1-Hükümlünün müdürlüğe müracaat etme(me)si;
5275 sayılı kanunun 105/A-8 ve Denetimli Serbestlik Hizmetleri Yönetmeliği'nin 79. Maddesi gereğince;
"Hakkında denetimli serbestlik tedbiri uygulanarak cezanın infazına karar verilen hükümlü ceza infaz kurumundan çıktıktan sonra beş gün içerisinde talebinde belirttiği denetimli serbestlik müdürlüğüne müracaat etmek zorundadır. Müdürlüğe müracaat için gereken beş günlük süre, hükümlünün ceza infaz kurumundan ayrılışını takip eden günden itibaren başlar. Son gün bir tatile rastlarsa, süre tatilin ertesi günü mesai saati bitiminde sona erer. Hükümlü, denetimli serbestlik müdürlüğüne beş gün içerisinde müracaat etmezse yedinci günü mesai bitimine kadar beklenir. Yedinci günden sonra kayıt kapatılarak herhangi bir işlem yapılmadan infaz hâkiminden hükümlünün açık ceza infaz kurumuna iadesi istenir. Denetimli serbestlik müdürlüğüne müracaat etmesi gereken sürenin bitiminden itibaren iki gün geçmiş olmasına karşın müracaat etmeyen hükümlüler hakkında 5237 sayılı Kanunun 292 nci ve 293 üncü maddeleri uyarınca işlem yapılmak üzere evrakın bir sureti Cumhuriyet başsavcılığına gönderilir."
Yasa ve yönetmelik hükümleri gayet açıktır. Hükümlü cezaevinden ayrıldığı günün ertesi gününden başlamak üzere 5 gün içerisinde bildirdiği yerdeki Denetimli Serbestlik Müdürlüğüne başvuracaktır. Bu süre içerisinde başvurmaz ise 2 gün beklenecek ve bu sürenin sonunda İnfaz Hakimliğinden hükümlünün açık kuruma iadesi ve C.Başsavcılığından ise hükümlü hakkında firar suçundan TCK.nun 292-293 maddeleri gereğince adli işlem yapılması istenilecektir.
2-a)Hükümlünün, hakkında belirlenen yükümlülüklere, denetimli serbestlik müdürlüğünün hazırladığı denetim ve iyileştirme programına, denetimli serbestlik görevlilerinin bu kapsamdaki uyarı ve önerileriyle hakkında hazırlanan denetim planına uymamakta ısrar etmesi,
5275 sk.nun 105/A-6 veDenetimli Serbestlik Hizmetleri Yönetmeliği'nin 87.maddesi gereğince; Hükümlünün hakkında belirlenen yükümlülüklere, denetimli serbestlik müdürlüğünün hazırladığı denetim ve iyileştirme programına, denetimli serbestlik görevlilerinin bu kapsamdaki uyarı ve önerileriyle hakkında hazırlanan denetim planına uymamakta ısrar etmesi halinde Denetimli Serbestlik Komisyon kararı ile İnfaz hakimliğinden hükümlünün açık kuruma iadesi istenilecektir.
Denetimli Serbestlik Yönetmeliğinin 44. Maddesi gereğince; Denetimli serbestlik kararlarının infazında, yükümlülüğün bir yıl içerisinde mazereti olmaksızın ve kasıtlı olarak üç defa ihlal edilmesi yükümlülüğe uymamada ısrar etme sayılır. Yükümlünün ikinci kez uyarılmasının ardından bir yıl içerisinde üçüncü ihlalin tespit edilmesi halinde dosyanın kapatılması ile ilgili süreç başlatılır.
b) Hükümlü hakkında denetimli serbestlik tedbiri uygulanmaya başlandıktan sonra işlediği iddia olunan ve cezasının alt sınırı bir yıl veya daha fazla hapis cezasını gerektiren kasıtlı bir suçtan dolayı kamu davası açılmış olması
5275 sk.nun 105/A-7 ve Denetimli Serbestlik Yönetmeliğinin 87/2 maddeleri gereğince bu durumda olan bir hükümlü hakkındaDenetimli Serbestlik Komisyon kararı ile İnfaz hakimliğinden hükümlünün açık kuruma iadesi istenilecektir. Kanunun 105/A-7 maddesinde "...infaz hâkimi tarafından, hükümlünün açık ceza infaz kurumuna gönderilmesine karar verilebilir..." denilmekte ise de, uygulama neredeyse tamamen gönderme şeklinde olmaktadır.
Yukarıda 2.maddenin a ve bbentlerinde belirtilen hallerde hükümlü, infaz hakiminin açık ceza infaz kurumuna iade kararından itibaren 2 gün içerisinde C.Savcılığına teslim olmadığı takdirde hakkında TCK.nun 292-293. Maddeleri gereğince firar suçundan adli işlem yapılacaktır. Burada anlatılan firar suçunun oluşumu açısından hükümlünün açığa iade kararından haberdar olması önem arzetmektedir.
Yükümlülük ihlalinde ısrar nedeniyle açığa iade kararlarına itiraz edilirken Denetimli Serbestlik Müdürlüğü tarafından hükümlüye yapılan ihtarların Tebligat Kanunundaki usullere ve Yargıtay uygulamalarına uygun olarak yapılıp yapılmadığına dikkat edilmelidir.
Yukarıda 1.maddede belirtilen halde şayet denetimli serbestlik kararı hükümlünün yokluğunda verilmiş(örneğin hükümlü covid iznindeyken) ve hükümlünün süresi içerisinde müdürlüğe müracaat etmediğinden bahisle açık kuruma iadesine karar verilmişise, tebligat yapılmadığından bahisle açığa iade kararına itiraz edilebilecektir. (Yargıtay 1.CD.nin bu konuda verilmiş bir çok KYB kararı mevcuttur)
Açık ceza infaz kurumuna gönderme kararı infaz hakimliğince verilecektir. İnfaz Hakimi, hükümlünün kalan cezasının koşullu salıverilme tarihine kadar olan kısmının açık kurumda çektirilmesine karar verecektir. Yükümlülüklere uymamakta ısrar durumunda infaz savcılıkları , üçüncü ihlalin yapıldığı tarihten itibaren denetimli serbestliğin kesildiğini kabul etmektedir.
FİRARIN DİSİPLİN YÖNÜNDEN SONUÇLARI
Denetimli serbestliğe ayrıldıktan sonra 5 gün içerisinde Denetimli Serbestlik Müdürlüğüne müracaat etmeyip sonraki 2 gün içerisinde müracaat edenler ile yukarıda 2. bendin a ve b fıkralarında anlatılan sebeplerle açığa iadesine karar verilenler, kararı öğrendikleri tarihten itibaren 2 gün içerisinde en yakın C.Savcılığına teslim oldukları takdirde haklarında firar suçundan adli ve idari soruşturma yapılmaz. Bunlar kalan cezalarını şartla tahliye tarihine kadar açık kurumda tamamlar. Aksi durumda firar suçundan hem adli hem de idari soruşturma yapılır.
Firari durumuna düşenler de daha sonra yakalandıklarında açık kuruma alınır. Ancak haklarında firar nedeniyle disiplin soruşturması başlatılır ve 5275 sk.nun 14/5a ve Açık Ceza İnfaz Kurumlarına AyrılmaYönetmeliği'nin 12/1b maddesi gereğince kapalı kuruma gönderilirler. Firar eyleminin disiplin yönünden karşılığı ise 5275 sk.nun 44/3ı maddesinde 11 günden 20 güne kadar hücreye koyma cezası olarak belirlenmiştir.
İnfaz Kanununun 48/3b maddesi gereğince; "Disiplin cezalarının tamamı infaz edilip kaldırılmadıkça koşullu salıverilme işlemi yapılmaz, ancak bu süre hakederek salıverme tarihini geçemez." yine aynı maddenin 4f bendi gereğince 11-20 gün hücre cezaları infaz edildiği tarihten itibaren 1 yıl sonra kalkar. Yani hükümlünün hücre cezasının infaz edildiği tarihten itibaren 1 yıllık süre içerisinde şartla tahliye tarihi gelmiş olsa bile hükümlü salıverilmez bu bir yıllık sürenin sonu beklenir. Ancak bu 1 yıllık süre bihakkın tahliye tarihini geçemez.
Yukarıda sayılan sebeplerle infaz hakimliğince açığa iadesine karar verilen hükümlü denetimli serbestliğe ayrıldığı anda infaz ettiği cezalarından dolayı yeniden açığa ve denetimliye ayrılamaz. Ancak şartla tahliye tarihi dolmadan önce, evvelce işlemiş olduğu suçların cezası kesinleşip gelirse bunlardan dolayı açığa ve denetimliye ayrılabilir. Bu durumda evvelce kullandığı denetim süresi var ise yeni belirlenen denetim süresinden düşülür, kalan süre kadar denetimliden yararlanır. (Yargıtay 1.CD. 2017/952 Esas, 2019/1955 Karar) Hükümlünün şartla tahliye tarihi dolduktan sonra evvelce işlemiş olduğu suçların cezası kesinleşip gelirse bunlardan dolayı da açığa ve denetimliye ayrılabilir. Şartla tahliye sonrası gelen cezalar şartla tahliye öncesi cezalar ile içtima olmayacağı için bu halde hükümlü yeni bir denetim süresi elde eder. Şartla tahliye öncesi kullandığı denetimli süreleri bu yeni elde ettiği süreden düşülmez.
>> ÖZEL İZİNDEN DÖNMEMEK VEYA GEÇ DÖNMEK SURETİYLE FİRAR VE SONUÇLARI
>> AÇIK CEZA İNFAZ KURUMUNA NAKİLLERDE FİRAR SAYILAN HALLER VE SONUÇLARI
Esat Faruk BENLİ
Hukukçu
