UZLAŞMA NEDİR?
Uzlaşmanın özünde, toplum düzenine ve toplumun normlarına aykırı hareket eden kişinin söz konusu eylemi sebebiyle zarar gören ile yüzleşmesi ve eylemi neticesinde ortaya çıkan zararın, zarar gören nezdinde oluşturduğu tahribatı anlaması ile yaptığı eylemin sorumluluğunu üstlenerek zarar görenin zararını aralarında belirledikleri edim ile ya da edimsiz olarak giderimidir.
Uzlaştırma kurumunun temelinde onarıcı adalet anlayışı yatmaktadır. Onarıcı adaletin temeli ise işlenmiş olan suç sebebiyle failin cezalandırılmasındansa, mağdurun zararının giderilmesidir. Yani sistem mağdur odaklı bir sistemdir ve toplumsal barışa katkı sağlamaya hizmet etmektedir. Mağdurun hakları ve mağdur koruma altındadır. Amaç ise mağdurun zararının en kısa sürede giderilmesidir. Onarıcı adalet anlayışı ilk olarak Anglo-Sakson Hukuku'nda doğmuştur. Bu anlayış temellerini Kanada, İngiltere, Yeni Zelanda, ABD ve Avustralya'da atmıştır.
TÜRK CEZA HUKUKUNDA UZLAŞTIRMA KURUMUNUN YERİ VE ÖNEMİ NEDİR?
Uzlaştırma kurumu Türk Ceza Hukuku sistemine ilk kez 5237 sayılı Türk Ceza Kanununun 73 üncü maddesinin sekizinci fıkrası ile ve 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanununun 253, 254 üncü ve 255 inci maddeleri ile getirilmiştir.
Uzlaştırma kurumunun, maddi ceza hukukuna ilişkin hükmü 5237 sayılı yeni Türk Ceza Kanununun 73 üncü maddesinin sekizinci fıkrasında yer alırken, bu kurumun uygulanmasını gösterir hükümler ise 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanununun 253, 254 üncü ve 255 inci maddelerinde düzenlenmiş idi.
Uzlaşma süreci mağdur ile fail arasında sürdürülen iletişim sonucu anlaşmayı ifade etmektedir. Uzlaştırma ise söz konusu tarafların anlaşmasını ifade eden sürecin bütününü ifade eder. Günümüzde uzlaştırma ile arabuluculuk birbiri ile çok karıştırılmaktadır. Uzlaştırma bir ceza hukuku müessesesi iken, arabuluculuk bir özel hukuk müessesidir ve özel hukuka ilişkin uyuşmazlıklarda tarafların hukuki problemini mahkeme dışında çözülmesini ifade etmektedir.
Ülkemizde uzlaştırma kurumunun önemi oldukça büyüktür. Zira yapılan araştırmalara göre uzlaştırma ile sonuçlanan dosya sayısı gittikçe artmakta ve Türk Ceza Mahkemelerinin dosya yükü bu vasıtayla oldukça azaltmaktadır ve mağdurun zararı çok daha kısa bir sürede giderilmektedir. İstatistiklere göre 2015 yılında toplam 17.319 dosya, 2016'da 7.817 dosya, 2017'de 223.469 dosya, 2018'de 208.014 dosya, 2019'da 238.905 dosya ve son olarak da 2020'de 219.639 dosya uzlaşma ile sonuçlanmıştır.
2020 yılında en çok uzlaşılan 10 suç sırası ve adedi ile; 79.875 adet Hakaret (TCKm. 125/1-2), 72.509 adet Tehdit (TCK m.106/1), 65.896 adet Kasten Yaralama (TCK m. 86/1-2), 16.944 adet Taksirle Yaralama (TCK m. 89/1-4), 14.675 Suç Eşyasının Satın Alınması veya Kabul Edilmesi (TCK m. 165/1), 14.481 adet Mala Zarar Verme (TCK m.151/1), 9.421 adet Güveni Kötüye Kullanma (TCK m.155/1-2), 8.534 adet Hırsızlık (TCK m. 141/1), 7.950 adet ise Kişilerin Huzur ve Sükununu Bozma (TCK m. 123/1) ve son olarak da 5.284 adet olmak üzere Dolandırıcılık (TCK m. 157/1) suçları yer almaktadır.
HANGİ SUÇLAR UZLAŞMA KAPSAMINDADIR?
Uzlaşma kapsamında olan suçlar Ceza Muhakemesi Kanunu'nun ''Uzlaştırma'' başlıklı 253.maddesinde düzenlenmiştir. Uzlaştırma kapsamında olan suçlar ilgili maddede şu şekilde sıralanmıştır;
CMK Madde 253 – (Değişik: 6/12/2006-5560/24 md.)
(1) Aşağıdaki suçlarda, şüpheli ile mağdur veya suçtan zarar gören gerçek veya özel hukuk tüzel kişisinin uzlaştırılması girişiminde bulunulur:
a) Soruşturulması ve kovuşturulması şikâyete bağlı suçlar.
b) Şikâyete bağlı olup olmadığına bakılmaksızın, Türk Ceza Kanununda yer alan;
1. Kasten yaralama (üçüncü fıkra hariç, madde 86; madde 88),
2. Taksirle yaralama (madde 89),
3. (Ek: 24/11/2016-6763/34 md.) Tehdit (madde 106, birinci fıkra),
4. Konut dokunulmazlığının ihlali (madde 116),
5. (Ek:17/10/2019-7188/26 md.)İş ve çalışma hürriyetinin ihlali (madde 117, birinci fıkra; madde119, birinci fıkra (c) bendi),
6. (Ek: 24/11/2016-6763/34 md.) Hırsızlık (madde 141),
7. (Ek:17/10/2019-7188/26 md.)(2) Güveni kötüye kullanma (madde 155),
8. (Ek: 24/11/2016-6763/34 md.) Dolandırıcılık (madde 157),
9. (Ek:17/10/2019-7188/26 md.)(2) Suç eşyasının satın alınması veya kabul edilmesi (madde 165),
10. Çocuğun kaçırılması ve alıkonulması (madde 234),
11. Ticari sır, bankacılık sırrı veya müşteri sırrı niteliğindeki bilgi veya belgelerin açıklanması(dördüncü fıkra hariç, madde 239),suçları.
c) (Ek: 24/11/2016-6763/34 md.) Mağdurun veya suçtan zarar görenin gerçek veya özel hukuk tüzel kişisi olması koşuluyla, suça sürüklenen çocuklar bakımından ayrıca, üst sınırı üç yılı geçmeyen hapis veya adli para cezasını gerektiren suçlar.
(2) Soruşturulması ve kovuşturulması şikâyete bağlı olanlar hariç olmak üzere; diğer kanunlarda yer alan suçlarla ilgili olarak uzlaştırma yoluna gidilebilmesi için, kanunda açık hüküm bulunması gerekir.
(3) Soruşturulması ve kovuşturulması şikâyete bağlı olsa bile, (…) cinsel dokunulmazlığa karşı suçlarda, uzlaştırma yoluna gidilemez. (Ek cümle: 26/6/2009 - 5918/8 md.) Uzlaştırma kapsamına giren bir suçun, bu kapsama girmeyen bir başka suçla birlikte aynı mağdura karşı işlenmiş olması hâlinde de uzlaşma hükümleri uygulanmaz.’’
Maddenin 2.fıkrasından da anlaşıldığı üzere uzlaştırma kapsamına giren suç listesi ilgili maddede belirtilen suçlardan ibaret değildir. Diğer bazı kanunlarda da uzlaştırma kapsamına giren suçlar yer almaktadır. Bunlar sırasıyla;
1)1163 Sayılı Kooperatifler Kanunu'nun 25.maddesinde yer alan Ticari defterler ve sır saklama hükümleri ve ceza başlıklı suç,
2) 2004 Sayılı İcra ve İflas Kanunu'nun;331/1,2,3 ve 4. Fıkraları, 332/1 ve 2. Fıkraları, 333/a/1 ve 2, 334.madde, 337/a/1, 338/1 ve 345/a maddelerinde düzenlenen suçlar,
3) 3573 Sayılı Zeytinciliğin Islahı Ve Yabanilerinin Aşılattırılması Hakkında Kanun'nun 14/3'de düzenlenen suç,
4) 5042 Sayılı Yeni Bitki Çeşitlerine Ait Islahçı Haklarının Korunmasına İlişkin Kanun'nun 66/1-a ve b bendinde yer alan suçlar,
5) 5846 Sayılı Fikir Ve Sanat Eserleri Kanunu 71/1, 71/2, 72/1 maddelerinde düzenlenen suçlar,
6) 5941 Sayılı Çek Kanunu'nun 7/4, 7/5 maddelerinde yer alan suçlar,
7) 6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu'nun 62/1-a 62/1-b 62/1-c 62/1-d maddelerinde yer alan suçlar,
8) 6750 Sayılı Ticari İşlemlerde Taşınır Rehni Kanunu'nun 16/1 maddesinde yer alan suç,
9) 6769 Sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu'nun 30/1 30/2 30/3 maddesinde yer alan suçlar uzlaştırma kapsamındadır.
UZLAŞTIRMA ŞARTLARI NELERDİR?
Mağdurun gerçek kişi veya suçtan zarar görenin özel hukuk tüzel kişisi olması gerekmektedir. Kamu tüzel kişileri aleyhine işlenen suçlar açısından ise uzlaştırma yapılamaz.
Kural olarak soruşturulması ve kovuşturulması şikayete tabi suçlar uzlaştırma kapsamındadır ancak; yukarıda da belirttiğimiz üzere şikayete tabi olmayan diğer bazı suçlar da bu kapsamdadır. Diğer kanunlarda ise uzlaştırmaya tabi olan suçlar özel olarak belirtilmektedir. Yukarıda diğer kanunlar kapsamında olan uzlaştırmaya tabi suçlar tek tek belirtilmiştir.
Soruşturulması ve kovuşturulması şikâyete bağlı olsa bile, cinsel dokunulmazlığa karşı suçlarda (cinsel taciz suçu, cinsel saldırı suçu vs.) uzlaştırma yoluna gidilemez.
Uzlaştırma kapsamına giren bir suçun, uzlaştırma kapsamına girmeyen bir başka suçla birlikte işlenmiş olması hâlinde de uzlaşma hükümleri uygulanmaz.
Suçun birden fazla faili varsa; aralarında iştirak ilişkisi olsun veya olmasın, ancak uzlaşan kişi uzlaşma hükümlerinden yararlanır.
Suçun birden fazla mağduru varsa; şüpheli veya sanık tüm mağdurlarla uzlaşmak zorundadır.
UZLAŞMANIN YARARLARI NELERDİR?
Mağdur Açısından: Mağdur ceza ve tazminat davaları ile uğraşmaktan kurtulur. Ayrıca zararı da kısa sürede giderilmiş olur. Ayrıca ceza adaleti sisteminin olumsuz etkilerinden de kurtulmuş olur. Zira mahkemenin verdiği karar mağduru tatmin etmeyebilmektedir. Uzlaştırmada edimin ne olacağı yetkisi mağdurun kararına bağlı olduğundan, süreç onun iradesi doğrultusunda ilerleyebilmektedir. Edimli bir uzlaşma yapıldığı takdirde mağdur bu edimin tazminini uzlaşma raporununu icra takibine koyarak alacağını cebri icra yoluyla alabilir. Mağdur isterse edimsiz de uzlaşılmasını talep edebilir ya da edim olarak bir miktar para, bir derneğe bağış yapılması veya kendisinden özür dilenmesi şeklinde hukuka ve ahlaka aykırı olmayan bir edimin yerine getirilmesini talep edebilir. Failin de kabul etmesi ile birlikte uzlaşma sağlanmış olur.
Fail Açısından: Onarıcı adalet sisteminin amacı, geleneksel ceza adaleti sisteminden farklı olarak failin cezalandırılması değil, yaptığı eylemin mağdurun üzerindeki etkileri görebilmesi, onun zararını giderek bozulan toplumsal barışın yeniden sağlanmasına katkıda bulunmaktır. Fail burada mağdurun zararlarının giderilmesinde aktif rol oynamaktadır. Fail eylemi sebebiyle sorumluluk üstlenmedikçe onarıcı adalet anlayışının asıl gayesi olan toplumsal barışın yeniden sağlanması ve mağdurun zararlarının giderilmesi olanakları kalmayacaktır. Uzlaşma sayesinde şüpheli/sanık ceza almaktan, yargılama masraflarından ve aldığı cezanın adli sicil kaydına işlenmesi gibi olumsuz sonuçlardan kurtulacak, aynı suça ilişkin tekrardan bir ceza yargılaması veya tazminat davası açılması gibi ihtimallerden kurtulacaktır.
UZLAŞMANIN SONUÇLARI NELERDİR?
Aralarında iştirak ilişkisi olup olmadığına bakılmaksızın birden çok failin işlediği suçlar açısından ancak uzlaşan fail uzlaşmadan yararlanabilir. Soruşturma aşamasında uzlaşma teklifi yapılmışsa ve uzlaşma sağlanmışsa şüpheli hakkında KOVUŞTURMAYA YER OLMADIĞINA KARARI verilir. Ancak edimin yerine getirilmesi ileri bir tarihe bırakılmış ise, takside bağlanmış ise veya süreklilik arz ediyorsa edim ifa edilene dek KAMU DAVASININ AÇILMASININ ERTELENMESİNE kararı verilir. Bunun en önemli sonucu erteleme halinde zamanaşımının işlemiyor oluşudur. Ediminin ifasının ileri bir tarihe bırakılmasına örnek olarak; uzlaşma müzakereleri 20.03.2021'de yapılırken mağdurun failden 20.04.2021 tarihinde muaccel olacak olan dershane taksidini ödemesini talep etmesi şeklinde gerçekleşebilir. Edimin takside bağlanmasına örnek olarak ise mağdurun kendisine 10.000-TL ödenmesi karşılığında uzaklaşacağını belirtmesi karşılığında ancak; failin bunu tek kalemde ödeyemeyecek olması halinde 3 eşit taksitle ödenmesini de kabul edebileceğini belirtmesi halinde ortaya çıkabilir.
Uzlaşma sonuçsuz kalırsa kural olarak tekrar uzlaşma yoluna gidilemez ancak bu kuralın istisnası şüpheli ile suçtan zarar görenin kendi aralarında uzlaşma belgesi düzenleyip en geç iddianame düzenlenene dek uzlaştıklarını beyan etmeleri ile uzlaşmaları halidir.
Uzlaşmanın sağlanması halinde eğer açılmış bir tazminat davası var ise bu davadan feragat edilmiş sayılır eğer açılmış bir dava yok ise de bu dava açılamaz.
Mağdur uzlaşma sağlandıktan ve bu uzlaşmanın da Cumhuriyet Savcısı tarafından onaylanması halinde anlaştığı edim kabul etmemesi veya uzlaşmadan vazgeçmesi mümkün değildir. Şüpheli yine de edimini yerine getirmelidir. Aksi halde sorumluluktan kurtulması mümkün değildir.
Uzlaştırma kovuşturma aşamasında, yani dava açıldıktan sonra da yapılabilir. Ancak bunun için kovuşturma konusu suçun uzlaştırma kapsamında kaldığının ilk kez kovuşturma aşamasında anlaşılması, kamu davası devam ederken kovuşturma konusu suçun kanun koyucu tarafından uzlaştırma kapsamına alınması veya taraflar her ne kadar soruşturma aşamasında uzlaşamamış olsalar da kendi aralarında uzlaşma belgesi düzenleyerek uzlaştıklarını mahkeme hakimine bildirmeleri gerekmektedir. Kovuşturma aşamasında uzlaşılması halinde ise sanık hakkında DAVANIN DÜŞMESİ kararı verilir. Ancak edimin yerine getirilmesi ileri bir tarihe bırakılmış ise, takside bağlanmış ise veya süreklilik arz ediyorsa sanık hakkında HÜKMÜN AÇIKLANMASININ GERİ BIRAKILMASI kararı verilir. Ne var ki sanık, uzlaşma konusu edimi yerine getirmez ise hüküm açıklanır ve sanık hakkında mahkumiyet kararı verilir.
UZLAŞTIMA KURUMU İLE İLGİLİ YARGITAY KARARLARI
T.C. YARGITAY 15.Ceza Dairesi
Esas: 2019/ 4538 Karar: 2019 / 7590 Karar Tarihi: 04.07.2019
''Dolandırıcılık suçundan sanık hakkında açılan kamu davasının uzlaştırma nedeniyle düşmesine ilişkin hüküm, katılan tarafından temyiz edilmekle dosya incelenerek gereği düşünüldü.
Dairemizin 22/11/2017 tarih ve 2017/27579 Esas, 2017/24172 Karar sayılı ilamıyla önceki hükmün bozulması üzerine verilen görevsizlik kararı sonrasında dosyanın uzlaştırma bürosuna gönderildiği, düzenlenen raporda, sanığın, 8.000 TL olarak belirlenen edimi, 10/01/2019 tarihinde katılanın hesabına yatıracağını beyan ettiği, katılanın da bu teklifi kabul ettiği, böylelikle edimin ifasının ileri tarihe ertelendiğinin anlaşıldığı olayda; 5271 sayılı CMK’nın 254/2. maddesi uyarınca uzlaşma sonucunda edimin yerine getirilmesinin ileri tarihe bırakılması nedeniyle sanık hakkında, aynı Kanunun 231. maddesindeki şartlar aranmaksızın hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilmesi gerekirken, yazılı şekilde kamu davasının düşürülmesine hükmolunması,
Kanuna aykırı olup, katılanın temyiz itirazları bu nedenle yerinde görüldüğünden, 5320 sayılı Kanun'un 8/1. maddesi gereğince uygulanması gereken 1412 sayılı CMUK'un 321. maddesi uyarınca sair yönleri incelenmeyen hükmün BOZULMASINA, 04/07/2019 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.''
T.C. YARGITAY 4.Ceza Dairesi
Esas: 2019/ 3276 Karar: 2019 / 11472 Karar Tarihi: 24.06.2019
ÖZET: TCK'nın ... maddesinde düzenlenen ve müstakilen uzlaşmaya tabi olan hakaret suçunun, suç tarihi itibariyle uzlaşma kapsamında bulunmayan ve anılan Kanunun .. maddesinin ilk cümlesinde düzenlenen tehdit suçu ile birlikte işlendiğinin iddia edilmesi nedeniyle, CMK'nın .. maddesi uyarınca uzlaşma hükümlerinin uygulanmasının hakaret suçu açısından mümkün olmadığı ancak sanığın tehdit suçundan beraatine hükmedilmesi karşısında, hakaret suçunun da uzlaşmaya tabi hale geldiği anlaşılmakla, CMK'nın .. maddeleri uyarınca hakaret suçu yönünden uzlaştırma hükümlerinin uygulanması ve sonucuna göre sanığın hukuksal durumunun belirlenmesi gerektiğinin gözetilmemesi, bozmayı gerektirmiştir.(5237 S. K. m. 43, 53, 58, 106, 125) (5271 S. K. m. 253, 254, 308)
Dava: Hakaret suçundan sanık ... hakkında yapılan yargılama sonucunda mahkumiyetine dair, Çanakkale 1. Sulh Ceza Mahkemesi'nce verilen, 22/07/2010 gün ve 2009/735 esas, 2010/516 karar sayılı hükmün, adı geçen sanık tarafından temyizi üzerine,
Dairemizin 03/06/2014 gün ve 2013/10604 esas, 2014/19956 sayılı kararıyla;
"Yerel Mahkemece verilen hüküm temyiz edilmekle, başvurunun süresi, kararın niteliği ile suç tarihine göre dosya görüşüldü:
Temyiz isteğinin reddi nedenleri bulunmadığından işin esasına geçildi.
Vicdani kanının oluştuğu duruşma sürecini yansıtan tutanaklar belgeler ve gerekçe içeriğine göre yapılan incelemede;
Sanığa yükletilen hakaret eylemiyle ulaşılan çözümü haklı kılıcı zorunlu öğelerinin ve bu eylemin sanık tarafından işlendiğinin Kanuna uygun olarak yürütülen duruşma sonucu saptandığı, bütün kanıtlarla aşamalarda ileri sürülen iddia ve savunmaların temyiz denetimini sağlayacak biçimde ve eksiksiz sergilendiği, özleri değiştirilmeksizin tartışıldığı, vicdani kanının kesin, tutarlı ve çelişmeyen verilere dayandırıldığı; böylece olaylara ilişkin sorunlarda gerekçenin yeterli bulunduğu,
Eylemin doğru olarak nitelendirildiği ve Kanunda öngörülen suç tipine uyduğu,
Cezanın kanuni bağlamda uygulandığı,
Anlaşıldığından sanık ...'ın ileri sürdüğü nedenler yerinde görülmemiş olmakla, tebliğnameye uygun olarak, TEMYİZ DAVASININ ESASTAN REDDİYLE HÜKMÜN ONANMASINA” şeklinde karar verilmiştir.
I-İTİRAZ
Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı'nın 29/04/2019 gün ve KD-2018/21187 sayılı yazısı ile;
"Sanık ...'ın tehdit ve kişinin mensup bulunduğu dine göre kutsal değerlere hakaret suçlarından 5237 sayılı TCK'nin 106/1-1. cümle, 43, 125/3-c, 58 ve 53. maddeleri uyarınca cezalandırılması istemiyle açılan kamu davasının yapılan yargılamasında, Çanakkale 1. Sulh Ceza (kapatılan) Mahkemesinin 22.07.2010 tarih, 2009/735 esas, 2010/516 karar sayılı kararıyla sanığın tehdit suçundan 5271 sayılı CMK'nin 223/2-e maddesi uyarınca beraatine, hakaret suçundan 5237 sayılı TCK'nin 125/1, 58 ve 53. maddeleri uyarınca mahkûmiyetine karar verildiği, tehdit suçundan verilen beraat kararının temyiz edilmeksizin 07.01.2011 tarihinde kesinleştiği, hakaret suçundan verilen mahkûmiyet hükmünün ise sanığın istemi üzerine Yargıtay Yüksek 4. Ceza Dairesi tarafından yapılan temyiz incelemesi sonucunda, 03.06.2014 tarihli 2013/10604 esas, 2014/19956 karar sayılı ilamıyla ONANARAK kesinleştiği anlaşılmıştır.
Yüksek Yargıtay 18. Ceza Dairesinin ihbar mahiyetindeki 15.01.2019 tarih ve 2895-1307 sayılı ilamı ve sanık ...'ın 27.03.2019 tarihli itiraz dilekçesi birlikte değerlendirilerek yapılan incelemede, Yüksek 4. Ceza Dairesinin anılan kararına karşı aşağıda açıklanmaya çalışılacak nedenlerden dolayı itiraz edilmesi zorunluluğu doğmuştur.
İTİRAZ NEDENLERİ:
İtiraza konu uyuşmazlık; sanık ... hakkında soruşturma evresinde yapılan uzlaşma teklifinin, kovuşturma evresi sonunda geçerli olup olmadığının tespitine, başka bir ifadeyle hakaret suçundan uzlaştırma müessesesinin yeniden uygulanıp uygulanmayacağının belirlenmesine ilişkindir.
Dosya kapsamına göre, tehdit ve kişinin mensup bulunduğu dine göre kutsal değerlere hakaret suçlarından yapılan soruşturma sırasında, sanık ... ve müşteki .... uyumlu beyanlarında uzlaşmayı kabul etmediklerini belirtmişlerdir. Her ne kadar soruşturma evresinde uzlaştırma teklifi yapılmış ise de, söz konusu teklifin yapıldığı tarihte sanığın üzerine atılı suçların uzlaştırma kapsamında bulunmadığı anlaşılmakla, bu uzlaştırma teklifinin hukuken geçerli olmadığı değerlendirilerek inceleme yapılması gerekmektedir.
Somut olayda; Yerel Mahkemece sanığın eylemine uyan TCK'nin 125/1. maddesinde düzenlenen hakaret suçundan cezalandırılmasına karar verilmiş, hakaret suçu ile birlikte işlendiği iddia olunan ve suç tarihi itibariyle uzlaştırma kapsamında olmayan tehdit suçundan ise beraatine karar verilmiştir. Bu nedenle, Yerel Mahkemece karar verilmeden önce vasıf değiştiren hakaret suçu yönünden usulüne uygun uzlaştırma teklifi yapılmasında zorunluluk bulunmakta olup, uzlaşmanın sağlanması halinde düşme karar verilmesi gerekmektedir.
Yukarıda açıklandığı üzere, Yüksek 4. Ceza Dairesi tarafından yapılan temyiz incelemesi sonucunda "sanık ... hakkında tehdit ve kişinin mensup bulunduğu dine göre kutsal değerlere hakaret suçlarından 5237 sayılı TCK'nin 106/1-1. cümle, 43, 125/3-c, 58 ve 53. maddeleri uyarınca cezalandırılması istemiyle kamu davası açılmış ise de; yapılan yargılama sonunda, TCK'nin 106/1-1. maddesinin sübut bulmadığı, TCK'nin 125/3-c maddesinin ise uygulanma koşullarının oluşmadığı kabul edilerek sanığın sadece TCK'nin 125/1. maddesi gereğince cezalandırılmasına karar verilmesi karşısında, sanığın eylemine uyan basit hakaret suçunun uzlaşmaya tabi hale geldiği anlaşılmakla, 5271 sayılı CMK'nin 253. ve 254. maddeleri gereğince sanık ve müşteki arasında uzlaştırma işlemi yapılması için dosyanın uzlaştırma bürosuna gönderilmesi, uzlaştırma girişiminin başarısızlıkla sonuçlanması halinde yargılamaya devamla hüküm kurulması lüzumu" gerekçesiyle hükmün BOZULMASINA karar verilmesi gerekirken, yazılı şekilde ONANMASINA karar verilmesi Kanuna aykırı görüldüğünden anılan karara itiraz edilmesi zorunluluğu doğmuştur.
SONUÇ VE İSTEM: Tüm bu açıklanan gerekçelerle;
1) Yüksek Yargıtay 4. Ceza Dairesinin 03.06.2014 gün ve 2013/10604 esas, 2014/19956 karar sayılı ilamının kaldırılmasına,
2) Çanakkale (kapatılan) 1. Sulh Ceza Mahkemesinin, sanık ... hakkında hakaret suçundan kurduğu 22.07.2010 gün ve 2009/735 esas, 2010/516 karar sayılı hükmün BOZULMASINA karar verilmesi,
3) Yüksek Daireniz aksi kanaatte ise dosyanın Yüksek Yargıtay Ceza Genel Kuruluna gönderilmesi, 5271 sayılı CMK'nin 308. maddesi uyarınca itirazen arz ve talep olunur" biçiminde istemde bulunulması üzerine, dosya Dairemize gönderilmekle, incelenerek gereği görüşülüp düşünüldü:
II-İTİRAZIN KAPSAMI
İtiraz, TCK'nın 106/1. maddesinin ilk cümlesi kapsamında tehdit suçundan beraat eden, aynı Kanunun 125/1. maddesi uyarınca hakaret suçundan ise hakkında hükümlülük kararı verilen sanık ... ile katılan Özge Başar'a soruşturma evresinde yapılan uzlaşma teklifinin, kovuşturma aşamasında geçerliliğini yitirip yitirmediğinin tespitine ve dolayısıyla yargılama sırasında hakaret suçundan yeniden uzlaştırma işlemi yapılıp yapılmayacağının belirlenmesine ilişkindir.
III-KARAR: Yargıtay Ceza Genel Kurulu'nun 29/05/2018 tarihli ve 2017/15-496 esas, 2018/246 sayılı kararında belirtildiği üzere; uzlaştırma kurumu, uyuşmazlığın yargı dışı yolla ve fakat adli makamlar denetiminde çözümlenmesini amaçlayan bir alternatif uyuşmazlık çözüm yöntemidir. Uzlaştırma; bu kapsama giren suçlarda, fail ve mağdurun suçtan doğan zararın giderilmesi konusunda anlaşmalarına bağlı olarak, devletin de ceza soruşturması veya kovuşturmasından vazgeçmesi ve suçun işlenmesiyle bozulan toplumsal düzenin barış yoluyla yeniden tesisini sağlayıcı nitelikte bir hukuksal kurumdur. 01/06/2005 tarihinde yürürlüğe giren 5237 sayılı TCK’nın 73. maddesinin sekizinci fıkrasında, "suçtan zarar göreni gerçek kişi veya özel hukuk tüzel kişisi olup, soruşturulması ve kovuşturulması şikâyete bağlı bulunan suçlarda, failin suçu kabullenmesi ve doğmuş olan zararın tümünü veya büyük bir kısmını ödemesi veya gidermesi koşuluyla mağdur ile fail özgür iradeleri ile uzlaştıklarında ve bu husus Cumhuriyet savcısı veya hâkim tarafından saptandığında kamu davası açılmaz veya davanın düşürülmesine karar verilir" hükmü ile uzlaşma kurumuna, aynı tarihte yürürlüğe giren 5271 sayılı CMK'nın 253, 254 ve 255. maddelerinde ise uzlaşmanın şartları, yöntemi, sonuçları, kovuşturma aşamasında uzlaşma ile birden fazla failin bulunması hâlinde uzlaşmanın nasıl gerçekleşeceğine ilişkin hükümlere yer verilmiştir. 19/12/2006 tarihinde yürürlüğe giren 5560 sayılı Kanunun ikinci maddesiyle, 5237 sayılı TCK'nın 73. maddesinin başlığında yer alan “uzlaşma” ibaresi metinden çıkarılmış, 45. maddesiyle de aynı maddenin sekizinci fıkrası yürürlükten kaldırılmış, yine 24 ve 25. maddeleri ile CMK'nın 253 ve 254. maddeleri değiştirilmiştir. CMK'nın 5560 sayılı Kanunun 24. maddesi ile değiştirilen 253. maddesinin üçüncü fıkrası; "(3) Soruşturulması ve kovuşturulması şikâyete bağlı olsa bile, etkin pişmanlık hükümlerine yer verilen suçlar ile cinsel dokunulmazlığa karşı suçlarda, uzlaştırma yoluna gidilemez." biçimdeyken 09/07/2009 tarihli Resmî Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren 5918 sayılı Kanunun sekizinci maddesiyle anılan fıkraya "uzlaştırma kapsamına giren bir suçun, bu kapsama girmeyen bir başka suçla birlikte işlenmiş olması hâlinde de uzlaşma hükümleri uygulanmaz" cümlesi eklenmiştir.
Uzlaştırma kurumu, fail ile devlet arasındaki ceza ilişkisini sona erdirmesi bakımından maddi hukuka da ilişkin bulunması nedeniyle yürürlüğünden önceki olaylara uygulanabilecek, bu uygulama sadece görülmekte olan davalar bakımından geçerli olmayacak, 5237 sayılı Kanun'un 7/2. maddesindeki düzenleme de nazara alınarak kesinleşen ve infaz edilmekte olan hükümlerde de uygulanabilecek ve bu husus infaz aşamasında gözetilebilecektir. Yerine getirilen hükümler yönünden ise, uzlaştırma sanığın hukuki yararının bulunması koşuluyla uygulanabilecektir.
Uzlaştırma, 6763 sayılı Kanun'la değişik CMK'nın 253. maddesinde ayrıntılarıyla düzenlenmiş, mahkeme tarafından uzlaştırmaya ilişkin anılan Kanunun 254. maddesinde "(1)Kamu davası açıldıktan sonra kovuşturma konusu suçun uzlaşma kapsamında olduğunun anlaşılması halinde, kovuşturma dosyası, uzlaştırma işlemlerinin 253. maddede belirtilen esas ve usûle göre yerine getirilmesi için uzlaştırma bürosuna gönderilir. (2) Uzlaşma gerçekleştiği takdirde, mahkeme, uzlaşma sonucunda sanığın edimini def’aten yerine getirmesi halinde, davanın düşmesine karar verir. Edimin yerine getirilmesinin ileri tarihe bırakılması, takside bağlanması veya süreklilik arzetmesi halinde; sanık hakkında, 231 inci maddedeki şartlar aranmaksızın, hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilir. Geri bırakma süresince zamanaşımı işlemez. Hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verildikten sonra, uzlaşmanın gereklerinin yerine getirilmemesi halinde, mahkeme tarafından, 231. maddenin onbirinci fıkrasındaki şartlar aranmaksızın, hüküm açıklanır." denilmiştir.
Uzlaştırmanın asıl olarak soruşturma evresinde yapılması gereken bir işlem olduğu, kovuşturma aşamasında uzlaştırma hükümlerinin uygulanmasının ise istisnai olarak Cumhuriyet savcısı tarafından uzlaştırma usulü uygulanmaksızın dava açılması veya suçun uzlaştırma kapsamında olduğunun ilk defa duruşmada anlaşılması halinde mümkün olduğu kabul edilmelidir.
Uzlaştırma usulü uygulanmaksızın dava açılması veya suçun uzlaştırma kapsamında olduğunun ilk defa duruşmada anlaşılması halinde uzlaştırmanın uygulanması gerekmekte olup uzlaşma başarıyla gerçekleşir ve edim bir defada yerine getirilirse kamu davasının düşmesine karar verilecektir.
İnceleme konusu dosyada;
Çanakkale 1. Sulh Ceza Mahkemesi'nin 22/07/2010 gün ve 2009/735 esas, 2010/516 karar sayılı kararıyla, sanık ...'ın, TCK'nın 106/1. maddesinin ilk cümlesi kapsamında kalan tehdit suçundan beraatine, aynı Kanunun 125/1. maddesinde düzenlenen hakaret suçundan ise mahkumiyetine hükmedilmiş olup, beraat kararı temyiz edilmeksizin kesinleşmiş, mahkumiyet kararının ise adı geçen sanık tarafından temyizi üzerine, Dairemizin 03/06/2014 gün ve 2013/10604 esas, 2014/19956 sayılı kararıyla onanmasına hükmedilmiştir.
Sanığa isnat edilen hakaret ve tehdit suçların, CMK'nın 253/3. maddesi kapsamında, birlikte işlendiği hususunda tereddüt bulunmamaktadır. Çözülmesi gereken sorun, kamu davası açıldığında anılan Kanun maddesi gereğince, tehdit suçu ile birlikte işlendiğinin iddia edilmesi nedeniyle uzlaşma kapsamında bulunmayan hakaret suçunun, hüküm kurulurken tehdit suçundan beraat kararı verilmesi üzerine, uzlaştırma kapsamında kalıp kalmayacağının belirlenmesi ve bu kapsamda kaldığının kabulü halinde de nasıl bir yol izleneceğidir.
Bu bağlamda, her iki suçtan yargılama devam ederken hakimin uzlaştırmaya tabi olacağını öngördüğü suçla ilgili olarak dosyayı soruşturma bürosuna göndermesi veya bu düşünceyle tefrik kararı vermesi durumunda, kamu davası açıldığında uzlaştırma kapsamında olmayan suç açısından beraat kararı verileceği izlenimi oluşabileceği cihetle, bu hususun ihsası rey olarak değerlendirilip değerlendirilmeyeceğinin belirlenmesi gerekir.
Bu sorunun, CMKnın 226. maddesinde düzenlenen ek savunma konusuyla birlikte değerlendirilmesi uygun olacaktır. Anılan madde "sanık, suçun hukukî niteliğinin değişmesinden önce haber verilip de savunmasını yapabilecek bir hâlde bulundurulmadıkça, iddianamede kanunî unsurları gösterilen suçun değindiği kanun hükmünden başkasıyla mahkûm edilemez. (2) Cezanın artırılmasını veya cezaya ek olarak güvenlik tedbirlerinin uygulanmasını gerektirecek hâller, ilk defa duruşma sırasında ortaya çıktığında aynı hüküm uygulanır. (3) Ek savunma verilmesini gerektiren hâllerde istem üzerine sanığa ek savunmasını hazırlaması için süre verilir. (4) Yukarıdaki fıkralarda yazılı bildirimler, varsa müdafie yapılır. Müdafii sanığa tanınan haklardan onun gibi yararlanır." biçimdedir. Maddeden de anlaşılacağı üzere suçun hukuki niteliği değişir ya da cezanın artırılmasını veya cezaya ek olarak güvenlik tedbirlerinin uygulanmasını gerektirir durumun ortaya çıkması halinde hakim sanık ya da müdafiine ek savunma hakkı tanıyacaktır ancak, bu durum yasal düzenleme nazara alındığında hakim açısından ihsası rey olarak nitelendirilemeyecektir.
Bu düzenlemeye kıyasen, uzlaştırmaya tabi olan bir suçla uzlaştırmaya tabi olmayan bir suçun yargılaması devam ederken, hakimin uzlaştırmaya tabi olacağını öngördüğü suçla ilgili olarak dosyayı soruşturma bürosuna göndermesi veya bu düşünceyle tefrik kararı vermesi durumunda, kamu davası açıldığında uzlaştırma kapsamında olmayan suç açısından ihsası reyde bulunduğundan bahsedilemeyecektir.
Sanığın işlediği ve TCK'nın 125/1. maddesinde düzenlenen hakaret suçu müstakilen uzlaştırmaya tabidir. Yine sanığa isnat edilen anılan Kanunun 106/1. maddesinin ilk cümlesinde düzenlenen tehdit suçu, suç tarihi itibariyle uzlaştırma kapsamında bulunmayıp, 6763 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunun 34 ve 35. maddeleriyle, 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanun'un 253 ve 254. maddelerinde yapılan değişiklik çerçevesinde uzlaştırma kapsamına alınmış, hakaret suçunun, tehdit suçuyla birlikte işlendiğinin iddia edilmesi nedeniyle, CMK'nın 253/3. maddesindeki düzenleme uyarınca uzlaştırma kapsamı dışında kaldığı anlaşılmıştır. Yapılan yargılama neticesinde ise sanığın tehdit suçundan beraatine hükmolunmuş, bu nedenle de hakaret suçu yönünden uzlaştırmaya engel olan CMK'nın 253/3. maddesinin uygulanma olanağı kalmamıştır. Bu açıklamalar çerçevesinde, her ne kadar sanık ile katılana soruşturma evresinde uzlaşma teklifinde bulunulmuş ve katılan tarafından bu teklif reddedilmiş ise de, esasen bu teklifin hukuki geçerliliğinin bulunmadığı, kovuşturma evresinde hakaret suçu yönünden CMK'nın 254. maddesi gereğince uzlaştırma işlemlerinin yapılmasının gerekli olduğu sonucuna ulaşılmış olup, bahsi geçen işlemler yerine getirilmeden hakaret suçundan kurulan hükümde isabet bulunmadığı anlaşılmıştır.
Açıklanan gerekçelerle;
Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı'nın itiraz gerekçesi yerinde görülmekle, 6352 sayılı Kanunun 99. maddesiyle eklenen, 5271 sayılı CMK'nın 308. maddesinin 3. fıkrası uyarınca İTİRAZIN KABULÜNE,
Dairemizce verilen 03/06/2014 gün ve 2013/10604 esas, 2014/19956 karar sayılı kararının KALDIRILMASINA,
Dosyanın yeniden incelenmesi neticesinde;
Yerel Mahkemece verilen hüküm temyiz edilmekle, başvurunun süresi ve kararın niteliği ile suç tarihine göre dosya görüşüldü:
Temyiz isteğinin reddi nedenleri bulunmadığından işin esasına geçildi.
Vicdani kanının oluştuğu duruşma sürecini yansıtan tutanaklar belgeler ve gerekçe içeriğine göre yapılan incelemede, başkaca nedenler yerinde görülmemiştir.
Ancak;
TCK'nın 125/1. maddesinde düzenlenen ve müstakilen uzlaşmaya tabi olan hakaret suçunun, suç tarihi itibariyle uzlaşma kapsamında bulunmayan ve anılan Kanunun 106/1. maddesinin ilk cümlesinde düzenlenen tehdit suçu ile birlikte işlendiğinin iddia edilmesi nedeniyle, CMK'nın 253/3. maddesi uyarınca uzlaşma hükümlerinin uygulanmasının hakaret suçu açısından mümkün olmadığı ancak sanığın tehdit suçundan beraatine hükmedilmesi karşısında, hakaret suçunun da uzlaşmaya tabi hale geldiği anlaşılmakla, CMK'nın 253 ve 254. maddeleri uyarınca hakaret suçu yönünden uzlaştırma hükümlerinin uygulanması ve sonucuna göre sanığın hukuksal durumunun belirlenmesi gerektiğinin gözetilmemesi,
Kanuna aykırı, sanık ...'ın temyiz itirazları bu nedenle yerinde görülmüş olduğundan HÜKMÜN, 5320 sayılı Kanunun 8/1. maddesi gereğince uygulanması gereken 1412 sayılı CMUK'nın 321. maddesi uyarınca BOZULMASINA, yargılamanın bozma öncesi aşamadan başlayarak sürdürülüp sonuçlandırılmak üzere dosyanın esas/hüküm mahkemesine gönderilmesine, 24.06.2019 tarihinde oybirliği ile karar verildi.
