Madde 170/a – (Ek: 18/2/1965-538/85 md.) Borçlu, alacaklının bu fasıl hükümlerine göre takip hakkı olmadığını 168 inci maddenin 3 üncü bendine göre şikayet yolu ile ileri sürebilir.
İcra mahkemesi müddetinde yapılan şikayet veya itiraz dolayısıyle, usulü dairesinde kendisine intikal eden işlerde takibin müstenidi olan kambiyo senedinin bu vasfı haiz olmadığı veya alacaklının kambiyo hukuku mucibince takip hakkına sahip bulunmadığı hususlarını re’sen nazara alarak bu fasla göre yapılan takibi iptal edebilir.
(Ek: 9/11/1988-3494/34 md.) Her ne suretle olursa olsun, imza inkarı itirazı geri alınmış veya borç kısmen veya tamamen kabul edilmiş ise bu madde hükmü uygulanmaz.
I.GENEL OLARAK
Alacaklı yahut vekili tarafından borçlu hakkında elinde çek, bono yahut poliçe bulunan bir kimse tarafından alacağın tahsili amacıyla icra müdürüne takip talebi ekinde sunulan kıymetli evrakın kambiyo vasfında olup olmadığını (İİK 168/1 md) icra müdürü resen tetkik eder. Takip talebi ekinde sunulan evrakın kambiyo senedi olduğunu ve vadesinin geldiğini görürse borçluya senet sureti ile birlikte hemen bir ödeme emri gönderir.
Ödeme emrini alan borçluya borcunu ve takip masraflarını on gün içinde ödemesi ihtar edilir, takibin müstenidi olan senet, kambiyo senedi vasfına haiz değil ise beş gün içerisinde icra mahkemesine şikayet etmesi gerektiği gönderilen ödeme emrinde belirtilir.
İcra ve İflas dairelerinin eylem ve işlemlerine karşı İİK 16. Madde kapsamında yapılan işlemler İcra Hukuk Mahkemesine şikâyet olunabilir. Şikâyet söz konusu işlemin öğrenildiği tarihten yedi gün içinde işlemin yapıldığı icra dairesinin bağlı bulunduğu icra hukuk mahkemesine yapılır.
Borçluların istemi, bonoya dayalı olarak kambiyo senetlerine ... haciz yolu ile başlatılan icra takibinde, vadesi gelmeyen senetler hakkında icra takibi yapılmasına ilişkin icra memur muamelesini şikayet niteliğindedir. Anılan şikayetin, İİK'nun 16/1. maddesi uyarınca ödeme emrinin tebliğinden itibaren yedi gün içinde yapılması gerekir.
(Yargıtay 12. Hukuk Dairesi 2018/11175 Esas ve 2018/9526 Karar )
Burada karıştırılmaması gereken önemli husus şudur; kambiyo senedine dayalı olarak başlatılan ve pratik uygulamada “örnek 10” olarak adlandırılan Kambiyo Senetlerine Özgü Haciz Yolu ile Takipte borçluya gönderilen ödeme emri ekindeki (çek, bono, poliçe) evrakın kambiyo niteliğinde olmaması şikayet sebebiyken (beş gün şikayet hakkı), takibe konu senedin vadesinin gelmemiş olması halinde ise şikayet hakkının (yedi gün şikayet hakkı) genel icra uygulama süresi ile uyumlu olduğunun bilinmesi önemlidir.
Şikâyet hakkının kanun tarafından düzenleme altına alındığı yedi günlük ve beş günlük şikâyet süreleri hak düşürücü sürelerdir. Bu bağlamda süreler geçtikten sonra şikâyet hakkı da düşeceğinden bu süreler geçtikten sonra yapılan şikâyetin dinlenmemesi gerekmektedir.
Türk Ticaret Kanunun dördüncü kısmında kambiyo senetlerini düzenleyen 670 maddesinde “sözleşme ile borçlanmaya ehil olan kişi, kambiyo senetleri ile borçlanmaya da ehildir.” Şeklindeki amir hükmü çerçevesinde medeni hakları kullanma yetisine sahip kişilerin kambiyo senedi de düzenleyebileceği hususu düzenleme altına alınmıştır. Bu düzenlemeden hareket ile çek, bono, poliçe düzenlemek isteyen bir kimsenin kambiyo senedini düzenlediği andaki medeni hakları kullanma yetisine haiz olması senedin geçerliliği adına büyük önem taşır. Bu bağlamda kambiyo senedi düzenlemeye ehil olmayan kimse tarafından düzenlenmiş olması halinde senedin geçerlilik şartı sağlanamayacağından kambiyo senedi geçerli sayılamaz.
Ciro silsilesinde kopukluk olmaması için kambiyo senedi lehine düzenlenen kimsenin senette ilk ciro olması gerekir. Bunu takip eden ciro ise senedin lehtarı tarafından kendisine ciro edilen kimse tarafından yapılması gerekir.
İcra mahkemesi süresinde yapılan itiraz nedeniyle kendisine intikal eden işlerde takibin dayanağı olan kambiyo senedinin bu vasfı taşıyıp taşımadığını gözetmesi ve yaptığı inceleme sonucunda gerekmesi halinde takibi iptal etmesi gerekmektedir.
“Kambiyo senetlerine mahsus haciz yolu ile takip yapan alacaklı kambiyo hukuku mucibince takip hakkına sahip olmadığın özellikle alacaklının kambiyo senedinin yetkili hamile olmadığı kambiyo senedinin borçlusu olmayan kişiye karşı takip yaptığı veya protesto çekmesi gereken hallerde protesto çekmediği halde icra müdürü takip talebini kabul ederek borçluya kambiyo senetlerine mahsus haciz yoluna ilişkin örnek 10 ödeme emri gönderirse borçlu 5 gün içinde icra mahkemesine şikayette bulunarak kambiyo senetlerine mahsus haciz yolu ile takip iptalini sağlayabilir.
Beş gün süreli şikayette kendiliğinden icrayı durdurmaz fakat icra mahkemesi şikayet üzerine icranın geçici durdurulmasına karar verebilir.
İcra Mahkemesi suresinde yapılan şikayet veya itiraz dolayısıyla usulü dairesinde kendisine gelen işlerde yukarıda belirtilen iki hususu (takip dayanağı senedin kambiyo senedi niteliğinde olmadığını veya alacaklının kambiyo hukuku mucibince takip hakkına sahip bulunmadığını) kendiliğinden nazarı alır. bu inceleme sonucunda İcra Mahkemesi takip dayanağı senedin kambiyo senedi niteliğinde olmadığı veya alacaklının kambiyo hukuku mucibince takip hakkına sahip bulunmadığı kanısına varırsa icra takibinin iptaline karar verir. (Prof.Dr.Baki Kuru – İcra ve İflas Hukuku El Kitabı, 810-811 s.)”
II. GÜNCEL YARGI KARARLARI
Yargıtay 12. Hukuk Dairesi 2021/1411 Esas ve 2021/7149 Karar
İİK'nun 170/a-2. maddesine göre; “İcra mahkemesi müddetinde yapılan şikayet veya itiraz dolayısıyle, usulü dairesinde kendisine intikal eden işlerde takibin müstenidi olan kambiyo senedinin bu vasfı haiz olmadığı veya alacaklının kambiyo hukuku mucibince takip hakkına sahip bulunmadığı hususlarını re'sen nazara alarak bu fasla göre yapılan takibi iptal edebilir.”
Somut olayda takibe dayanak bonoda lehtarın dava ve takip dışı ......, keşidecinin şikayetçi ... olduğu, bononun arka yüzünde ilk cironun takip alacaklısı ...’ya ait ve lehtarın cirosunun alacaklının cirosundan sonra olduğu, senet arkasında senedin lehtardan alacaklıya geçtiğine dair bir ciro bulunmadığı anlaşılmıştır.
Kambiyo senetlerinin sıkı şekil şartlarına bağlı olma özelliği gereğince, takibe dayanak yapılan bonoda, ilk cironun, lehtar ...... tarafından yapılmadığı görüldüğünden alacaklının yetkili hamil olmadığının kabulü gerekir.
O halde; Bölge Adliye Mahkemesi’nce, alacaklının yetkili hamil olmadığına ilişkin şikayetin kabulü ile şikayetçi borçlu yönünden takibin iptaline karar verilmesi gerekirken yazılı şekilde istemin reddi yönünde hüküm tesisi isabetsizdir.
Yargıtay 12. Hukuk Dairesi 2021/345 Esas ve 2021/1439 Karar
Somut olayda, takip dayanağı bononun incelenmesinde, bononun keşidecisinin borçlu ..., lehtarının ise... olduğu, bononun sol ön yüzünde;... yazılarak imzalandığı, altında ise ... yazılarak imzalandığı, yazı ve imzaların senet metni dışında kalacak şekilde alonj olarak da kabul edilemeyen senet koçanı üzerinde bulunduğu görülmektedir. Dolayısıyla anılan yazı ve imzaların senet metni dışında yer alması nedeniyle ciro olarak kabulü mümkün değildir. Bu nedenle takip alacaklısı ... yetkili hamil olarak değerlendirilemez.
İİK’nun 170/a-2 maddesi hükmüne göre; icra mahkemesi, müddetinde yapılan şikayet ve itiraz dolayısıyla, usulü dairesinde kendisine intikal eden işlerde takibin müstenidi olan kambiyo senedinin bu vasfı haiz olmadığı veya alacaklının kambiyo hukuku mucibince takip hakkına sahip bulunmadığı hususlarını resen nazara alarak bu fasla göre yapılan takibi iptal edebilir.
O halde, mahkemece, alacaklının takip hakkına sahip bulunmadığından İİK'nun170/a maddesi uyarınca takibin iptaline karar verilmesi gerekirken, yazılı gerekçe ile istemin reddi yönünde hüküm tesisi ve istinaf başvurusunun da Bölge Adliye Mahkemesince esastan reddedilmesi isabetsiz olup bozmayı gerektirmiştir.
Yargıtay 12.Hukuk Dairesi 2021/ 373 Esas ve 2021/ 1438 Karar
Somut olayda, takip dayanağı bononun incelenmesinde, bononun keşidecisinin borçlu ..., lehtarının ise Mazlum Yıldırım olduğu, bononun sol ön yüzünde; Mazlum Yıldırım yazılarak imzalandığı, altında ise ... yazılarak imzalandığı, yazı ve imzaların senet metni dışında kalacak şekilde alonj olarak da kabul edilemeyen senet koçanı üzerinde bulunduğu görülmektedir. Dolayısıyla anılan yazı ve imzaların senet metni dışında yer alması nedeniyle ciro olarak kabulü mümkün değildir. Bu nedenle takip alacaklısı ... yetkili hamil olarak değerlendirilemez.
İİK’nun 170/a-2 maddesi hükmüne göre; icra mahkemesi, müddetinde yapılan şikayet ve itiraz dolayısıyla, usulü dairesinde kendisine intikal eden işlerde takibin müstenidi olan kambiyo senedinin bu vasfı haiz olmadığı veya alacaklının kambiyo hukuku mucibince takip hakkına sahip bulunmadığı hususlarını resen nazara alarak bu fasla göre yapılan takibi iptal edebilir.
O halde, mahkemece, alacaklının takip hakkına sahip bulunmadığından İİK'nun170/a maddesi uyarınca takibin iptaline karar verilmesi gerekirken, yazılı gerekçe ile istemin reddi yönünde hüküm tesisi ve istinaf başvurusunun da Bölge Adliye Mahkemesince esastan reddedilmesi isabetsiz olup bozmayı gerektirmiştir.
III. SONUÇ
Alacaklısı tarafından borçlu hakkında başlatılacak bir kambiyo takip çerçevesinde icra müdürünün takibe konu edilmek istenen çek, senet, poliçeyi dikkatle incelemesi ve kambiyo senedi niteliği taşıyıp taşımadığı yahut vadesinin gelip gelmediğini tespit ederek, şart ve nitelikleri uygun olan senetlerin daireye ibraz edilmesi halinde borçluya kambiyo senetlerine özgü haciz yolu ile takipte ödeme emri gönderilmesi gerekmektedir.
Kambiyo senetlerine özgü takipte ödeme emrini tebliğ alan borçlu, takibi başlatan alacaklının böyle bir hakkının bulunmadığını ileri sürebilir. Borçlu hakkında başlatılan takipte itiraz yahut şikâyeti inceleme ve denetleme yetkisi icra mahkemesinde olduğundan bu yönde icra dairesine yapılan itiraz ve şikayetlerin herhangi bir hüküm ve sonuç doğurmayacağı ancak bilgi amacıyla icra mahkemesinde açılan davanın borçlu tarafından icra dairesine bildirilmesinin yararlı olabileceği,
İcra mahkemesine süresinde yapılan şikâyet veya itiraz nedeni ile usulü dairesinde kendisine gelen işlerde takibin müstenidi olan kambiyo senedinin bu vasfa haiz olmadığı veya alacaklının kambiyo hukuku mucibince takip hakkına sahip bulunmadığı hususlarını kendiliğinden nazara alarak bu düzenlemeye göre yapılan takibi iptal edebileceği hususunun ilgililere faydalı olması dileğiyle.
Mustafa Zafer
Hukukçu, (E) İcra ve İflas Müdürü
Kaynakça,
- Prof. Dr. Baki Kuru – İcra ve İflas Hukuku El Kitabı, 810-811 s.
- Yargıtay 12. Hukuk Dairesi 2021/1411 Esas ve 2021/7149 Karar
- Yargıtay 12. Hukuk Dairesi 2021/345 Esas ve 2021/1439 Karar
- Yargıtay 12. Hukuk Dairesi 2021/ 373 Esas ve 2021/1438 Karar
