Avrupa Konseyi tarafından 27 Kasım 2023'te yapılan resmi kabulün ardından yeni yasa önümüzdeki haftalarda AB'nin resmi gazetesinde yayınlanacak ve bu yayından sonraki yirminci gün yürürlüğe girecektir. Yürürlüğe girdiği tarihten itibaren 20 ay boyunca uygulanacaktır.
Tüm ekonomik sektörlerde AB'de üretilen verilere kimlerin erişebileceği ve kullanabileceği konusunda yeni kurallar getirmektedir. Veri yasası, üreticilere ve hizmet sağlayıcılara ister şirket ister birey olsun, verilere erişmesine ve bunları yeniden kullanmasına izin verme yükümlülüğü getiriyor. Ayrıca kullanıcıların bu verileri üçüncü taraflarla paylaşmasına da izin veriyor.
Yeni yasa ayrıca veri işleme hizmetleri sağlayıcıları arasında geçişi kolaylaştırmayı amaçlamakta, yasadışı veri aktarımına karşı önlemler getirmekte ve sektörler arasında yeniden kullanılacak veriler için birlikte çalışabilirlik standartlarının geliştirilmesini sağlamaktadır.
Veri yasası, verilerin akıllı nesneler, makineler ve cihazlar aracılığıyla üretildiği farklı hizmetler arasında verilerin kolayca kopyalanması veya aktarılması için güçlendirilmiş bir taşınabilirlik hakkı aracılığıyla hem bireylere hem de işletmelere verileri üzerinde daha fazla kontrol sağlayacaktır. Yeni yasa, tüketicilere ve şirketlere, bağlı ürünleri tarafından üretilen verilerle neler yapılabileceği konusunda söz hakkı vererek onları güçlendirecektir.
Bu yasa hayatımızı nasıl etkileyecek?
Örneğin, araç sahipleri gelecekte belirli araç verilerini bir tamirci veya sigorta şirketi ile paylaşmayı seçebilir.
Tüketiciler, bir bulut sağlayıcısından diğerine kolayca geçebilir.
Sel ve orman yangınları gibi kamusal bir acil durumda veya kamu yararına bir görevi yerine getirmek için istisnai durumlarda, kamu sektörü organları, Komisyon, Avrupa Merkez Bankası ve AB organlarının tarafından gerekli olan fakat özel sektör tarafından tutulan verilere erişmesi ve bunların kullanması için araçlar sağlamaktadır. Kişisel verilerin yalnızca doğal afet, pandemi, terör saldırısı gibi istisnai durumlarda ve gerekli verilere başka türlü erişilememesi halinde paylaşılmasını öngörüyor.
Yasanın amacı özetle,
- Dijital ortamdaki aktörler arasında verilerden elde edilen değerin tahsisinde adaletin sağlanması
- Veri ticareti yamak ve rekabetçi bir veri pazarını teşvik etmek
- Veri odaklı inovasyon için fırsatlar yaratmak
- Verileri herkes için daha erişilebilir hale gelmesi
- Verilere adil erişim ve kullanımın sağlanması
Mevzuatın Kapsamı
Yeni düzenleme, akıllı ev aletlerinden akıllı endüstriyel makinelere kadar, bağlantılı cihaz kullanıcılarının, bu cihazların kullanımıyla elde edilen ve genellikle sadece üreticiler ve hizmet sağlayıcılar tarafından toplanan verilere erişebilmelerine olanak tanıyacaktır.
Nesnelerin İnterneti (IoT) verileriyle ilgili olarak yeni yasa, özellikle ürünlerin kendileri yerine bağlantılı ürünler tarafından toplanan verilerin işlevlerine odaklanmaktadır. Yasa, 'ürün verileri' ve 'ilgili hizmet verileri' arasında bir ayrım getirmekte ve bu verilerden hazır olanların paylaşılabileceğini öngörmektedir.
Ticari sırlar ve uyuşmazlıkların çözümü
Yeni yasa, ticari sırların ve fikri mülkiyet haklarının yeterli düzeyde korunmasını ve olası suiistimallere karşı ilgili tedbirlerin alınmasını sağlamaktadır. Yeni düzenleme, veri paylaşımını teşvik ederken, istisnai durumlar ve uyuşmazlık çözüm mekanizmaları için güvenceler sağlayarak AB endüstrisini desteklemeyi amaçlamaktadır.
Veri paylaşımı ve tazminat
Yeni yasa, pazarlık pozisyonu daha güçlü olan bir tarafın dayattığı haksız sözleşme şartları nedeniyle veri paylaşımı sözleşmelerindeki sözleşme dengesizliklerinin kötüye kullanılmasını önlemeye yönelik tedbirler içermektedir. Bu tedbirler AB şirketlerini adil olmayan anlaşmalardan koruyacak ve KOBİ'lere daha fazla manevra alanı sağlayacaktır. Ayrıca, Komisyon tarafından verilerin kullanıma sunulması için işletmelere makul bir tazminat ödenmesine ilişkin ek rehberlik sağlamaktadır.
Arka plan
Veri yönetişimi yasası şirketler, bireyler ve kamu sektörü tarafından veri paylaşımını kolaylaştıracak süreç ve yapıları oluştururken, veri yasası da verilerden kimlerin ve hangi koşullar altında değer yaratabileceğini netleştirmektedir.
Kaynak:
https://www.consilium.europa.eu/en/press/press-releases/2023/11/27/data-act-council-adopts-new-law-on-fair-access-to-and-use-of-data/
https://data.consilium.europa.eu/doc/document/PE-49-2023-INIT/en/pdf
