Genel Olarak
Elektronik cihazlarla izleme yöntemi gelişen teknoloji ile hayatımıza giren ve mevzuatımızda yerini alan bir uygulamadır. Elektronik cihazların kullanılması suretiyle izlemeye ilişkin usul ve esaslar; "5402 sayılı Denetimli Serbestlik Hizmetleri Kanunu" ve "Denetimli Serbestlik Hizmetleri Yönetmeliği" ile mevzuatımızda yerini almıştır. Elektronik cihazlarla izleme yöntemlerinin denetimli serbestlik infaz sistemi içerisinde yerini alması; 5402 sayılı Denetimli Serbestlik Hizmetleri Kanunu’nun 15/A maddesinde düzenlenmiş olan; “Şüpheli, sanık ve hükümlülerin toplum içinde izlenmesi, gözetimi ve denetimi elektronik cihazların kullanılması suretiyle de yerine getirilebilir. Bu izleme, rızası alınmak koşuluyla şüpheli, sanık ve hükümlüye ait elektronik cihazlar kullanılmak suretiyle de yapılabilir” hükmü kapsamında gerçekleştirilmiştir. Elektronik cihazlar ile izleme; şüpheli, sanık veya hükümlülerin elektronik yöntem ve araçlar ile toplum içinde izlenmesini, gözetim ve denetim altında tutulmasını sağlayan, mağdurun ve toplumun korunmasını destekleyen kararların infaz edilmesinde kullanılan bir yöntemdir (Denetimli Serbestlik Hizmetleri Yönetmeliği m.101).
Elektronik İzleme Merkezi
Denetimli Serbestlik Hizmetleri Yönetmeliği m.102 izleme merkezlerinin kuruluşu ve işleyişi hakkında hükümler içermektedir. Şüpheli, sanık veya hükümlülerin elektronik araçlarla ve yöntemlerle toplum içerisinde izlenebilmesi, gözetlenebilmesi ve aynı zamanda denetlenebilmesi için Adalet Bakanlığı Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüğü bünyesinde elektronik izleme merkezi oluşturulmuştur. Elektronik izleme merkezinde, ilgili konuda eğitim almış yeteri kadar denetimli serbestlik personeli görev almaktadır. İzleme merkezinde görev alan denetimli serbestlik memurları yirmi dört saat esasına ve vardiya usulüne göre çalışmaktadır. Her vardiya için izleme merkezinin çalışmalarından sorumlu bir personel Elektronik İzleme Şube Müdürlüğü'nce belirlenmektedir. İzleme merkezinde görev alan personeller, yükümlülerle yaptıkları iletişimin ve yükümlülerin ihlal durumunun sisteme kaydedilmesini kontrol ederler ve ihlal durumlarını elektronik izleme şube müdürlüğüne aynı gün iletirler (Denetimli Serbestlik Hizmetleri Yönetmeliği m.102).
Elektronik Cihaz ile Takip Edilecek Yükümlülerin Belirlenmesi
Bir kimse hakkında; belirli yerlere gitmekten yasaklamaya veya belirlenen bir konut, yer veya bölgeden çıkmamaya ya da belirlenen kişilere yaklaşmamaya dair verilen bir denetimli serbestlik kararı var ise, söz konusu bu kararlar elektronik cihaz kullanılmak suretiyle yerine getirilebilecektir. Mevcut risk durumu, tedbir, yükümlülük ve denetimin gereklilikleri, mağdurun veya toplumun korunma ihtiyacı dikkate alınarak, vaka sorumlusunun talebi üzerine İnfaz İşlemleri Değerlendirme Komisyonu, yükümlünün elektronik cihaz ile takibinin yapılmasını Elektronik İzleme Şube Müdürlüğü'ne önerir. Elektronik cihaz takılması önerilen yükümlüye ilişkin bilgiler Elektronik İzleme Şube Müdürlüğü'ne iletilir. Şube müdürlüğünce, izleme merkezinin kapasitesi, yükümlünün (haklarında yükümlülük kararı verilen, denetim altına alınan veya tedbir kararı verilen ve denetimli serbestlik müdürlüğünce toplum içinde denetim, takip ve iyileştirilmesi yapılan şüpheli, sanık veya hükümlüler) durumu, mahkeme kararının niteliği ve infaz kabiliyeti teknik yönden bir kül halinde değerlendirilerek yükümlünün elektronik cihaz ile izlenip izlenmemesine karar verilir (Denetimli Serbestlik Hizmetleri Yönetmeliği m.104).
Elektronik Cihazların Kurulması ve Elektronik Kelepçe Takılması
Elektronik cihazlar kullanılmak suretiyle izlenmesine karar verilen bir yükümlü, görevli denetimli serbestlik personeli tarafından konu hakkında bilgilendirilir. Elektronik cihazın özelliğine göre; haklarında yükümlülük kararı verilen, denetim altına alınan veya tedbir kararı verilen ve denetimli serbestlik müdürlüğünce toplum içinde denetim, takip ve iyileştirilmesi yapılan şüpheli, sanık veya hükümlüler ya adli yargı ilk derece mahkemeleri adalet komisyonlarının bulunduğu yerde kurulan denetimli serbestlik müdürlüğüne davet edilerek gerekli işlemler yapılır ya da haklarında yükümlülük kararı verilen, denetim altına alınan veya tedbir kararı verilen ve denetimli serbestlik müdürlüğünce toplum içinde denetim, takip ve iyileştirilmesi yapılan şüpheli, sanık veya hükümlünün evine gidilerek elektronik izleme ünitesi kurulur ve devreye sokulur. Haklarında yükümlülük kararı verilen, denetim altına alınan veya tedbir kararı verilen ve denetimli serbestlik müdürlüğünce toplum içinde denetim, takip ve iyileştirilmesi yapılan şüpheli, sanık veya hükümlüler, elektronik kelepçe, diğer cihazlar ve ilgili ünitenin kullanımı ile uyulması gereken kurallar ve uymamanın sonuçları konusunda yazılı olarak ilgili personel tarafından bilgilendirilir. Elektronik cihazlar kullanılmak suretiyle takibine karar verilen, haklarında yükümlülük kararı verilmiş, denetim altına alınmış veya tedbir kararı verilmiş ve denetimli serbestlik müdürlüğünce toplum içinde denetim, takip ve iyileştirilmesi yapılan şüpheli, sanık veya hükümlüler, elektronik kelepçe takılmasına ve ilgili ünitenin kurulmasına rıza göstermek, cihazları kullanılır durumda bulundurmak, kararın infazı için gerekli olan kısıtlamalara ve cihazların kullanımına ilişkin belirlenen kurallara uygun hareket etmek zorundadır. Bu kurallara aykırı davranış söz konusu yükümlülüğünün ihlali sayılır. İzleme merkezi tarafından yükümlünün kurallara aykırı davrandığının belirlenmesi halinde, müdahale ekibi (müdürlüklerde denetim bürosunda görevli personel içerisinden, izleme merkezi ile birebir çalışmak ve iletişimi sağlamak üzere oluşturulan elektronik izleme müdahale ekibi) durumdan derhal haberdar edilir. Elektronik izleme şube müdürlüğü, yükümlünün kurala aykırı davranışını denetimli serbestlik müdürlüğüne yazılı olarak da bildirir. Kurala aykırı davranışın vaka sorumlusu (yükümlülere yönelik iyileştirme ve denetime ilişkin belirlenen programlar ile kararların infazına ilişkin çalışmaların yürütülmesini koordine eden denetimli serbestlik memuru) tarafından yükümlülüğün ihlali olarak değerlendirilmesi halinde durum infaz işlemleri değerlendirme komisyonuna iletilir (Denetimli Serbestlik Hizmetleri Yönetmeliği m.105).
Elektronik Cihazların ve Elektronik Kelepçenin Sökülmesi
Yükümlülüğün sona ermesi veya yükümlülüğün, haklarında yükümlülük kararı verilmiş, denetim altına alınmış veya tedbir kararı verilmiş ve denetimli serbestlik müdürlüğünce toplum içinde denetim, takip ve iyileştirilmesi yapılan şüpheli, sanık veya hükümlüler tarafından ihlal edilmesi, yükümlünün ceza infaz kurumuna alınması ya da yükümlünün elektronik cihazların kullanılması suretiyle takibinden vazgeçilmesi durumunda, elektronik cihazlar ve elektronik kelepçe görevli denetimli serbestlik personelince sökülür. Elektronik cihaz, gerekli kontroller yapılarak yükümlüden tutanak karşılığında teslim alınır. Elektronik cihaz ve kelepçe elektronik izleme merkezi bilgilendirilmeden doğrudan sökülmez. Elektronik cihaz ve elektronik kelepçe sökülmesine ilişkin talep üzerine elektronik izleme merkezi tarafından sistemden elektronik takip sonlandırılır ve elektronik takibe ilişkin gerekli bilgiler ilgili adli yargı ilk derece mahkemeleri adalet komisyonlarının bulunduğu yerde kurulan denetimli serbestlik müdürlüğüne iletilir (Denetimli Serbestlik Hizmetleri Yönetmeliği m.106).
Ülkemizde Kullanılmakta Olan Elektronik İzleme Üniteleri
Elektronik izleme yöntemi kapsamında ülkemizde 4 tür elektronik izleme ünitesi kullanılmaktadır. Bunlar: 1) Konutun terk edilmemesi amaçlı kullanılan ünite (ev hapsi ünitesi), 2) Belirlenen yerlere gitmekten yasaklanma veya belirli alanların terk edilmesinin engellenmesi amaçlı kullanılan ünite (anlık takip ünitesi), 3) Alkol kullanımı izleme ünitesi ve 4) Mağdur koruma ünitesidir (https://cte.adalet.gov.tr/elektronik-izleme).
Elektronik Kelepçe Kırmanın Suçu ve Cezası
Elektronik kelepçenin, haklarında yükümlülük kararı verilmiş, denetim altına alınmış veya tedbir kararı verilmiş ve denetimli serbestlik müdürlüğünce toplum içinde denetim, takip ve iyileştirilmesi yapılan şüpheli, sanık veya hükümlüler tarafından kırılarak atılması ilgili yükümlüler açısından kamu malına zarar verme suçunu oluşturacaktır. Mala zarar verme suçu, 5237 sayılı TCK'nin 151. maddesinde şu şekilde düzenlenmiştir: “Başkasının taşınır veya taşınmaz malını kısmen veya tamamen yıkan, tahrip eden, yok eden, bozan, kullanılamaz hale getiren veya kirleten kişi, mağdurun şikâyeti üzerine, dört aydan üç yıla kadar hapis veya adlî para cezası ile cezalandırılır". 5237 sayılı TCK'nin 152. maddesinde mala zarar verme suçunun nitelikleri halleri düzenlenmiştir. TCK'nin 152/1-a maddesine göre; mala zarar verme suçunun, "kamu kurum ve kuruluşlarına ait, kamu hizmetine tahsis edilmiş veya kamunun yararlanmasına ayrılmış yer, bina, tesis veya diğer eşya hakkında" işlenmesi halinde fail hakkında 1 yıldan 4 yıla kadar hapis cezasına hükmolunabilecektir. Yargıtay'ın görüşü de bu yöndedir. Nitekim Yargıtay 23. Ceza Dairesi 14.12.2016 tarih, 2015/18875 Esas, 2016/10717 Karar sayılı içtihadında; "...İşlediği bir suç nedeniyle hakkında Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Kanunu 105/a maddesi gereğince elektronik kelepçe uygulanmak suretiyle 20.00-06.00 saatleri arasında konutu terk etmeme yükümlülüğü verilen sanığın 18/09/2013 günü 20.00'de eve gelmediğinin tespit edilmesi üzerine Denetimli Serbestlik Şube Müdürlüğü tarafından haber verilen polis memurlarınca yapılan soruşturmada sanığın elektronik kelepçeyi kırarak attığının tespit edildiği bu suretle kamu malına zarar verme suçunu işlediği iddia ve kabul olunan olayda; iddia, sanığın tevil yollu ikrar içeren savunması, tutanaklar ve tüm dosya kapsamından, sanığın mala zarar verme eyleminin sabit olduğu anlaşıldığından mahkûmiyeti yönündeki mahkeme kabul ve uygulamasında bir isabetsizlik görülmemiştir. Yapılan yargılamaya, toplanıp karar yerinde gösterilen delillere, mahkemenin kovuşturma sonuçlarına uygun olarak oluşan kanaat ve takdirine, incelenen dosya kapsamına göre, sanığın yerinde görülmeyen temyiz itirazlarının reddiyle hükmün ONANMASINA..." diyerek söz konusu eylemin kamu malına zarar verme suçunu oluşturacağını belirtmiştir.
