MAKALE

GÜNCEL UYUŞMAZLIKLAR ETRAFINDA KUMAR VE YASA DIŞI BAHİS REKLAMLARINA İLİŞKİN HUKUKİ DEĞERLENDİRME

25.11.2024 - 09:29 Okunma Süresi: 8 Dk

I. GİRİŞ

Dijitalleşmenin kayda değer etkisiyle bahis veya şans oyunlarındaki gerek kullanıcı artışı ve gerekse ulaşılan ekonomik hacmin dünya genelinde rekor seviyelere ulaştığı gözlemlenmektedir. Global ölçekte yapılan pek çok araştırmaya göre bahis veya şans oyunlarına artan ilgi nihayet toplum sağlığı açısından önemli bir tehdit haline gelmiştir. Tıp dünyasının saygın dergilerinden olan The Lancet 9 Kasım 2024 tarihli raporunda 2028 yılı itibariyle küresel şans oyunları endüstrisi için 700 milyar dolarlık bir ekonomik hacim öngörüldüğünü ifade etmektedir.[1] Yine 24 Ekim 2024 tarihli bildiride ise küresel çapta neredeyse her iki yetişkin bireyden birinin şans oyunlarına temas ettiği belitilmektedir.[2] Dünya genelindeki söz konusu riskli durum devlet mekanizmalarınca da gözlemlenmekte ve mevzuat kapsamında çeşitli tedbirler alınmaya çalışılmaktadır.

II. TÜRK HUKUKUNDA KUMAR, BAHİS VE ŞANS OYUNLARINA İLİŞKİN MEVZUAT

Ülkemizde kumar kavramı 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 228. maddesinin 6. fıkrasında: “Ceza Kanununun uygulanmasında kumar, kazanç amacıyla icra edilen ve kar ve zararın talihe bağlı olduğu oyunlardır” anlatımıyla tanımlanmış olup; “Kumar oynanması için yer ve imkan sağlamak” eylemi aynı madde metninde suç olarak düzenlenmiştir[3]. “Kumar oynamak” eylemi ise 5326 sayılı Kabahatler Kanunu’nun 34. maddesinde herhangi bir tanım yapılmaksızın kabahat niteliğiyle idari yaptırıma tabi tutulmuştur[4]. Buna karşın bahis veya şans oyunlarına ilişkin kurallarsa özel kanunlarca düzenlenmiş durumdadır. Mevzuatımız uyarınca bahis veya şans oyunları düzenleme ve kullanıcıya sunma yetkisi münhasıran Spor Toto Teşkilat Başkanlığı’na bırakılmıştır. 5738 sayılı Spor Müsabakalarına Dayalı Sabit İhtimalli ve Müşterek Bahis Oyunlarının Özel Hukuk Tüzel Kişilerine Yaptırılması Hakkında Kanun 1. Maddesindeki anlatımıyla bahis veya şans oyunlarının: “Spor Toto Teşkilat Başkanlığınca özel hukuk tüzel kişilerine yaptırılmasına ilişkin usul ve esasları” belirlemektedir[5]. Her ne kadar mevzuat kapsamında yasa dışı bahis ve şans oyunu kavramı açıkça tanımlanmamış ise de; 7258 sayılı Futbol ve Diğer Spor Müsabakalarında Müşterek Bahis ve Şans Oyunları Düzenlenmesi Hakkında Kanun’un 5. maddesinde “kanunun verdiği yetkiye dayalı olmaksızın” bahis veya şans oyunları “oynatmak, oynanmasına yer veya imkan sağlamak, para nakline aracılık etmek, oynamaya teşvik etmek” ve hatta “oynamak” fiillerine karşı cezai yaptırım öngörülmüştür[6]. Anılan mevzuat hükümlerinden hareketle Spor Toto Teşkilat Başkanlığı bünyesinde olmayan her türlü bahis veya şans oyunu platformunun yasa dışı nitelik taşıdığını ve böylesi platformlardaki faaliyetin yasa dışı bahis veya şans oyunu olduğunu ifade etmek yerinde olacaktır.

Bahis veya şans oyunlarını yukarıda açıklanan hukuki çerçevede yasa dışı nitelikle sunan platformlar ve bu platformlardaki eylemlerle ilgili olarak Türkiye Futbol Federasyonu Disiplin Talimatı’nda da bir takım düzenlemeler bulunmaktadır. Talimat’ın 57. maddesi 1. fıkrasında “Bu Talimat kapsamındaki kişilerin; a) Futbol müsabakaları ve/veya futbolla ilgili herhangi bir aktivite üzerine, doğrudan ya da dolaylı bahis ve benzeri şans oyunları oynamaları yasaktır.” Hükmüyle talimatın 3. maddesinde belirtilen kapsamdaki kişilerin yasal/yasa dışı ayrımına gitmeksizin bahis oynamalarını, 3. fıkrasında ise: “Yetkili makamlarca lisanslanmamış bahis kuruluşlarının, stadyumlarda bulunan reklam panoları ve sair ekipmanların kullanımı suretiyle de dahil herhangi bir mecrada tanıtımının veya reklamının yapılması yasaktır.” hükmüyle yasa dışı bahis kuruluşlarının reklamının yapılmasını açıkça yasaklamaktadır[7].

III. GÜNCEL UYUŞMAZLIK ÖRNEKLERİ

1. 15.11.2024 Tarihli Tahkim Kurulu Kararları

27.10.2024 tarihinde Gaziantep Stadyumunda oynanan Gaziantep Futbol Kulübü A.Ş.-Tümosan Konyaspor Trendyol Süper Lig Şamil Ekinci Sezonu müsabakası esnasında LED reklam panolarına yansıtılan “M....news” ibareli reklam nedeniyle Profesyonel Disiplin Kurulu (PFDK) 31.10.2024 tarihli kararında[8] Gaziantep Futbol Kulübü A.Ş.’nin 1.800.000.-TL para cezası ile, kulüp başkanı Memik YILMAZ’ın ise 30 gün hak mahrumiyeti ve 200.000.-TL para cezası ile cezalandırılmasına karar vermiştir. Karar metninde Futbol Disiplin Talimatı’nın (FDT) 36/1-ç maddesi uyarınca sportmenliğe aykırı hareket nedeniyle anılan cezaların tesis edildiği ifade edilmektedir. Bahsi geçen kararlara karşı muhataplarınca yapılan itiraz üzerine Tahkim Kurulu 15.11.2024 tarihli kararında[9] tarafların itirazlarını yerinde bulmakla her iki cezanın da eksik inceleme nedeniyle kaldırılmasına ve yeniden incelenmek üzere PFDK’ya gönderilmesine karar vermiştir.

25.10.2024 tarihinde Yeni Adana Stadyumunda oynanan Adana Demirspor A.Ş.-Net Global Sivasspor Trendyol Süper Lig Şamil Ekinci Sezonu müsabakasında esnasında LED reklam panolarına yansıtılan “M....news” ibareli reklam hakkında Profesyonel Disiplin Kurulu (PFDK) 31.10.2024 tarihli kararında Adana Demirspor A.Ş.’nin 1.800.000.-TL para cezası ile, kulüp idarecisi Bedirhan DURAK’ın ise 30 gün hak mahrumiyeti ve 200.000.-TL para cezası ile cezalandırılmasına karar vermiştir. Aynı reklam ibaresi nedeniyle PFDK tarafından tesis edilen cezalara yine FDT’nin 36/1-ç maddesi uyarınca sportmenliğe aykırı hareket değerlendirmesi gerekçe olarak gösterilmiştir. Yapılan itirazlar üzerine Tahkim Kurulu 15.11.2024 tarihli kararında tarafların itirazlarını yerinde bulmakla her iki cezanın da eksik inceleme nedeniyle kaldırılmasına ve yeniden incelenmek üzere PFDK’ya gönderilmesine karar vermiştir.

Somut olaylardaki uyuşmazlık konusu olan “M....news” ibaresi, yasa dışı kumar ve şans oyunları sağlayıcısı bir kuruluşla ilişkili olduğu öne sürülen bir platformun ismidir[10] [11]. Söz konusu kuruluşa ait web sitesinin reklam panolarında yer alması nedeniyle ilgililer hakkında yürütülmesi gereken tahkikatın FDT’nin 57/3 maddesi etrafında yürütülmesi ve bir ihlale kanaat getirilirse bu kapsamda cezaya hükmedilmesi gerekeceğinde kuşku yoktur. Buna karşın PFDK tarafından, “M....news” ibaresinin LED reklam panolarına yansıtılması eyleminin FDT’nin 36/1-ç maddesi kapsamında sportmenliğe aykırı hareket olarak ele alınması anlaşılabilir değildir. Sportmenliğe aykırı hareket kavramının gerek toplum nezdindeki karşılığı ve gerekse FDT’nin 36/1 maddesindeki tanımı itibariyle oldukça geniş kapsamlı ve esasen sübjektif bir nitelik taşıdığı aşikardır. Bunun yanında anılan web sitesi yahut kuruluşun kumar veya yasa dışı bahis/şans oyunları sağlayıcısı bir platform olduğunun sabit olması halinde uygulanacak normun FDT’nin 57. maddesi olduğu sarihtir. Şayet anılan kuruluşun kumar veya yasa dışı bahis/şans oyunları sağlayıcısı olduğu sabit değilse, reklamının yapılmasıyla sportmenliğe aykırılık oluştuğunda bahsetmek anlamsız olacaktır. Bu nedenlerle tahkim kurulunun her iki kulüp ve idarecileri hakkında vermiş olduğu kaldırma kararı, evvela uygulanan hukukun hatalı seçimi nedeniyle son derece isabetli olmuştur. PFDK’nın somut olaylardaki uyuşmazlıkları FDT’nin 57. Maddesinde düzenlenen Bahis başlığı altında ve daha da özelinde 3. fıkra etrafında ele alması gerektiği açıktır. Yapılacak olan değerlendirmede de bahsi geçen kuruluşun kumar ve/veya yasa dışı bahis platformu olup olmadığı ve ilgililerin keyfiyetin bilincinde olarak söz konusu reklamları yapıp yapmadığı irdelenmeli ve bu doğrultuda hüküm tesis edilmelidir.

2. Karadağ – Türkiye Maçında Panolarına Yansıtılan Reklamlar

19.11.2024 Tarihinde Karadağ ile Türkiye arasında oynanan UEFA Uluslar Ligi müsabakasında ekrana yansıyan yasa dışı bahis sitelerinin reklamı nedeniyle yayıncı kuruluş olan TV8 kanalının yetkilileri hakkında RTÜK ve İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığı’nca soruşturmalar açıldığı belirtilmektedir[12]. İddialar karşısında TV 8 kanalının sahibi olan Acun Ilıcalı müsabakanın hemen sonrasında gelen tepkiler üzerine X Platformundaki hesabından yaptığı açıklamada[13]: “Karadağ-Türkiye maçının saha içi reklam panolarının satışını Karadağ Futbol Federasyonu’nun yaptığını, TV8'in bu olayın herhangi bir tarafıyla ilgisi ya da alakası olmadığını” ifade etmiştir.

Somut uyuşmazlıkla ilgili olarak öncelikle ekrana yansıyan reklamların kullanılan teknoloji itibariyle yayıncı kuruluşun müdahalesine elverişli olup olmadığı hususunun irdelenmesi gerekmektedir. Aşağıdaki görselden de rahatlıkla anlaşılabileceği üzere, teknolojinin gelişimiyle birlikte aynı müsabakanın farklı ülkelerde farklı reklamlarla izleyiciye sunulabildiği bilinmektedir[14]. Şu durumda Karadağ – Türkiye müsabakasındaki reklam panolarının teknolojik alt yapı itibariyle yayıncı kuruluş müdahalesine imkan sağlayıp sağlamadığı hususu, kusurun tespitinde belirleyici olacaktır. Bu imkanın bulunmadığı ihtimalde Karadağ ülkesinde oynanan bir müsabakadaki reklamlarla ilgili tasarruf hakkı bulunmadığı aşikar olan yetkililerin kusurundan bahisle kendilerine ceza vermek mümkün olmayacaktır. Aksi halde ise ilgililerin cezai sorumluluğu hakkında genel esaslar çerçevesinde tahkikat yürütülmesi beklenecektir.

IV. SONUÇ

Kumar ve yasa dışı bahis/şans oyunları endüstrisinin son yıllardaki gözle görülür büyümesi hukuk dünyasını da daha fazla meşgul etmeye başlamıştır. Gerek bireylerin ekonomik kayıplarının ve gerekse toplum sağlığının önemli ölçüde zarar görmesinin önüne geçebilmek adına ilerleyen günlerde mevzuat değişikliklerine gidilmesi şaşırtıcı olmayacaktır. Yukarıda değinilen ve bu yazıda yer verilememiş olan benzer uyuşmazlıklarla ilgili yürütülen süreçlerin hukuki ve toplumsal bilinçle, titizlikle ele alınması gerektiği ve nihayet kumar ve yasadışı bahis veya şans oyunlarına karşı toplumsal bilinç oluşturulması yönünde çalışmalar yapılması gerektiği de kuşkusuzdur.