmir Şoförler veOtomobilciler Esnaf Odasınca belirlenen tarifenin açılış 2,50 TL., Km.2,25 TL, Bekleme: 18,00 (1 saat ) olduğu” belirtilmiştir.


Yukarıda belirtilen her iki yazı birlikte değerlendirildiğinde Mahkemelerce keşif için kullanılan araçların herhangi bir tarifeye tabi olmadıkları görülmektedir. Bu araçların ücretlerinin belirlenmesi hakimin takdir yetkisi bulunsa dahi bilirkişi ücret giderlerinde olduğu gibi bu giderlerin tarifeye bağlanması mümkündür. Bu husus HMK.’nın 290’ıncı maddesine “Keşif araç gideri, sarf edilen emek ve mesaiyle orantılı bir ücret ile ödenir. Bu ücretin belirlenmesinde Adalet Bakanlığınca çıkarılacak ve her yıl güncellenecek olan tarife esas alınır” şeklinde fıkra eklenmesi ya da ek madde ile çözülebilinecektir. Baroların bu hususta çalışma yapmaları gerekmektedir.


Öte yandan düzenleme yapılıncaya kadar keşif araçlarının giderlerinin belirlenmesinde yargılama yapılan ilin Şoförler ve Otomobilciler Esnaf Odasınca belirlenen fiyat tarifesinin esas alınması uygulamada birliği sağlayabilecek niteliktedir.
 
 




(Bu köşe yazısı, sayın Av. Cem Çağdaş BAŞBAY tarafından www.hukukihaber.net sitesinde yayınlanması için kaleme alınmıştır. Kaynak gösterilse dahi köşe yazısının tamamı özel izin alınmadan kullanılamaz. Ancak alıntılanan köşe yazısının bir bölümü, aktif link verilerek kullanılabilir. Yazarı ve kaynağı gösterilmeden kısmen ya da tamamen yayınlanması şahsi haklara ve fikri haklara aykırılık teşkil eder.)