Evliliği sona erdiren sebeplerin başında; ölüm, ölüm karinesi, gaiplik sebebiyle evliliğin feshi, cinsiyet değişikliği ve son olarak boşanma yer almaktadır. Biz bu yazımızda boşanma hususunu ele alacağız. Kanunda yazılı sebepler boşanma davasının konusunu oluşturur. Konusuz ve sebepsiz bir boşanmanın gerçekleşmesi mümkün değildir. Türk hukukunda her boşanma MUTLAKA BİR SEBEBE DAYANMALIDIR.
BOŞANMA SEBEPLERİ
ÖZEL BOŞANMA SEBEPLERİ
1- Zina:
Eşlerden biri zina ettiği bir durumda, diğer eş boşanma davası açabilir. Zina sebebiyle açılacak boşanma davası, süreye bağlıdır. Dava açacak olan eşin, zinayı öğrendiği tarihten itibaren ALTI AY içinde ve zina eylemi üzerinden BEŞ YIL geçmeden boşanma davasını açması gerekir. Aksi taktirde dava hakkı düşer. Bunun yanında şayet zina affedilmişse, DAVA AÇMA HAKKI KAYBEDİLMİŞ OLUR.
2- Hayata kast, pek kötü veya onur kırıcı davranış
Eşlerden her biri diğeri tarafından;
a. Hayatına kastedilmesi, öldürülmesine teşebbüs edilmesi,
b. Kendisine pek kötü davranılması,
c. Kendisine, ağır derecede onur kırıcı davranışta bulunulması halinde, diğer eşe boşanma davası açabilir.
Bu sebeple açılacak boşanma davası da süreye bağlıdır. Hayata kast edilmesi, kötü veya onur kırıcı davranış yapıldığının öğrenilmesinden itibaren ALTI AY; olayın meydana gelmesinden itibaren BEŞ YIL içinde dava açılması gerekir.
Kendisine karşı suç işleyen veya işlemeye teşebbüs eden eşini, affeden tarafın DAVA HAKKI YOKTUR
3- Terk
Terk sebebiyle boşanmaya karar verilebilmesi için eşlerden birinin evlilik birliğine ilişkin yükümlülüklerini yerine getirmemesi, ortak yaşama son vermesi, bu durumun hukuka aykırı bir şekilde gerçekleşmesi gerekir. Bu kapsamda terkin en az 6 ay sürmüş olması ve diğer eşin ortak konuta dönmesi için eve dön çağrısında bulunması şarttır. Eşler haklı bir sebeple ayrı yaşıyorlarsa, terk durumu oluşmaz.
4- Suç işleme ve haysiyetsiz hayat sürme
Eşlerden biri yüz kızartıcı bir suç işler veya haysiyetsiz bir hayat sürer ve bu durum diğer eş için birlikte yaşamayı çekilemez bir hale getirirse, diğer eş her zaman boşanma davası açabilir.
5- Akıl Hastalığı
Eşlerden birinin akıl hastası olması, boşanma sebebidir. Bu durumda ortak hayatın diğer eş için çekilemez hale gelmesi ve hastalığın geçmesine olanak bulunmadığının resmi sağlık kurulu raporuyla tespit edilmesi gerekir. Taraflar bu halde boşanma davası açabilirler.
GENEL BOŞANMA SEBEPLERİ
Evlilik Birliğinin Sarsılması Sebebiyle Boşanma
Tarafların evlilik birliği kendilerinden beklenemeyecek derece de temelinden sarsılmış ve ortak yaşam çekilemez hale gelmiş ise, eşlerden her biri boşanma davası açabilir. Bu noktada boşanma davalarında en çok bahsi geçen husus şiddetli geçimsizliktir. Eşlerin birbirleri için sevgi, şefkat ve yakınlık göstermemeleri şiddetli geçimsizliğe verilecek örneklerdendir.
Yukarıda açıklandığı üzere, Zina, Hayata Kast Pek Kötü Muamele ve Onur Kırıcı Davranış, Suç İşleme ve Haysiyetsiz Hayat Sürme, Akıl Hastalığı, Terk, gibi özel sebeplere ve Evlilik Birliğinin Temelden Sarsılması gibi genel sebeplere dayanılarak Çekişmeli boşanma davası açılabilir. Çekişmeli boşanma davası, anlaşmalı boşanma davasına göre dava süresinin uzadığı bir dava türüdür. Çekişmeli boşanma davaları için bir süre sınırlaması koymak çok mümkün değilse de en az bir buçuk yıl kadar sürdüğü ve yıllarca da sürebildiği söylenebilir. Çekişmeli boşanma davalarında tarafların mahkeme huzurunda yer almaları zorunlu bir unsur olmayıp vekil ile temsil edilmeleri halinde tek bir celse bile duruşmaya katılmaksızın iradelerinin vekilleri aracılığıyla ortaya konulması sağlanabilir.
Genellikle boşanma davasını ilk açan kişinin daha avantajlı olduğu kanısı vardır; ancak davada ilk açan olmak herhangi bir avantaj sağlamaz. Eşin dava açması halinde, diğer eş de açılan davaya karşı dava açma hakkına sahiptir. Önemli olan davada tarafların iddialarını hukuka uygun delillerle ispatlamasıdır
Anlaşmalı Boşanma
Bir yıldan fazla evli olmak ve ilgili hususlarda anlaşmış olmak kaydıyla tüm evli çiftler anlaşmalı olarak boşanabilirler. Anlaşmalı boşanma halinde evlilik birliğinin temelinden sarsıldığı kabul edilmektedir. Anlaşmalı boşanmada hakim, her iki eşi dinleyerek anlaşmalı boşanma protokolündeki hususlarda mutabık olup olmadıklarını araştırır. Anlaşmalı boşanma davası tek celsede sona erer; davanın karara bağlanması ortalama olarak 1 ay ile 6 ay arasında sürmektedir.
Anlaşmalı boşanma protokolünde yer alması gereken zorunlu unsurlar ise aşağıdaki şekildedir.
ANLAŞMALI BOŞANMA PROTOKOLÜ
TARAFLAR :
1. ……………………………… (TCKN: )
Adres:
2. ……………………………… (TCKN: )
Adres:
Yukarıda kimlik bilgileri yazılı ………………………… ile ……………………………… arasında düzenlenen bu protokol neticesinde taraflar karşılıklı olarak anlaşmak sureti ile boşanmaya karar vermiş olup, işbu protokol taraflar arasında tanzim edilmiştir. Bu protokol uyarınca;
HÜKÜMLER :
1- BOŞANMA HUSUSU : Her iki taraf da karşılıklı olarak boşanmayı kabul etmişlerdir. Evlilik birliğinin sona erdirilmesi konusunda her iki taraf da mutabıktırlar.
2- NAFAKA VE TAZMİNAT HUSUSU: Tarafların, karşılıklı olarak Nafaka ve maddi-manevi tazminat talebi yoktur. Taraflar bu hususta yoksulluk nafakası da talep etmemektedir. Bu doğrultudaki taleplerden bu dosya için ve ileriye yönelik olarak açılacak olan davalardan vazgeçmişlerdir.
3- EŞYALAR HUSUSU : Taraflar, tüm ev eşyaları ve ziynet (altın-takılar) konusunda da anlaşmışlardır ve paylaşmışlardır. Tarafların birbirlerinden eşyalar ve takılar konusunda hiçbir talepleri yoktur. Bu konuda ileride açılacak olan davalardan da feragat etmişlerdir.
4- VELAYET VE İŞTİRAK NAFAKASI : Tarafların müşterek çocuklarının hepsi 18 yaş üstündedir. (Şayet çocuklar reşit değilse, velayetin hangi eşte kalacağı açıkça belirtilmelidir.)
5- MAL PAYLAŞIMI : Taraflar, mal paylaşımı konusunda anlaşmışlardır. Karşılıklı olarak birbirlerinden bu konuda hiç bir talepleri bulunmamaktadır. Taraflar, Bu konuda ileride açılacak olan davalardan da feragat etmişlerdir.
6- MAHKEME MASRAFLARI KONUSU : Anlaşmalı boşanmaya ilişkin Tüm masraflar …………………………. tarafından ödenecektir.
7-AİLE KONUTU : Taraflar evlilik birliği sürecinde birlikte yaşamış oldukları aile konutunda, evlilik birliği sona erdikten sonra müvekkil ……………………….. yaşayacağı hususunda anlaşmışlardır.
7 maddeden ve iki nüshadan oluşan iş bu protokol, kendi içinde bir bütündür ve taraflarca hiçbir etki ve baskı altında kalmaksızın imza altına alınmıştır. İş bu protokol, Herhangi bir nedenle anlaşarak boşanma gerçekleşmediği takdirde hükümsüzdür. Tarafların birbirlerinden yargılama gideri talebi bulunmamaktadır.
Yukarıda açıklanan tüm hususlar üzerinde taraflar mutabakata varmış olup iş bu protokol mahkeme dosyasına sunulmak üzere karşılıklı teati sonucu tanzim ve imza olunmuştur.
TARAF TARAF
İmza İmza
Yukarıdaki örnekte anlaşmalı boşanma protokolünde yer alması gereken zorunlu unsurlara değinilmiştir. Anlaşmalı boşanma davası açıldıktan sonra her iki eş veya eşlerden biri boşanma ya da boşanmaya bağlı unsurlara dair uzlaştıkları konulardan vazgeçer ise dava, çekişmeli boşanma davasına dönüşecektir.
Bunun yanında anlaşmalı boşanmada eski eşin soyadının kullanılması mümkündür. Bu durumda iki temel şart aranmaktadır.
- Kadının eski eşinin soyadını kullanmakta MENFAATİ OLDUĞUNU ve bu durumun eski eşine ZARAR VERMEYECEĞİNİ ispat etmesi gerekir.
Belirtilen söz konusu şartların varlığı halinde kadın eski eşinin soyadını kullanabilir. Ancak kadının bu hakkı sınırsız değildir. Şayet eski eş, kadının bir menfaati kalmadığını ve bu durumun kendisine zarar verdiğini ispat ederse, soyadının kullanılması kararını kaldırabilir.
Boşanma Davasında Yetkili Mahkeme
Boşanma davası eşlerden birinin oturduğu yer mahkemesinde veya davadan önce son defa altı aydan beri birlikte oturdukları yer mahkemesinde açılacaktır. Bu durumda taraflar boşanma davasını açarken hangi yer mahkemesinde boşanma davasını açabileceğini belirleme konusunda seçimlik hakka sahiptir. Hakim, taraflardan birinin isteği ile duruşmanın (yargılamanın) gizli yapılmasına karar verebilir.
Boşanma Davasında Görevli Mahkeme
Boşanma davalarında görevli mahkeme Aile mahkemelerinin bulunduğu yerde aile mahkemeleri, aile mahkemelerinin bulunmadığı yerlerde ise, Asliye Hukuk Mahkemeleridir.
Boşanma Davasında Nafaka Talebi
Boşanma davasında nafaka miktarı belirlemeden önce tarafların ekonomik ve sosyal durum araştırması yapılır. Bu durumda tarafların geliri olup olmadığı, üzerlerine kayıtlı taşınır veya taşınmaz olup olmadığı gibi ekonomik durumları gözetilerek karar verilir. Mahkeme hiçbir zaman nafaka yükümlüsünün ekonomik durumunu aşan kararlar vermez. Mahkeme tarafından belirlenen nafaka miktarında, nafakanın her yıl artış oranı da belirlenebilir.
Toplumda nafaka talebinin yalnızca kadınlar tarafından talep edilebileceği düşüncesi vardır. Ancak yasal koşulların bulunması halinde erkek eş de nafaka talebinde bulunabilecektir.
Boşanma Davasında Tazminat Talebi
Medeni Kanunu’muzun 174. Maddesine göre, mevcut veya beklenen menfaatleri boşanma yüzünden zedelenen kusursuz veya daha az kusurlu taraf, kusurlu taraftan uygun bir maddî tazminat isteyebilmektedir. Boşanma davasında maddi ve manevi tazminat talebi boşanma davası ile birlikte talep edilebileceği gibi, dava sonuçlandıktan sonra da talep edilebilir. Bu durumda boşanma kararı verilmesinden sonra, 1 yıl içerisinde ayrı bir dava açmak suretiyle maddi ve manevi tazminat istenebilir. Hakim boşanma davasında tazminata hükmederken, taleple bağlıdır. Bu durumda hakim talep edilenden daha fazla tazminata hükmedemez.
